Vrijdag 16 juli, op het feest van Maria van de Berg Karmel, heeft Paus Franciscus het Motu Proprio Paus Franciscus - Motu Proprio
Traditionis Custodes
Hoeders van de traditie - Over het gebruik van de Romeinse liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970
(16 juli 2021), inclusief een Paus Franciscus - Brief
Presentatie van het Motu Proprio Traditionis Custodes over de Romeinse liturgie van voor de hervorming van 1970
Aan de Bisschoppen van de gehele wereld
(16 juli 2021), gepubliceerd waarin nadere regels gesteld zijn aangaande de viering van de H. Mis in de Latijnse Kerk onder gebruik making van het Missaal van vóór de hervorming van 1970.
Paus Benedictus XVI had met zijn Motu Proprio Paus Benedictus XVI - Motu Proprio
Summorum Pontificum
Over het gebruik van de Romeinse Liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970
(7 juli 2007) de liturgische vrede hersteld door aan te geven dat het H. Paus Johannes XXIII - Apostolische Constitutie
Missale Romanum ex auctoritate Joanne XXIII, P.P. (23 juni 1962), dus vóór de invoering van het Missaal van Paulus VI in 1969/1970 - de ‘Gewone Vorm van de Romeinse Ritus’, de ‘Buitengewone Vorm van de Romeinse Ritus’ is: dus 1 Ritus met 2 Vormen. Zo stelde hij o.a. vast dat “wat voor vorige generaties heilig was, heilig blijft en groots voor ons en het kan niet plots geheel verboden worden of zelfs beschouwd worden als schadelijk.” Paus Benedictus XVI, Brief, Aan de Bisschoppen ter gelegenheid van de Apostolische brief "Motu Propriodata" Summorum Pontificum over het gebruik van de Romeinse Liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970 (7 juli 2007), 7
Paus Franciscus heeft nu bepaald dat de “liturgische boeken, uitgevaardigd door Paulus VI en Johannes Paulus II” de enige vorm van het ‘lex orandi’ is van de Romeinse Ritus Vgl. Paus Franciscus, Motu Proprio, Hoeders van de traditie - Over het gebruik van de Romeinse liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970, Traditionis Custodes (16 juli 2021), 1 waarmee de indruk gewekt wordt dat o.a. het H. Paus Johannes XXIII - Apostolische Constitutie
Missale Romanum ex auctoritate Joanne XXIII, P.P. (23 juni 1962) niet meer tot de Romeinse Ritus behoort, ook al mag het nog - zij het op zeer beperkte en voorwaardelijke schaal - gecelebreerd worden. Het principe van diversiteit (bijv. bestaan er ook de Oosters Orthodoxe Riten (van de geünieerden) en die van het Ordinariaat) in eenheid op het vlak van liturgie lijkt hiermee doorbroken te worden. Men kan niet eenvoudig het laatste Missaal tot de enige uitdrukking van het Katholiek geloven ("lex credendi") verklaren, zonder duidelijk te onderscheiden dat "de liturgie bestaat uit een onveranderlijk gedeelte, dat nl. van Godswege is ingesteld, en uit gedeelten, die aan veranderingen onderhevig zijn," 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 21
Op basis van een Congregatie voor de Geloofsleer
Vragenlijst over toepassing van Summorum Pontificum
(7 maart 2020) aan alle Bisschoppen over de implementatie van het Paus Benedictus XVI - Motu Proprio
Summorum Pontificum
Over het gebruik van de Romeinse Liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970
(7 juli 2007) van Benedictus XVI, waarop door naar schatting 30% van de Bisschoppen gereageerd hebben en daarvan een meerderheid “neutraal of instemmend” waren over de uitwerking komt Paus Franciscus zelf tot een negatief oordeel Vgl. Paus Franciscus, Brief, Aan de Bisschoppen van de gehele wereld, Presentatie van het Motu Proprio Traditionis Custodes over de Romeinse liturgie van voor de hervorming van 1970 (16 juli 2021), 4, waar in de inmiddels in emeritaat levende voorganger Paus Benedictus XVI 3 jaar ná afkondiging een andere indruk had, waaruit toen de brief Pauselijke Commissie Ecclesia Dei
Universae Ecclesiae
Over de uitvoering van het Motu Proprio Summorum Pontificum
(30 april 2011) is voortgekomen. Met name de tendens om het Vaticanum II af te wijzen door hen die het H. Paus Johannes XXIII - Apostolische Constitutie
Missale Romanum ex auctoritate Joanne XXIII, P.P. (23 juni 1962) gebruiken wil Paus Franciscus een halt toeroepen door die wijze van celebreren fors te beperken. “Degenen die met toewijding de Mis willen vieren volgens de voorgaande liturgische vorm”, van vóór 1970, “zullen het niet moeilijk vinden om in het Romeins Missaal, hervormd in de geest van het Tweede Vaticaans Concilie, alle elementen van de Romeinse Ritus, vooral de Romeinse Canon” terug te vinden, volgens Paus Franciscus. Vgl. Paus Franciscus, Brief, Aan de Bisschoppen van de gehele wereld, Presentatie van het Motu Proprio Traditionis Custodes over de Romeinse liturgie van voor de hervorming van 1970 (16 juli 2021), 5 Waar de Paus precies op doelt, met uitzondering van de Romeinse Canon (die overigens niet geheel ongeschonden is overgenomen), is niet duidelijk. Bijvoorbeeld, volgens een recente studie, is slechts 17% van de gebeden (o.a. collecta, secreta en postcommunio) uit het Missaal 1962 ongewijzigd terug te vinden in het Missaal 1970/2002/2008, terwijl 48% van deze gebeden aangepast daarin terug te vinden zijn. en ook veel van de lezingen zijn niet teruggekeerd.
Opvallend is ook dat Paus Franciscus een inhoudelijke aanwijzing geeft die wel voor de Rubrieken van de "Vetus Ordo" geldt, maar niet voor de "Novus Ordo". Vgl. Paus Franciscus, Motu Proprio, Hoeders van de traditie - Over het gebruik van de Romeinse liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970, Traditionis Custodes (16 juli 2021), 3. Traditionis Custodes, art. 3 § 3 Het is een herhaling van de Pauselijke Commissie Ecclesia Dei
Universae Ecclesiae
Over de uitvoering van het Motu Proprio Summorum Pontificum
(30 april 2011) aan de "Oude Mis" - die altijd in het Latijn wordt gevierd - om de lezingen ook in de volkstaal te verkondigen, terwijl deze verplichting nergens gesteld wordt aan de "Nieuwe Mis", wanneer deze geheel in het Latijn wordt gevierd. Overigens zijn er discrepanties tussen de teksten, zoals die in het Missaal van 1962 staan en ‘moderne’ liturgische vertalingen daarvan.
De Paus roept wel de Bisschoppen op “zorg te dragen dat elke liturgie wordt gevierd met toeleg en trouw aan de liturgische boeken die na het Tweede Vaticaans Concilie zijn uitgevaardigd, zonder excentrisme dat gemakkelijk ontaardt in misbruik.” Paus Franciscus, Brief, Aan de Bisschoppen van de gehele wereld, Presentatie van het Motu Proprio Traditionis Custodes over de Romeinse liturgie van voor de hervorming van 1970 (16 juli 2021), 8 De verdere implementatie van die regel, ook naar de Novus Ordo, wordt niet nader uitgewerkt. Bekend zijn de afwijzingen van de traditionele leer in de kader van de viering van de Novus Ordo, zoals die recent in Duitsland bij de Synodale Weg duidelijk werden en de pachamamma-events o.a. in het Vaticaan.
Ook heeft hij de controle strakker naar het centrum van de Kerk getrokken, nu de toestemming om het H. Paus Johannes XXIII - Apostolische Constitutie
Missale Romanum ex auctoritate Joanne XXIII, P.P. (23 juni 1962) te gebruiken niet meer aan het oordeel van de individuele priester en de aanwezigheid van een stabiele groep gelovigen is voorbehouden Vgl. Paus Benedictus XVI, Motu Proprio, Over het gebruik van de Romeinse Liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970, Summorum Pontificum (7 juli 2007), 5, maar dat de Bisschop de liturgie moet regelen en pasgewijde priesters, die toestemming (“indult”) vragen om de Oude Mis te mogen celebreren, pas ná overleg met de Heilige Stoel deze toestemming gegeven kan worden. Vgl. Paus Franciscus, Motu Proprio, Hoeders van de traditie - Over het gebruik van de Romeinse liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970, Traditionis Custodes (16 juli 2021), 4 De ‘Oude Mis’ mag niet meer in parochiekerken gevierd worden en ook persoonlijke parochies mogen niet meer opgericht worden, omdat dat “verband houdt met het verlangen en de wil van individuele priesters”. Daarentegen moet het op een door de Bisschop aangewezen plek gevierd gaan worden. Vgl. Paus Franciscus, Motu Proprio, Hoeders van de traditie - Over het gebruik van de Romeinse liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970, Traditionis Custodes (16 juli 2021), 3. Art. 3 § 2 De Paus geeft niet aan hoe bijv. parochies, waar beide Vormen tot nu toe in harmonie gevierd worden, moeten omgaan met het ontnemen van deze broederlijke eenheid en grote groepen gelovigen worden verbannen uit het normale parochieleven en kerkbezoek.
Wonderlijk is dat de Paus zelf aangeeft dat Paus Pius V juist de oude Missaals heeft laten bestaan en die jonger dan 200 jaar zijn juist verboden heeft: “Ik ben getroost in deze beslissing door het feit dat de heilige Pius V na het Concilie van Trente ook alle riten heeft opgeheven die niet konden bogen op bewezen oudheid, door een enkel Missale Romanum vast te stellen voor de hele Latijnse Kerk.” Paus Franciscus, Brief, Aan de Bisschoppen van de gehele wereld, Presentatie van het Motu Proprio Traditionis Custodes over de Romeinse liturgie van voor de hervorming van 1970 (16 juli 2021), 7 In zijn beslissing draait Franciscus het juist om en prevaleert de jongere Novus Ordo boven die van de oudere Vetus Ordo. Overigens ‘codificeerde’ Pius V de bestaande Missaals in het Romeinse Missaal en vele oudere Riten, zoals de Ambrosiaanse, Moza-arabische, die van Lyon, de Dominicaanse en die van de Kartuizers etc., konden blijven bestaan.
De nieuwe regels gaan per direct in, terwijl het gebruikelijk is om voor dit soort regelingen een ‘vacatio legis’, een tijd van aanpassing mogelijk te maken. Inmiddels is wereldwijd de scheuring zichtbaar tussen Bisschoppen, die de bestaande situatie vooralsnog continueren en zich willen beraden op de implementatie van de nieuwe regels en Bisschoppen, die per direct gelovigen verbieden de genademiddelen van de H. Mis te ontvangen en soms nog stringentere regels uitvaardigen die ook de Novus Ordo raken. Ook zijn de Bisschoppen niet geraadpleegd of geïnformeerd over de nieuwe regels en moesten zij de regels uit de media vernemen.
Bij het ontbreken van een geautoriseerde versie van de tekst is onze vertaling gebaseerd op de Italiaanse versie "at best effort" (om het in goed Nederlands te zeggen). De door het Vaticaan verschafte versies (Italiaans, Spaans, Engels en Duits, laatst geraadpleegd 24-07-2021 om 12:30) blijken voor sommige woorden verschillende betekenissen weer te geven. Enkele essentiële zijn in onze vertaling voorzien van een voetnoot. Een Latijn talige versie is nog niet beschikbaar.
Bronnen: vatican.va, NewLiturgyMovement.org, wdtprs.com, @dianemontagna, kath.net, kathnews.de
Zie ook: 31-08-2021: Communique van de Ecclesia Dei gemeenschappen n.a.v. Traditionis Custodes
Publicatiedatum: 17 juli 2021
Laatst bewerkt: 15 september 2021
