Dierbare broeders in het episcopaat, goeiedag!

Ik ben heel tevreden hier in uw midden te zijn ter gelegenheid van het slot van het 52^e Internationale Eucharistische Congres. Ik dank Mgr. András Veres voor zijn welkomstwoord en het geschenk dat hij mij in uw aller naam gaf: zeer mooi, zeer mooi! Dank u. Ik groet u allen en dank u voor het onthaal en de promotie van dit gebeuren, dat herinnert aan de centrale plaats van de Eucharistie in het leven van de Kerk.

Ik zou enkele overwegingen willen delen uitgaande van het Eucharistische gebaar: in het Brood en de Wijn zien wij Christus die Zijn Lichaam en Zijn Bloed voor ons geeft. De Kerk in Hongarije wordt in haar lange geschiedenis – die getekend is door een onwankelbaar geloof, door vervolgingen en het bloed van martelaren – op een bijzondere manier geassocieerd met het offer van Christus. Vele broeders en zusters, vele bisschoppen en priesters hebben meegemaakt wat zij aan het altaar vierden : zij werden gemalen als graankorrels opdat allen zouden kunnen gevoed worden met liefde voor God; zij werden als druiven geperst opdat het Bloed van Christus het sap zou worden van een nieuw leven; zij werden gebroken maar hun liefdesoffer werd Evangelisch zaad voor de opstanding, geplant in de geschiedenis van dit volk.

Als wij naar de geschiedenis kijken, een geschiedenis die voorbij is en bestaat uit martelaarschap en bloed, kunnen wij met hetzelfde verlangen als dat van de martelaren opgaan naar de toekomst: leven van liefde en getuigen van het Evangelie. Maar in het leven van de Kerk dient men deze twee realiteiten altijd bijeen te houden: waken over het verleden en naar de toekomst kijken. Onze godsdienstige oorsprong behoeden, de geschiedenis behoeden waaruit wij voortkomen, zonder echter achterom te kijken: naar de toekomst kijken, vooruit kijken en nieuwe wegen vinden om het Evangelie te verkondigen.

Ik heb de herinnering levend voor ogen aan Hongaarse zusters van de Sociëteit van Jezus (de Engelse Juffrouwen), die hun vaderland omwille van de godsdienstvervolging moesten verlaten. Met de moed van hun persoonlijkheid en trouw aan hun roeping, stichtten zij het Mary Ward college in de stad Plátanos, dicht bij de hoofdstad Buenos Aires. Van hun kracht, moed, geduld en vaderlandsliefde, heb ik veel geleerd; zij waren voor mij een getuigenis. Als ik vandaag aan hen terugdenk, breng ik ook hulde aan de vele mannen en vrouwen die in ballingschap moesten gaan maar ook aan al degenen die hun leven moesten geven voor het vaderland en het geloof.

Als Herders bent u vooreerst geroepen om uw volk daaraan te herinneren: de christelijke traditie – zoals Benedictus XVI zei – “is geen verzameling van dingen, van woorden, zoals een doos die gevuld is met levenloze dingen. De Traditie is een stroom van nieuw leven die van de oorsprong komt, van Christus, tot bij ons, en die ons laat deelnemen aan de geschiedenis van God met de mensheid.” Paus Benedictus XVI, Audiëntie, (6e catechese in deze reeks), Apostolische Traditie (3 mei 2006), 1 U heeft als thema van het Congres een vers uit Psalm 87 gekozen: “In U, al onze bronnen”. Vgl. Ps. 87, 7 De Kerk komt uit de bron die Christus is en die gezonden wordt opdat het Evangelie, als een stroom van levend water, oneindig breder en ontvankelijker dan uw grote Donau, de dorheid van de wereld en van het mensenhart zou bereiken, zuiveren en laven. Het bisschopsambt dient dus niet om het verleden te herhalen maar het is de profetische stem van de eeuwigdurende actualiteit van het Evangelie in het leven van het heilige volk van God en in de hedendaagse geschiedenis.

Ik wou u enkele aanwijzingen willen suggereren  voor uw zending.

De eerste: verkondigers zijn van het Evangelie. Vergeten wij niet dat in het midden van het leven van de Kerk de ontmoeting met Christus staat. Soms, vooral wanneer de samenleving die ons omringt, niet geestdriftig lijkt met ons christelijk aanbod, is er de bekoring om zich op te sluiten in het verdedigen van onze instellingen en structuren. Uw land maakt vandaag grote veranderingen door, die in het algemeen heel Europa treffen. Na een lange tijd waarin het verboden was het geloof te belijden, deden zich met de opkomst van de vrijheid nieuwe uitdagingen voor in een context waarin het secularisme toenam en de dorst naar God verzwakte. Maar laat ons niet vergeten: de bron van levend water die altijd stroomt en laaft, is Christus. Structuren, instellingen, de aanwezigheid van de Kerk in de samenleving, zij dienen alleen om de dorst naar God in de mens op te wekken en hem het levend water van het Evangelie te brengen. Daarom wordt van u, bisschoppen, vooral geen administratieve bureaucratie van de structuren gevraagd – laat dat aan anderen over, noch het zoeken van voorrechten en voordelen. Alstublieft, wees dienaars. Dienaars, geen prinsen. Wat ik u vraag? Vurige begeestering voor het Evangelie voor wat het is: Evangelie. Trouw en geestdrift voor het Evangelie. Getuigen zijn en verkondigers van de Blijde Boodschap, vreugde verspreiden, priesters en mannelijke religieuzen nabij zijn met een vaderhart, de kunst van het luisteren beoefenen.

Ik veroorloof mij even van mijn tekst af te wijken en u te herinneren aan de vier manieren waarop een bisschop nabij is.

Eerst, nabijheid bij God. Als broeder vraag ik u: bid je? Of zeg je alleen je brevier? Bidt je hart? Jij, neem je tijd om te bidden? – Maar, ik heb het te druk … - Geef dan aan het gebed een plaats in uw activisme van elke dag.

Ten tweede: nabijheid onder elkaar. Broederlijkheid onder bisschoppen, de bisschoppenconferentie, het is een genade. Niemand van u denkt zoals de andere: dat is een rijkdom. Maar probeer ook de verschillen binnen het episcopaat tot eenheid te brengen en neem niet de touwroute. Allemaal broeders. Jij denkt anders dan ik, maar je bent een broeder. Discussiëren? Laat ons discussiëren. Roepen? Laat ons roepen. Maar als broeders, daaraan wordt niet geraakt: eenheid binnen de bisschoppenconferentie. Het is een genade. We moeten erom vragen. Dat is het volk Gods bewaren in de eenheid onder de bisschoppen.

De derde nabijheid heb ik al vernoemd: priesters nabij zijn. De meest nabije naaste van de bisschop is de priester. Ik ga u iets zeggen dat mij zoveel verdriet doet. Ik heb in sommige bisdommen – in mijn land toen ik nog daar was, in het vorige bisdom, of nu in Rome, priesters gevonden die zich beklagen – moeilijk: maar zij klagen omdat zij er nood aan hebben met de bisschop te spreken. Dat zeggen zij. En dikwijls heb ik gehoord: ik heb gebeld en de secretaresse zei me dat hij het heel druk heeft, en ze zei me: binnen drie weken misschien, hij zal u een kwartier tijd geven. En de priester zei: nee, bedankt, dan niet. Of hij zei: goed. Maar zo gaat het niet. Het geeft de priester het gevoel dat de bisschop veraf staat, hij voelt hem niet aan als een vader. Ik geef u als broeder de raad: wanneer u na een missie, na een bezoek aan een parochie, vermoeid terug naar uw bisschopswoning gaat en u ziet dat een priester u probeerde te bereiken, bel hem dan op: dezelfde dag of ten laatste ’s anderendaags, niet later. Nabijheid. Als hij onmiddellijk opgebeld wordt, zal die priester weten dat hij een vader heeft. Dat is heel belangrijk. Nabijheid bij de priesters en dat betekent ook nabijheid bij mannelijke religieuzen. Ja maar weet u, die priester is een moeilijke … - Zeg mij eens, welke vader heeft geen moeilijk kind? Allemaal. Van kinderen houdt men zoals ze zijn, niet zoals ik zou willen dat zij zijn.

En dan een vierde vorm van nabijheid: nabijheid bij het heilige volk van God. Alstublieft, vergeet het volk niet waaruit de Heer u genomen heeft. “Ik heb u van achter uw kudde gehaald.” Vergeet de kudde niet waaruit je genomen bent. Welke aanbeveling gaf Paulus aan Timotheüs? Denk aan uw moeder en uw grootmoeder, uw volk. De schrijver van de Brief aan de Hebreeën zei: gedenk degenen die u tot het geloof gebracht hebben. Hoeveel bescheiden catechisten, hoeveel grootmoeders staan niet achter u. Moge uw hart dicht bij het volk zijn. Het is verkeerd wanneer het hart van een bisschop ver van het volk staat.

Vier manieren om nabij te zijn. Doe een gewetensonderzoek over de manier waarop ze beleefd worden: ik denk, goed maar ik herhaal ze graag. Nabijheid bij God, nabijheid onder elkaar – ik zie sommigen met een bijzondere historische, liturgische of andere eigenheid: dicht bij hun liturgie, hun geschiedenis, zonder ze te willen latiniseren: nee, alstublieft, nee. Nabijheid onder elkaar, nabijheid bij de priesters en nabijheid bij het heilige volk van God. Om vandaag bisschop te zijn – altijd, maar ik benadruk vandaag – dient men de kunst van het luisteren te beoefenen. En dat is niet gemakkelijk. Wees niet bang het Woord Gods te eren en de leken te betrekken: zij zullen de kanalen zijn waarlangs de stroom van het geloof Hongarije opnieuw zal bevloeien.

Een tweede aanwijzing: getuigen van broederlijkheid. Uw land is de plaats waar sinds lang mensen samenwonen uit andere volken. Verschillende volksgroepen, minderheden, godsdienstige belijdenissen en migranten hebben dit land ook getransformeerd tot een multiculturele omgeving. Deze realiteit is nieuw en was zeker in het begin beangstigend. Verscheidenheid maakt altijd een beetje bang omdat zij de verworven zekerheden in gevaar brengt en een uitdaging is voor de verworven stabiliteit.  Toch is zij een grote kans om zijn hart te openen voor de Evangelische boodschap: bemin elkaar zoals Ik u bemind heb. Vgl. Joh. 15, 12  Tegenover de culturele, etnische, politieke en godsdienstige verscheidenheid, kunnen wij twee houdingen aannemen: ons opsluiten in de radicale verdediging van onze zogenaamde identiteit of ons openstellen voor de ontmoeting met de andere en samen de droom koesteren van een broederlijke samenleving. Ik herinner er hier graag aan dat u in 2017, in deze Europese hoofdstad, vertegenwoordigers ontmoet heeft van andere Bisschoppenconferenties uit Midden en Oost-Europa en dat u toen opnieuw bevestigd heeft dat een identiteit nooit een reden tot vijandigheid en minachting van de anderen mag worden, maar eerder een hulp om met verschillende culturen in dialoog te treden. In dialoog gaan, zonder zijn identiteit te verhandelen.

Boven de grote rivier die door deze stad stroomt, ligt de indrukwekkende Kettingbrug: zij kwam in de plaats van een wankele houten brug en diende om Buda en Pest te verenigen. Als wij willen dat de stroom van het Evangelie het leven van de mensen bereikt door ook hier in Hongarije een meer broederlijke en solidaire samenleving te laten ontkiemen, is het nodig dat de Kerk nieuwe bruggen van dialoog bouwt. Aan u, bisschoppen, vraag ik, dat u met de priesters en pastorale medewerkers altijd het ware gelaat van de Kerk zou tonen: zij is moeder. Zij is moeder! Een verwelkomend gelaat voor iedereen, ook voor hen die van buiten komen, broederlijk, open voor dialoog. Wees Herders die de broederlijkheid aan het hart dragen. Geen baas van de kudde, maar vaders en broeders. Moge de stijl van de broederlijkheid, die ik u vraag met de priesters en heel het Godsvolk aan de dag te leggen, een lichtend teken worden voor Hongarije. Zo zal een Kerk vorm krijgen waar vooral de leken, op elk domein van hun dagelijkse familiale, sociale en professionele leven, gist worden van Evangelische broederlijkheid. Moge de Kerk in Hongarije gebouwd worden met bruggen en moge zij de dialoog bevorderen!

Tenslotte, de derde aanwijzing, bouwers zijn van hoop. Als wij het Evangelie in het midden plaatsen en er met broederliefde van getuigen, kunnen wij hoopvol naar de toekomst kijken, ook al beleven wij vandaag kleine en grote stormen. De Kerk is geroepen om in het leven van de mensen de geruststellende zekerheid te verspreiden dat God barmhartig is, dat Hij ons op elk ogenblik van het leven bemint en altijd bereid is ons te vergeven en weer op te richten. Vergeet de stijl van God niet, die een stijl is van nabijheid, medelijden en tederheid. Dat is de stijl van God. Laten wij deze weg inslaan, met die stijl. De bekoring neerslachtig te worden en ons te ontmoedigen, komt nooit van God. Nooit. Zij komt van de vijand, maar zij voedt zich met vele situaties: achter de gevel van het welzijn, achter een gewaad van godsdienstige tradities kunnen zich vele duistere kanten verbergen. De Kerk in Hongarije had onlangs de gelegenheid om na te denken over het feit dat de overgang van het tijdperk van de dictatuur in die van een herwonnen vrijheid, een overgang is die getekend wordt door contradicties: ontwaarding van het morele leven, toename van de maffia, drugshandel, tot en met de plaag van organenhandel en de vele kinderen die daarvoor gedood worden. En er zijn de sociale problemen: moeilijkheden in de gezinnen, armoede, wonden die in de wereld van de jongeren geslagen worden, de democratie die nog moet geconsolideerd worden. De Kerk kan niet anders dan protagonist zijn in nabijheid, aandacht en troost bezorgen aan de mensen, opdat zij zich nooit het licht van de hoop laten ontnemen. De verkondiging van het Evangelie blaast de hoop nieuw leven in omdat zij ons eraan herinnert dat God aanwezig is in al wat wij meemaken, Hij vergezelt ons, geeft ons moed, geeft ons creativiteit om altijd een nieuwe geschiedenis te beginnen. Het is ontroerend terug te denken aan de eerbiedwaardige kardinaal József Mindszenty, zoon en vader van deze Kerk en deze grond, die op het einde van een leven van lijden door de vervolging, deze woorden van hoop heeft nagelaten: “God is jong. De toekomst behoort Hem toe. Hij is degene die wekt wat nieuw is en jong en de toekomst van enkelingen en volken. Daarom kunnen wij ons niet aan wanhoop overgeven”. Boodschap aan de Voorzitter van het organiserend Comité en de Hongaren in ballingschap, in J. Közi Horváth, Mindszenty bíboros, p. 111 God is jong.

Wees ten overstaan van crises, sociale of kerkelijke crises, altijd bouwers van hoop. Spreek als Bisschoppen van het land, altijd woorden van bemoediging. Dat men op uw lippen geen woorden vindt die afstand scheppen en oordelen opleggen, maar die het volk van God helpen om met vertrouwen naar de toekomst te kijken, die de mensen helpen om vrije en verantwoordelijke protagonisten te worden van het leven, dat een genadegave is om te ontvangen, geen hoofdbreker om op te lossen. De kubus van uw waardevolle en beroemde architect Rubik blijft een geniaal spel, maar het is geen levensmodel! En vergeet niet: herders van de kudde. De herder moet zich in de kudde bevinden: vooraan om de weg te tonen, te midden van de kudde om er de geur van te kennen, achteraan om degenen te helpen die achterblijven en ook om de kudde een beetje voorop te laten gaan want het heeft een bijzondere intuïtie voor goede en voedzame gronden.

Dierbare broeders, zelfs Hongarije heeft behoefte aan een nieuwe verkondiging van het Evangelie, aan een nieuwe sociale en godsdienstige broederlijkheid, aan hoop die dag na dag opgebouwd wordt om met vreugde naar de toekomst te kijken. U bent als Herders protagonisten in dit historisch proces, in dit mooie avontuur. Broeders, moge God u bevestigen in de vreugde van de zending – de vreugde van de zending! Ik dank u voor al wat u doet en zegen u van harte. Moge de Maagd Maria u beschermen en de heilige Jozef u bewaren. En als u een beetje tijd heeft, bid voor de Paus. Dank u.