Z. Paus Pius IX - 8 december 1864
De staat bezit, als zijnde de oorsprong en de bron van alle rechten, een door geen grenzen omschreven recht.
De leer van de katholieke Kerk staat het welzijn en de belangen van de menselijke maatschappij in de weg.
Aan de burgerlijke macht, zelfs wanneer deze berust bij een ongelovig heerser, komt indirecte negatieve macht toe in godsdienstzaken; aan dezen komt dus toe niet alleen het zg. recht van exequatur, maar ook het zogenaamde recht van appellatio ab abusu (appèl comme d'abus).
Wanneer de wetten van beide machten met elkaar in strijd komen, heeft het recht van de staat de voorrang.
De wereldlijke macht bezit de bevoegdheid plechtige overeenkomsten (concordaten), die met de H. Stoel zijn aangegaan over de uitoefening der rechten betreffende de kerkelijke immuniteit, te verbreken, nietig te verklaren en buiten werking te stellen zonder de toestemming, ja zelfs ondanks het protest van de H. Stoel.
Het burgerlijk gezag kan zich mengen in zaken, die op godsdienst, zeden en geestelijke leiding betrekking hebben. Vandaar kan het zijn oordeel uitspreken over de aanwijzingen, die de herders der Kerk volgens hun ambt als richtsnoer voor het geweten uitvaardigen, het kan zelfs beslissingen nemen over de toediening der heilige sacramenten en over de gesteltenis, vereist tot het ontvangen daarvan.
De gehele leiding van de openbare scholen, waarop de jeugd van een christelijke staat gevormd wordt, alleen de bisschoppelijke seminaries in enig opzicht uitgezonderd, kan en moet aan het burgerlijk gezag opgedragen worden, en wel in die mate, dat aan geen ander gezag, welk dan ook, enig recht wordt toegekend, om zich te mengen in de schooltucht, de leiding van de studiën, het verlenen van graden en de keuze of goedkeuring van de leraren.
Ja zelfs is het op de seminaries voor geestelijken te volgen studieplan aan het burgerlijk gezag onderworpen.
De beste inrichting van de burgerlijke maatschappij vordert, dat de volksscholen, die toegankelijk zijn voor alle kinderen van iedere volksklasse, en in het algemeen de openbare instellingen, bestemd voor de hogere wetenschappelijke vorming en de opvoeding der jeugd, geheel aan het gezag, de leiding en inmenging van de Kerk onttrokken en aan de volledige macht van het burgerlijk en staatkundig gezag onderworpen worden volgens het goeddunken van het staatsbestuur en overeenkomstig de algemeen heersende opvattingen van de tijd.
Katholieken kunnen hun goedkeuring hechten aan die vorm van jeugdopleiding, die los staat van het katholiek geloof en de macht der Kerk en slechts het weten van natuurlijke dingen en de doeleinden van het maatschappelijk leven op aarde alleen of tenminste hoofdzakelijk beoogt.
Het burgerlijk gezag kan beletten, dat de bisschoppen en de gelovigen in vrij en onderling verkeer staan met de Paus van Rome.
Het wereldlijk gezag heeft uit zichzelf het recht, om bisschoppen voor te stellen en kan van hen eisen, dat zij het beheer van hun bisdommen aanvaarden, voordat zij de canonieke aanstelling en het apostolisch schrijven van de H. Stoel ontvangen hebben.
Ja zelfs heeft het wereldlijk bestuur het recht om bisschoppen te ontzetten uit de uitoefening van hun herderlijke bediening en het is niet verplicht aan de Paus van Rome te gehoorzamen in zaken betreffende de oprichting van bisdommen en de aanstelling van bisschoppen.
De regering kan krachtens haar eigen recht de leeftijd, door de Kerk vastgesteld voor het afleggen van de religieuze geloften zowel door mannen als vrouwen, wijzigen en aan alle religieuze families opleggen om niemand zonder haar verlof toe te laten tot het afleggen van de plechtige geloften.
Men moet de wetten afschaffen, welke strekken tot bescherming van de kloosterlijke staat en betrekking hebben op de rechten en plichten daarvan; zelfs kan het staatsbestuur aan hen allen bijstand verlenen, die de door hen aanvaarde kloosterstaat zouden willen verzaken en hun plechtige geloften verbreken; insgelijks kan het deze kloosterfamilies evenals collegiale kerken en eenvoudige beneficies, zelfs als deze vallen onder het patronaatsrecht, geheel opheffen en hun goederen en inkomsten aan het beheer en de beschikking van de burgerlijke macht onderwerpen en toewijzen.
Koningen en vorsten zijn niet slechts ontheven van de jurisdictie van de Kerk, maar staan zelfs bij het beslissen over jurisdictie-kwesties boven de Kerk.
