Het klopt dat een wereldwijde tragedie als de coronapandemie even het gevoel liet herleven dat we een wereldwijde gemeenschap zijn, allemaal in hetzelfde schuitje, waar de problemen van één iemand ook de problemen van ons allemaal zijn. Eens te meer realiseerden we ons dat niemand in zijn eentje wordt gered; we kunnen alleen samen worden gered. Zoals ik in die dagen zei:

"De storm heeft onze kwetsbaarheid ontmaskerd en die valse en overbodige zekerheden blootgelegd waarrond we onze dagelijkse agenda’s, onze projecten, onze gewoontes en prioriteiten hebben opgebouwd. [...] Midden in die storm is de façade van de stereotypes waarmee we onze ego’s camoufleerden – onze ego’s die altijd bezorgd zijn om de schone schijn – ingestort. Daarmee werd nog maar eens het even onontkoombare als gezegende besef onthuld dat we deel uitmaken van elkaar, dat we broers en zussen van elkaar zijn." Paus Franciscus, Urbi et Orbi, "Urbi et Orbi" - Bijzonder moment van gebed ten tijde van de epidemie (2020) - Narthex van de Sint Pieter, "Waarom ben je bang? Heb je nog geen vertrouwen?" - (27 mrt 2020), 4

De wereld evolueerde onophoudelijk naar een economie die, dankzij de technologische vooruitgang, probeerde de ‘menselijke kosten’ te reduceren; sommigen probeerden ons te doen geloven dat de vrije markt perfect in staat was om alles veilig te houden. Toch dwong de brutale en onvoorziene klap van die oncontroleerbare pandemie ons om opnieuw aan andere mensen te denken in plaats van aan de winsten voor enkelingen. Vandaag kunnen we toegeven dat

"we onszelf hebben gevoed met dromen van pracht en praal, om te eindigen met het consumeren van afleiding, kortzichtigheid en eenzaamheid. We propten ons vol met netwerken en we verloren de smaak van broederlijkheid. We zochten naar snelle en veilige resultaten, maar werden overweldigd door ongeduld en angst. Gevangen als we zaten in de virtuele realiteit, verloren we de smaak en de geur van de echte wereld." Paus Franciscus, Toespraak, Pastoraal centrum Skopje (Noord Macedonië), Bij de oecumenische en interreligieuze ontmoeting met jongeren (7 mei 2019)

De pijn, de onzekerheid en de angst, samen met het besef van onze eigen beperkingen dat de pandemie opwekte, dwingen ons om onze levensstijl, onze relaties, de organisatie van onze samenlevingen en vooral de zin van ons bestaan erg dringend te herdenken.

Als alles met elkaar verbonden is, is het moeilijk om zich voor te stellen dat die wereldwijde ramp géén verband zou houden met de manier waarop wij met de werkelijkheid omgaan, met onze pretentie om de absolute meesters te willen zijn van ons eigen leven en van alles wat bestaat. Ik wil het woord goddelijke vergelding niet in de mond nemen, net zo min als het zou volstaan te beweren dat het kwaad dat wij de natuur aandoen zich wreekt door ons te straffen voor ons wangedrag. Het is de wereld zelf die kreunt en in opstand komt. We worden herinnerd aan het bekende vers van de dichter Vergilius

"dat de tranen der dingen evoceert, de tegenslagen van het leven en de geschiedenis." Vergilius, Aeneis. 1,462: Sunt lacrimae rerum et mentem mortalia tangunt

Al te snel vergeten we de lessen van de geschiedenis,

"de meesteres van het leven." Cicero, De Oratore. 2, 36: Historia … magistra vitae

Een keer deze gezondheidscrisis voorbij is, zou onze slechtste reactie zijn om ons nog dieper te storten in koortsachtig consumentisme en nieuwe vormen van egoïstisch zelfbehoud. God geve dat we na al de ellende niet langer zullen denken in termen van ‘zij’ en ‘die’, maar alleen nog van ‘wij’. Als dit maar niet de zoveelste tragedie van de geschiedenis zal blijken te zijn waaruit we helemaal niks hebben geleerd! Als we maar al die oudere mensen in gedachten zouden houden, die gestorven zijn door een tekort aan beademingstoestellen, deels als gevolg van de jarenlange ontmanteling van de gezondheidszorgsystemen. Als dit immense verdriet maar niet nutteloos zal blijken te zijn, maar ons in staat stelt een stap voorwaarts te zetten in de richting van een nieuwe levensstijl. Konden we maar eens en voor altijd (her)ontdekken dat we elkaar broodnodig hebben en dat op die manier onze menselijke familie een wedergeboorte mag ervaren, met al haar gezichten, al haar handen en al haar stemmen, voorbij de muren die we hebben opgetrokken.

Als we niet erin slagen de gedeelde passie voor een gemeenschap van verbondenheid en solidariteit terug te vinden waaraan we tijd, inspanningen en energie besteden, zal de collectieve illusie die ons in slaap wiegt, brutaal uiteenspatten en vele mensen verweesd achterlaten ten prooi aan angst en leegte. En we mogen net zo min naïef weigeren te erkennen dat

"de obsessie van deze consumptiegerichte levensstijl, vooral als slechts weinig mensen zich die kunnen veroorloven, niet anders kan dan geweld en wederzijdse vernietiging veroorzaken." Paus Franciscus, Encycliek, 'Wees geprezen' - over de zorg voor het gemeenschappelijke huis, Laudato Si' (24 mei 2015), 204

Het ‘ieder voor zich’ zal snel ontaarden in een ‘iedereen tegen allen’ dat erger zal zijn dan welke pandemie ook.