Een van de grootste paradoxen van onze tijd is dat de mens, die onder een vertrouwen uitstralende handhaving van zijn 'rijpheid' en' autonomie' was begonnen aan het tijdperk dat wij de 'moderne tijd' noemen, het einde van de twintigste eeuw met angst voor zichzelf tegemoet gaat, geschrokken van hetgeen waartoe hij in staat is, met angst voor de toekomst. De tweede helft van deze eeuw heeft inderdaad het ongekende fenomeen beleefd - in het zicht van de dreiging van een nucleaire oorlog - van een mensheid die zelfs in het ongewisse verkeerde over de mogelijkheid van een toekomst. Dit gevaar lijkt, godzijdank, te zijn bezworen; en op internationaal niveau moet met vastberadenheid alles uit de weg worden geruimd, wat dit gevaar weer dichterbij kan brengen, zoniet acuut kan laten worden. Toch blijven de ongerustheid over de toekomst en de angst ervoor bestaan. Om het thans voor de deur staande millennium getuige te kunnen laten zijn van een nieuwe bloei van de menselijke geest, die wordt ondersteund door een ware cultuur van de vrijheid, moet de mensheid leren de angst te overwinnen. Wij moeten leren, niet bang te zijn, en een geest van hoop en vertrouwen te hervinden. Hoop is geen oppervlakkig optimisme, dat wordt gedicteerd door het naïeve vertrouwen, dat de toekomst altijd beter is dan het verleden. Hoop en vertrouwen vormen de voorwaarde voor een verantwoordelijke arbeidzaamheid, en zij vinden een voedingsbodem in het diepste heiligdom van het geweten, waarin de mens" alleen is met God" 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 16 en daarom voelt, dat hij niet alleen gelaten wordt met de raadselen van het bestaan, omdat de liefde van de schepper hem begeleidt!

Het lijkt alsof hoop en vertrouwen thema's zijn, die boven de doelstellingen van de Verenigde Naties uitgaan. Toch is dat in werkelijkheid niet zo, want aan de politieke activiteiten van de naties, hoofdpunt van zorg voor hun organisatie, zit ook altijd de transcendente en geestelijke dimensie van de menselijke ervaring, en zij kunnen hieraan niet voorbij gaan zonder schade te berokkenen aan de zaak van de mens en aan de vrijheid van de mens. Alles wat de mens kleineert, brengt schade toe aan de zaak van de vrijheid. Om aan het einde van deze eeuw van het leed onze hoop en ons vertrouwen te herwinnen, moeten wij weer oog krijgen voor die transcendente horizon der mogelijkheden, waarop de menselijke geest aanstuurt.

Als christen kan ik er niet omheen te verklaren, dat mijn hoop en mijn vertrouwen berusten op Jezus Christus, wiens tweeduizendste jaarfeest van de geboorte bij het aanbreken van het nieuwe millennium wordt gevierd. Wij christenen geloven dat in zijn dood en zijn opstanding de liefde van God en zijn zorg voor de hele schepping volledig zichtbaar zijn geworden. Jezus Christus is voor ons God, die mens werd, die de geschiedenis van de mens is binnengetreden. Juist daarom strekt de christelijke hoop voor de wereld en haar toekomst zich uit tot ieder mens: niets is zo menselijk of het vindt weerklank in het hart van de christenen. Het geloof in Christus zet ons niet aan tot intolerantie, integendeel, het verplicht ons, vol respect een dialoog te onderhouden met de andere mensen. De liefde voor Jezus Christus hindert ons niet in onze belangstellingvoor de anderen, maar gebiedt ons veeleer, ons om hen te bekommeren zonder iemand uit te sluiten, en onze voorliefde juist aan de zwaksten en lijdenden te geven. Terwijl wij het tweeduizendste jaarfeest van de geboorte van Christus naderen, verlangt de kerk daarom niets meer, dan vol eerbied deze heilsboodschap te kunnen aanbieden en in een geest van liefde en dienstvaardigheid de solidariteit van de gehele familie der mensheid te kunnen bevorderen.

Geachte dames en heren!

Ik sta hier voor u, zoals mijn voorganger paus Paulus VI, precies dertig jaar geleden: niet als iemand die wereldlijke macht heeft - dat waren zijn woorden -, noch als religieus leider, die om bijzondere privileges voor zijn gemeenschap vraagt. Ik sta hier voor u als een getuige: een getuige voor de waardigheid van de mens, een getuige voor de hoop, een getuige voor het geloof, dat het lot van elke natie in de hand van een barmhartige voorziening ligt.

Wij moeten onze angst voor de toekomst overwinnen. Die kunnen we echter alleen met elkaar helemaal overwinnen. Noch dwang, noch onderdrukking, noch het opleggen van een enkel maatschappij-'model' voor de hele wereld is het 'antwoord' op die angst. Het antwoord op de angst, die het menselijk bestaan aan het eind van de twintigste eeuw verduistert, is de gemeenschappelijke inspanning om de beschaving van de liefde op te bouwen, die gebaseerd is op de universele waarden van de vrede, de solidariteit, de rechtvaardigheid en de vrijheid. En de 'ziel' van de beschaving van de liefde is de cultuur van de vrijheid: vrijheid van de individuen en van de naties, geleefd in vrijgevige solidariteit en verantwoordelijkheid.

We mogen niet bang zijn voor de toekomst. We mogen niet bang zijn voor de mens. Het is geen toeval dat wij ons hier bevinden. Ieder afzonderlijk mens is geschapen naar het 'beeld en gelijkenis' van degene, die de oorsprong is van alles wat leeft. Wij bezitten de gaven van wijsheid en deugd. Met die gaven en met de hulp van Gods genade kunnen wij in de komende eeuwen voor het volgende millennium een beschaving opbouwen, een ware cultuur van de vrijheid, die de mens waardig is. Dat kunnen en moeten wij! En door dat te doen, zullen wij ons ervan bewust kunnen worden dat de tranen van deze eeuw het fundament hebben gelegd voor een nieuwe lente van de menselijke geest.

New York, 5 oktober 1995

Johannes Paulus II