Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Niet altijd komt de dood in ellendige omstandigheden na nauwelijks te dragen smarten en pijnen. Ook behoeven we geen heel buitengewone gevallen op het oog te hebben. Want zeer vele en ook eenstemmige getuigenissen brengen ons tot de mening, dat de natuur zelf ervoor heeft gezorgd, dat de scheiding in de dood welke, wanneer zij een mens treft die over een goede gezondheid beschikt, voor hem uitermate bitter zou zijn, lichter wordt. Daardoor brengen de duur van de ziekte, de hoge ouderdom, de staat van eenzaamheid en verlatenheid psychologische omstandigheden met zich mee, die het aanvaarden van de dood gemakkelijker maken. Toch moet worden toegegeven dat de dood, die dikwijls door hevige en langdurige pijnen voorafgegaan en begeleid wordt, een gebeurtenis is die van nature de menselijke geest met angst vervult.

Lichamelijke pijn is zeker iets dat in het menselijk leven niet vermeden kan worden; biologisch gezien vormt ze een waarschuwing, aan het nut waarvan niet valt te twijfelen; maar wanneer ze het psychologisch leven van de mens beroert, overtreft de kracht ervan dikwijls het biologisch nut en kan dan zo groot worden dat de verwijdering ervan wenselijk wordt, op welke wijze ook. Volgens de christelijke leer echter krijgt de pijn, vooral in de laatste ogenblikken van het leven, een heel eigen plaats in het heilsplan van God; ze is namelijk een deelneming aan het lijden van Christus in vereniging met het offer van de verlossing, dat Hij zelf bracht in gehoorzaamheid aan de Vader. Daarom is het geen wonder dat er Christenen zijn die slechts matig gebruik willen maken van pijnstillende middelen; zodoende aanvaarden ze althans een deel van hun pijnen vrijwillig, en verenigen ze zich bewust met de pijnen van de aan het kruis genagelde Christus Vgl. Mt. 27, 34 . Niettemin is het niet verstandig een heldhaftige manier van handelen als algemene norm voor te schrijven. Integendeel, de menselijke en christelijke voorzichtigheid raadt voor de meeste zieken het gebruik van de geneesmiddelen aan die in staat zijn de pijn te lenigen of weg te nemen, ook wanneer als nevenverschijnsel bedwelming of verminderd bewustzijn het gevolg ervan is.

Wat echter hen betreft die de mogelijkheid missen hun gevoelens te uiten, kan men terecht aannemen dat zij zelf deze verzachtingen van de pijn willen nemen en dat die hun worden toegediend volgens de voorschriften van de arts.

Maar een intensief gebruik van pijnstillende middelen is niet zonder gevaar, omdat om de werkzaamheid ervan te behouden, wegens het verschijnsel van de gewenning, de hoeveelheid in het algemeen steeds groter moet worden. Het is goed hier op een verklaring van Pius XII te wijzen welke nog altijd van kracht is. Een groep artsen die de vraag hadden gesteld: "Is de opheffing van het lijden en de uitschakeling van het bewustzijn door middel van narcose ... aan medicus en patiënt (zelfs bij de nadering van de dood en wanneer men voorziet, dat het gebruik van de narcotica het leven zal bekorten) door godsdienst en moraal toegestaan?", antwoordde de Paus: "Als er geen andere middelen zijn en als dit in de gegeven omstandigheden niet de vervulling van andere godsdienstige en zedelijke plichten in de weg staat: Ja". Paus Pius XII, Toespraak, Over drie godsdienstig zedelijke vraagstukken inzake anesthesie naar aanleiding van het Negende Nationaal Congres van de "Società Italiana di Anestesiologia", Le IXe Congres National - Over de anesthesie (25 feb 1957), 36 In dit geval wordt de dood, zoals duidelijk is, geenszins bedoeld of gezocht, ofschoon men in deze omstandigheid redelijkerwijze het gevaar daarvan loopt; men bedoelde alleen, dat de pijnen zouden worden verzacht door het aanwenden van de pijnstillende middelen welke de medische wetenschap ten dienste staan.

Toch vereisen die pijnstillende middelen waardoor de zieken hun bewustzijn verliezen, een bijzondere beschouwing. Het is namelijk van groot belang dat de mensen niet alleen aan hun morele verplichtingen en voorschriften kunnen voldoen, maar ook en vooral dat ze welbewust Christus tegemoet kunnen gaan. Pius XII gaf daaromtrent de volgende vermaning: "zonder ernstige reden mag men de stervende niet van zijn bewustzijn beroven". Paus Pius XII, Toespraak, Over drie godsdienstig zedelijke vraagstukken inzake anesthesie naar aanleiding van het Negende Nationaal Congres van de "Società Italiana di Anestesiologia", Le IXe Congres National - Over de anesthesie (25 feb 1957), 33 Vgl. Paus Pius XII, Toespraak, Tot het congres van het "Collegium Internationale Neuro-Psycho-Farmacologicum" te Rome, over de zedelijke normen bij het gebruik van nieuwe methoden en middelen, Vous n'avez pas voulu - Over nieuwe methoden en middelen in de Neuro-psycho-farmacologie (9 sept 1958), 16