Ik heet u hartelijk welkom, u die deelneemt aan het eerste Internationaal Congres voor Bejaardenpastoraal, “De rijkdom der jaren”, georganiseerd door het Dicasterie voor de Leek, het Gezin en het Leven, en ik dank kardinaal Farrell voor zijn beminnelijke woorden.

De “rijkdom der jaren” is de rijkdom aan mensen, elke mens in het bijzonder, die vele levensjaren achter zich heeft, jaren van ervaring en geschiedenis. Het is de kostbare schat die vorm krijgt op de levensweg van elke man en vrouw, wat zijn of haar oorsprong, afkomst, economische of sociale situatie ook is. Want het leven is een geschenk, en wanneer het een lang leven is, is het een voorrecht, voor zichzelf en voor anderen. Altijd, zo is het altijd. 

In de 21^e eeuw is ouderdom een bepalende eigenschap van de mensheid geworden. In enkele decennia heeft de demografische piramide – die rustte op een tijd van een groot aantal kinderen en jongeren, met weinig bejaarden aan de top – zich omgekeerd. Wanneer bejaarden ooit een kleine staat konden bevolken, zouden zij nu een heel werelddeel kunnen bevolken. In die zin is de aanzienlijke aanwezigheid van bejaarden iets nieuw voor alle sociale en geografische milieus ter wereld. Bovendien komen de verschillende seizoenen van het leven vandaag overeen met de ouderdom : voor velen is dit de leeftijd waar het productief engagement stopt, de krachten afnemen en tekens verschijnen van ziekte en hulpbehoevendheid, en van sociaal isolement; maar voor velen is dit het begin van een lange tijd van lichamelijk en psychologisch welzijn en van vrijheid ten opzichte van beroepsverplichtingen.

Hoe deze jaren doorbrengen in deze twee verschillende situaties? Welke zin geven aan deze levensfase die voor velen lang kan zijn? De sociale ontreddering en in vele aspecten, de onverschilligheid en afwijzing van onze samenlevingen ten opzichte van bejaarden, nodigen niet alleen de Kerk, maar heel de wereld tot nadenken uit om de waarde van de ouderdom te leren vatten en waarderen. Terwijl Staten enerzijds het hoofd moeten bieden aan de nieuwe demografische situatie op economisch vlak, heeft de burgerlijke samenleving anderzijds waarden en zingeving nodig voor de derde en de vierde leeftijd. En het is vooral daar dat zich de bijdrage van de kerkgemeenschap situeert.  

Daarom heb ik met belangstelling het initiatief van dit congres aangenomen, dat zijn aandacht op de bejaardenpastoraal richt en een reflectie op gang brengt over de implicaties die voortvloeien uit de talrijke aanwezigheid van grootouders in onze parochies en samenlevingen. Moge dit geen geïsoleerd initiatief blijven, maar het begin van een weg van pastorale verdieping en onderscheiding. Wij moeten onze pastorale gewoontes veranderen om een antwoord te kunnen geven op de aanwezigheid van zoveel bejaarden in onze families en gemeenschappen. 

In de Bijbel is een lang leven een zegen. Het confronteert ons met onze kwetsbaarheid, wederzijdse afhankelijkheid, familie- en gemeenschapsbanden, en vooral ons goddelijk kindschap. Wanneer God de Vader ons een hoge ouderdom schenkt, geeft Hij ons tijd om Hem beter te leren kennen, onze vertrouwelijkheid met Hem te verdiepen, Zijn Hart steeds dieper te doordringen en aan Hem over te geven. Het is de tijd van voorbereiding, om onze geest in Zijn handen te leggen, definitief, met kinderlijk vertrouwen. 

Maar het is ook een tijd van nieuwe vruchtbaarheid. “… maken nog in hun grijsheid nieuw lot. Groen zullen zij zijn en vol frisheid”, zegt de psalmist (Ps. 92, 15). Gods heilsplan realiseert zich namelijk ook in de armoede van zwakke, onvruchtbare en krachteloze lichamen. Uit de onvruchtbare schoot van Sara en het honderdjarige lichaam van Abraham is een uitverkoren volk geboren. Vgl. Rom. 4, 18-20 Uit Elizabeth en de bejaarde Zacharias is Johannes de Doper geboren. Een bejaarde kan, ook al is hij zwak, een werktuig worden in de heilsgeschiedenis. 

Bewust van deze onvervangbare rol van bejaarde mensen, is de Kerk de plaats waar generaties geroepen zijn om te delen in het liefdesplan van God, in een verhouding van wederzijdse uitwisseling van de gaven van de Heilige Geest. Deze uitwisseling tussen de generaties verplicht ons anders naar de bejaarden te kijken, om met hen naar de toekomst te leren kijken. 

Wanneer wij aan bejaarden denken en over hen spreken, des te meer vanuit de pastorale dimensie, kunnen wij de tijd van het werkwoord leren veranderen. Het verleden is voor bejaarden niet alleen een tijd die achter hen en in suffe archieven ligt. Nee! De Heer kan en wil ook met hen nieuwe bladzijden beschrijven, bladzijden van heiligheid, dienstbaarheid, gebed .... Ik zou u vandaag willen zeggen dat bejaarden ook het heden en het morgen van de Kerk zijn. Ja, zij zijn ook de toekomst van een Kerk die met de jongeren profeteert en droomt! Het is daarom zo belangrijk dat bejaarden en jongeren met elkaar spreken, dat is heel belangrijk. 

De profetie van bejaarden wordt werkelijkheid wanneer het licht van het Evangelie volop in hun leven schijnt, wanneer zij zoals Simeon en Hanna, Jezus in hun armen nemen en de revolutie van de tederheid verkondigen, de Blijde Boodschap van Hem die in de wereld gekomen is om het licht van de Vader te brengen. Daarom vraag ik u om de verkondiging van het Evangelie niet over te laten aan grootouders en bejaarden. Ga naar hen met een glimlach op uw gezicht en het evangelie in de hand. Ga de straat van uw parochies op en ga op zoek naar bejaarden die alleen wonen. Hoge ouderdom is geen ziekte, maar een voorrecht! Eenzaamheid kan een ziekte zijn, maar met naastenliefde, nabijheid en geestelijke bemoediging, is zij te genezen. 

God heeft in heel de wereld een talrijk volk aan grootouders. Op de dag van vandaag hebben de huidige generaties van ouders in de geseculariseerde samenlevingen van vele landen, meestal geen christelijke vorming noch het levend geloof dat de grootouders daarentegen wel aan hun kleinkinderen kunnen doorgeven. Zij zijn de onmisbare schakel om kinderen en jongeren in het geloof op te voeden. Wij moeten het gewoon worden hen in onze pastorale horizonten op te nemen en hen, niet slechts tijdelijk, te beschouwen als één van de vitale elementen van onze gemeenschappen. Het zijn niet alleen mensen die wij geroepen zijn bij te staan en te beschermen in  hun levensbehoud, maar zij kunnen actief zijn in de evangelisatiepastoraal, bevoorrechte getuigen van Gods trouwe liefde. 

Daarom dank ik u allen, u die uw pastorale energie aan grootouders en bejaarden wijdt. Ik weet goed dat uw engagement en reflectie voortkomen uit de concrete vriendschap met vele bejaarde mensen. Ik hoop dat wat vandaag de gevoeligheid is van een klein aantal, het patrimonium zal worden van alle kerkgemeenschappen. Wees niet bang, neem initiatief, help uw bisschoppen en bisdommen om de pastorale dienst voor en met bejaarden te promoveren. Raak niet ontmoedigd, ga door! Het Dicasterie voor de Leek, het Gezin en het Leven zal u in dit werk blijven begeleiden.

Ook ik begeleid u, met mijn gebed en zegen. En vergeet alstublieft niet voor mij te bidden. Dank u!