Alvorens te proberen het specifieke profiel te definiëren van de kerkelijke activiteiten in dienst van de mens, wil ik eerst nog een blik werpen op de algemene situatie van de inzet om gerechtigheid en liefde in de wereld van vandaag.

1. De massacommunicatiemiddelen hebben in deze tijd onze planeet kleiner doen worden, doordat ze de meest verschillende mensen en culturen in snel tempo aanzienlijk dichter bij elkaar gebracht hebben. Ook al leidt dit “samenleven” af en toe tot onbegrip en spanningen, toch betekent het feit dat men nu veel rechtstreekser over de noden van de mensen verneemt, vooral een appèl tot deelneming aan hun situatie en hun moeilijkheden. Dagelijks worden wij ons bewust hoeveel er in de wereld geleden wordt onder allerlei vormen van materiële en ook geestelijke nood, en dit ondanks de grote vooruitgang op wetenschappelijk en technisch gebied. Ten gevolge daarvan is in onze tijd een nieuwe bereidheid nodig om de noodlijdende naaste te helpen. Het tweede Vaticaans Concilie heeft dat al in duidelijke bewoordingen onderstreept: “De communicatiemiddelen zijn immers sneller, de afstand tussen de mensen is in zekere zin overwonnen en de bewoners van de gehele wereld zijn als het ware leden van één grote familie geworden. Caritatief werk kan en moet vandaag alle mensen zonder uitzondering insluiten en alle noden waar dan ook”. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het lekenapostolaat, Apostolicam Actuositatem (18 nov 1965), 8

   Van de andere kant - en dat is een uitdagend en tegelijk bemoedigend aspect van de globalisering - staan ons tegenwoordig talloze middelen ter beschikking, om de noodlijdende broeders en zusters humanitaire hulp te verschaffen, niet op de laatste plaats de moderne systemen voor het uitdelen van voedsel en kleding en voor het opzetten van mogelijkheden tot opvang en onderdak. Zo overwint de zorg voor de naaste de grenzen van de nationale gemeenschappen en poogt zij haar horizon uit te breiden tot de hele wereld. Terecht heeft het tweede Vaticaans Concilie onderstreept: “Onder de kenmerkende tekenen van deze tijd verdient het groeiende en onweerstaanbare solidariteitsgevoel van alle volkeren bijzondere opmerkzaamheid”. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het lekenapostolaat, Apostolicam Actuositatem (18 nov 1965), 14 De staatsinstellingen en de humanitaire verenigingen ondersteunen initiatieven in dit kader, de ene door hulp of door belastingverlichtingen, de andere doordat zij aanzienlijke geldbedragen ter beschikking stellen. Op deze manier overtreft de solidariteit die door de menselijke gemeenschap tot uitdrukking wordt gebracht, aanzienlijk die van de individuele mens.

2. In deze situatie zijn talrijke vormen van samenwerking ontstaan en gegroeid tussen staatsinstanties en kerkelijke instanties, die vruchtbaar gebleken zijn. De kerkelijke instanties kunnen met hun transparante manier van werken en door de trouwe vervulling van hun plicht om getuigenis van liefde te geven, ook de burgerinstanties met christelijke geest bezielen en bevorderen dat er wederzijds op elkaar wordt afgestemd, wat ongetwijfeld de werkzaamheid van het caritatieve dienstwerk tot nut zal strekken. Vgl. Congregatie voor de Bisschoppen, Directorium voor het pastorale ambt van bisschoppen, Apostolorum successores (22 feb 2004), 197 Eveneens hebben zich in dit kader een veelvoud aan organisaties gevormd met een caritatief of filantropisch doel, die zich ervoor inzetten om ten overstaan van bestaande politieke en sociale problemen bevredigende oplossingen aan te reiken, althans wat het humanitair aspect aangaat. Een belangrijk verschijnsel van onze tijd is het ontstaan en de uitbreiding van diverse vormen van vrijwilligerswerk, die een veelvoud aan dienstverleningen op zich nemen. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de roeping en de zending van de leken in de Kerk, Christifideles laici (30 dec 1988), 41 Een bijzonder woord van erkenning en dankbaarheid zou ik willen richten, tot allen die op verschillende manieren aan deze activiteiten deelnemen. Deze wijd verbreide vorm van inzet is voor de jongeren een school voor het leven, die opvoedt tot solidariteit en tot de bereidheid niet gewoon maar “iets”, maar zichzelf te geven. Tegenover de anticultuur van de dood, die bijvoorbeeld in drugs tot uitdrukking komt, komt zo de liefde te staan, die niet zichzelf zoekt, maar die zich juist in de bereidheid zichzelf te verliezen voor de ander Vgl. Lc. 17, 33 bewijst een cultuur van het leven te zijn.

   Ook in de katholieke Kerk en in andere Kerken en kerkelijke Gemeenschappen zijn nieuwe vormen van caritatieve dienstverlening ontstaan en hebben oude zich met nieuwe kracht ontplooid - vormen waarin dikwijls een geslaagde verbinding gemaakt is tussen evangelisering en liefdewerk. Hier wil ik graag bevestigen wat mijn grote voorganger Johannes Paulus II geschreven heeft in zijn encycliek H. Paus Johannes Paulus II - Encycliek
   Sollicitudo Rei Socialis
   De ontwikkeling van de mens en de samenlevingTwintig jaar na Populorum Progressio van Paus Paulus VI
   (30 december 1987) Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, De ontwikkeling van de mens en de samenleving
   Twintig jaar na Populorum Progressio van Paus Paulus VI, Sollicitudo Rei Socialis (30 dec 1987), 23 toen hij verklaarde dat de katholieke Kerk bereid was tot samenwerking met de caritatieve organisaties van deze Kerken en Gemeenschappen, omdat wij immers allen vanuit dezelfde fundamentele beweegreden handelen en zo hetzelfde doel voor ogen hebben: een waarachtig humanisme dat in de mens het beeld van God erkent en hem wil helpen een leven te leiden dat aan deze waardigheid beantwoordt. De encycliek H. Paus Johannes Paulus II - Encycliek
   Ut Unum Sint
   Over de inzet voor de oecumene
   (25 mei 1995) heeft dan nog eens onderstreept dat het voor een ontwikkeling naar een betere wereld noodzakelijk is dat de christenen met één gemeenschappelijke stem spreken en zich gezamenlijk ervoor inzetten, dat “de eerbiediging van de rechten en de behoeften van allen, in het bijzonder van de armen, de vernederden en van degenen die geen bescherming genieten, aan een overwinning geholpen wordt”. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de inzet voor de oecumene, Ut Unum Sint (25 mei 1995), 43 Ik wil hier graag uitdrukking geven aan mijn vreugde over het feit dat deze wens in heel de wereld door talrijke initiatieven een breed echo gevonden heeft.