En nu een eerste overweging en gevolgtrekking: uit hetgeen wij zo juist uiteengezet hebben en meer nog uit de gebeurtenissen zelf, gelijk deze zich ontwikkeld hebben, komt vast te staan: de bewering, als zou de Katholieke Actie aan politiek doen, dat meerdere afdelingen openlijk of bedekt vijandig zouden staan tegenover het regiem of de partij, alsook dat tegenover de partij vijandige elementen, die nog overgebleven zijn en tot nu toe gespaard werden, eventueel onder de vlag van de Katholieke Actie een schuilplaats en bescherming zouden kunnen vinden (vgl. mededeling van de partijleiding, 4 juni 1931), dat alles is slechts een voorwendsel of een opeenhoping van voorwendsels: de Katholieke Actie zelf, durven wij zeggen, is een voorwendsel; wat men wilde en waartoe men een poging waagde, was: de jeugd, heel de jeugd te onttrekken aan de Katholieke Actie, en daardoor aan de Kerk. Dat is zó waar, dat men, na zoveel gesproken te hebben van Katholieke Actie, het aanlegde op de jeugdverenigingen; en men beperkte zich niet tot de jeugdverenigingen van de Katholieke Actie, maar met alle onstuimigheid strekte men de hand uit ook naar verenigingen en werken, die zich aan een zuiver godsdienstig doel en aan het eerste godsdienstonderwijs wijden, zoals de Congregaties der kinderen van Maria en de oratoria; men trad daarbij met zoveel onstuimigheid op, dat men dikwijls de grove vergissing moest erkennen.

Dit wezenlijke punt wordt ook anderszins overvloedig bevestigd. Voor alles wordt het bevestigd door de reeds vroeger afgelegde verklaringen van min of meer verantwoordelijke personen, en zelfs van de hoogste vertegenwoordigers van regiem en partij ; en deze verklaringen worden nu omstandig gecommentarieerd en uiteindelijk bevestigd door de gebeurtenissen van de laatste dagen.

Een andere overweging en gevolgtrekking dringt zich onmiddellijk en onvermijdelijk op. Men heeft dus in het geheel geen rekening gehouden met onze herhaalde verklaringen en verzekeringen, men heeft in het geheel geen rekening gehouden met uw verzekeringen en verklaringen, eerbiedwaardige broeders, bisschoppen van Italië, omtrent het eigenlijk en werkelijk wezen en werkzaamheid van de Katholieke Actie en omtrent de boven alles heilige en onschendbare rechten van de zielen en van de Kerk, rechten die in haar vertegenwoordigd en verpersoonlijkt zijn.

Wij zeggen, eerbiedwaardige broeders, de boven alles heilige en onschendbare rechten van de zielen en van de Kerk; en dit is de overweging en gevolgtrekking, die meer dan elke andere zich opdringt, omdat ze zwaarder weegt dan elke andere. Telkens en telkens, gelijk overbekend, hebben wij onze mening uitgesproken, of beter die van de heilige Kerk, over deze zo gewichtige en essentiële vraagstukken; u, eerbiedwaardige broeders, trouwe leraren in Israël, behoeven wij hierover niet verder te onderhouden; maar wij kunnen niet nalaten hier nog iets aan toe te voegen voor het goede volk, dat rondom u staat, dat gij weidt en bestuurt op goddelijk bevel, en dat thans bijna alleen door u de mening van hun gemeenschappelijke vader kan kennen.

Wij spraken van de boven alles heilige en onschendbare rechten van de zielen en van de Kerk. Het gaat om het recht, dat de zielen hebben om zich een zo groot mogelijke geestelijke welstand te verschaffen onder de leiding van het leergezag en de opvoedende werkzaamheid van de Kerk; aan de Kerk alleen immers werd in deze bovennatuurlijke orde bij goddelijke instelling dit leergezag en deze werkzaamheid toevertrouwd; en deze orde, gegrondvest in het Bloed van de goddelijke Verlosser, is voor allen noodzakelijk en verplichtend om deel te kunnen hebben aan de goddelijke verlossing. Het gaat om het recht van de aldus gevormde zielen, om ook andere zielen in de schatten van de verlossing te doen delen, door deel te nemen aan de werkzaamheid van het hiërarchisch apostolaat.

Juist met het oog op dat dubbele recht van de zielen zeiden wij zo juist ons gelukkig te gevoelen en er groot op te gaan de goede strijd te strijden voor de vrijheid van de gewetens; wij zeggen niet (gelijk een of ander ons misschien onbedachtzaam toeschreef) voor de gewetensvrijheid; dit zou een dubbelzinnige uitdrukking zijn, die al te dikwijls misbruikt werd om de volkomen onafhankelijkheid van het geweten aan te geven, wat iets ongerijmds betekent in een door God geschapen en verloste ziel.