Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Een eeuw later vierde de katholieke Kerk, als antwoord op de crisis van de protestantse reformatie, het concilie van Trente. Het is het eerste concilie van de moderniteit dat zich onderscheidt door een aantal kenmerken: het heeft niet langer de figuur van een concilie van de hele christenheid zoals in de middeleeuwen, maar geeft nu de voorkeur aan de deelname van de bisschoppen samen met de oversten van de religieuze ordes en van de kloostercongregaties, terwijl de gezanten van de vorsten, hoewel ze deelnemen aan de zittingen, geen stemrecht hebben. 

Het concilie van Trente heeft de norm vastgesteld dat de diocesane synoden elk jaar en de provinciale synoden om de drie jaar zouden worden gehouden. Zo moesten ze een bijdrage leveren om de impuls van de Tridentijnse hervorming over de hele Kerk te verspreiden. Een voorbeeld en model was het werk van de heilige Carolus Borromeus, aartsbisschop van Milaan, die tijdens zijn ambtsperiode vijf provinciale synoden en elf diocesane synoden bijeenriep. Een soortgelijk initiatief werd in Amerika genomen door de heilige Toribio de Mogrovejo, bisschop van Lima, die drie provinciale raden en dertien diocesane synoden bijeenriep, waaraan in dezelfde eeuw de drie provinciale raden in Mexico nog moeten worden toegevoegd. 

Volgens de cultuur van die tijd was het doel van de diocesane en provinciale synoden die sinds het concilie van Trente werden gehouden, niet de actieve medeverantwoordelijkheid van het hele volk van God - de congregatio fidelium - te wekken, maar om normen en beschikkingen over te dragen en in praktijk te brengen. De apologetische reactie op de kritiek aan het adres van de kerkelijke autoriteit vanwege de protestantse reformatie en haar uitdaging vanwege vele aspecten van het moderne denken, accentueerde de 'hiërarchische' visie van de Kerk als een 'volmaakte maatschappij die tegelijk bestaat uit ongelijken' (societas perfecta et inaequalium). Die ging zover dat ze de bisschoppen - met de paus aan de top-zag als de onderrichtende Kerk (de ecclesia docens) en de rest van het volk van God als de lerende Kerk (de ecclesia discens).