H. Paus Johannes Paulus II - 30 december 1988
Hoewel de kerkelijke gemeenschap altijd een universele dimensie heeft vindt zij toch haar meest directe en zichtbare uitdrukking in de parochie: deze is de kleinste begrenzing van de Kerk; zij is in zekere zin de Kerk zelf die leeft temidden van de huizen van haar zonen en dochters 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 42. Wij lezen in het Concilie: “Omdat de bisschop niet altijd en overal in de Kerk zelf heel zijn kudde kan voorgaan, moet hij noodzakelijk groeperingen van de gelovigen vormen. Belangrijk zijn daaronder vooral parochies, die plaatselijk onder een pastoor als plaatsvervanger van de bisschop staan: want deze stellen in zekere zin de zichtbare, over heel de wereld gevestigde Kerk actueel tegenwoordig”.
Het is nodig dat allen weer in geloof het ware gezicht van de parochie ontdekken of het “mysterie” zelf van de Kerk dat in de parochie aanwezig en werkzaam is. Al beschikt de parochie soms over weinig mensen en middelen, al is zij in andere gevallen verspreid over zeer uitgestrekte gebieden of haast onvindbaar in de dichtbevolkte en chaotische moderne stadswijken, toch is zij niet voornamelijk een structuur, een gebied, een gebouw;
Uiteindelijk is de parochie gegrondvest op een theologische werkelijkheid, want zij is een eucharistische gemeenschap Vgl. Bisschoppensynodes, Propositiones n.a.v. de 10e Bisschoppensynode over de Leken (30 okt 1987), 10. Dit betekent dat zij een gemeenschap is die bekwaam is om de Eucharistie te vieren, waarin de grondslag ligt voor haar opbouw en de sacramentele band waardoor zij volledig in gemeenschap staat met heel de Kerk. Deze bekwaamheid is geworteld in het feit dat de parochie een gemeenschap van geloof of een organische gemeenschap of een gemeenschap die gevormd wordt door de gewijde bedienaren en de andere christenen en waarin de pastoor, die de diocesane bisschop vertegenwoordigt Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 42, de hiërarchische band is met heel de particuliere Kerk.
De taak van de Kerk is zeker ontstellend groot in onze tijd en parochie kan deze taak beslist niet alleen vervullen. Daarom voorziet het Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) vormen van samenwerking tussen parochies binnen een bepaald gebied (dekenaat) Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 555. 1, 1 en beveelt het de bisschop de zorg aan voor alle categorieën van gelovigen, ook voor die welke niet met de gewone pastorale zorg bereikt worden Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 383. 1. Vele plaatsen en vormen van aanwezigheid en van actie zijn noodzakelijk om het woord en de genade van het evangelie in de verschillende levenssituaties over te brengen, en vele andere taken van godsdienstige uitstraling en van apostolaat in bepaalde milieus, op het terrein van cultuur, maatschappij, opvoeding, beroep enz. kunnen niet de parochie als centrum of uitgangspunt hebben.
En toch beleeft ook de parochie nu een nieuw en veelbelovend seizoen. Zoals Paulus VI gezegd heeft toen hij zich aan het begin van zijn pontificaat tot de Romeinse geestelijkheid richtte:
“Wij geloven eenvoudig dat deze oude en eerbiedwaardige structuur van de parochie een onontbeerlijke zending heeft die zeer actueel is; het komt aan de parochie toe de eerste gemeenschap van het christelijke volk te vormen, het volk in te wijden en te verzamelen in de normale uitdrukking van het liturgische leven, het geloof bij de mensen van nu te bewaren en te verlevendigen, voor hen de school te vormen van de heilsleer van Christus, de nederige liefde van de goede werken van broederschap te beoefenen in het hart en metterdaad”. H. Paus Paulus VI, Toespraak, Tot de Pastoors en Kapelaans van Rome - Eerste begroeting in het pontificaat, Signor Cadinale (24 juni 1963)
Van hun kant hebben de synodevaders de huidige situatie van vele parochies oplettend onder ogen gezien en zij hebben aangespoord tot een meer besliste vernieuwing ervan:
“Veel parochies, die ofwel in stadsuitbreidingen ofwel in missiegebieden zijn opgericht, kunnen hun werk niet effectief doen vanwege een tekort aan materiële middelen of aan gewijde mannen of vanwege hun al te grote geografische omvang of vanwege de specifieke aard van bepaalde christengelovigen (zoals bijvoorbeeld de ballingen en emigranten). Willen dit soort parochies allemaal werkelijk gemeenschappen van christen gelovigen zijn, dan moeten de plaatselijke kerkelijke gezagsdragers zorgen voor:
- een aanpassing van de parochiestructuren volgens het ruime en flexibele model, dat door de canonieke recht is toegestaan, vooral door bevordering en deelname van de kant van de leken aan de pastorale verantwoordelijkheid;
- kleine, zogeheten kerkelijke basis – of levensgemeenschappen, waarin de gelovigen het Woord Gods met elkaar kunnen delen en daaraan in liefde en dienstbaarheid uiting kunnen geven; deze gemeenschappen zijn echte uitingen van de kerkelijke “communie” en het zijn evangelisatiecentra in gemeenschap met hun herders” Bisschoppensynodes, Propositiones n.a.v. de 10e Bisschoppensynode over de Leken (30 okt 1987), 11.
Om de parochies te vernieuwen en hun een betere doelmatigheid van werken te verzekeren moeten ook institutionele vormen van samenwerking tussen de verschillende parochies van eenzelfde gebied bevorderd worden.
