28 juni 2005
De Zoon van God heeft door het werk van de Heilige Geest het vlees aangenomen in de schoot van de maagd Maria, voor ons mensen en omwille van ons heil; dat wil zeggen: om ons, zondaars, met God te verzoenen; om ons zijn oneindige liefde te doen kennen; om voor ons voorbeeld van heiligheid te zijn; om ons “deel te laten krijgen aan Gods eigen wezen” (2 Pt. 1, 4).
Met het woord “incarnatie” benoemt de Kerk het mysterie van de wonderbare eenwording van de goddelijke en de menselijke natuur in de ene goddelijke Persoon van het Woord. Om ons heil te tot stand te brengen, is de Zoon van God “vlees geworden” (Joh. 1, 14), en is zo waarlijk mens geworden. Het geloof in de incarnatie is het kenmerkend voor het christelijk geloof.
Jezus is onscheidbaar ware God en ware mens, in de eenheid van zijn goddelijke Persoon. Hij, de Zoon van God, die “geboren niet geschapen, één in wezen met de Vader” is, is waarlijk mens geworden zonder op te houden God te zijn, onze Heer.
Het Concilie van Chalcedon leert te belijden: “één en dezelfde Zoon, onze Heer Jezus Christus, volmaakt in zijn godheid en volmaakt in zijn mensheid, waarlijk God en waarlijk mens, bestaande uit een redelijke ziel en een lichaam, één in wezen met de Vader overeenkomstig zijn godheid, één in wezen met ons overeenkomstig zijn mensheid, ‘in alles gelijk aan ons, behalve in de zonde’ (Hebr. 4, 15); geboren uit de Vader vóór alle eeuwen overeenkomstig zijn godheid, en in deze laatste dagen voor ons en omwille van ons heil geboren uit de maagd Maria, Moeder van God, overeenkomstig zijn mensheid”.
Zij drukt dat uit, door te bevestigen dat Jezus Christus ware God en ware mens is, met twee naturen, de goddelijke en de menselijke, die niet met elkaar vermengd zijn maar verenigd, in de Persoon van het Woord. Daarom moet alles in de mensheid van Jezus - de wonderen, het lijden en de dood - toegeschreven worden aan zijn goddelijke Persoon, die handelt door de menselijke natuur die Hij aanneemt.
“Eniggeboren Zoon en Woord van God,
Gij zijt onsterfelijk en voor ons heil hebt Gij U verwaardigd
mens te worden uit de heilige Moeder van God en altijd maagd Maria...,
Gij die één van de Heilige Drie-eenheid zijt,
verheerlijkt met de Vader en de Heilige Geest,
red ons!”
(Byzantijnse liturgie van de H. Johannes Chrysostomos)
De Zoon van God heeft een lichaam aangenomen, dat bezield werd door een menselijke, redelijke ziel. Met zijn menselijk verstand heeft Jezus veel door ervaring geleerd. Maar ook als mens had de Zoon van God een innige en onmiddellijke kennis van God, zijn Vader. Hij drong eveneens door tot de geheime gedachten van de mens en kende ten volle de eeuwige heilsbeschikkingen die Hij was komen openbaren.
Jezus heeft een goddelijke wil en een menselijke wil. Tijdens zijn aardse leven heeft de Zoon als mens datgene gewild wat Hij als God samen met de Vader en de Heilige Geest voor ons heil besloten had. De menselijke wil van Christus volgt zonder weerstand of verzet zijn goddelijke wil, of beter: is daaraan onderworpen.
Christus heeft een waarachtig menselijk lichaam aangenomen, waardoor de onzichtbare God zich zichtbaar heeft gemaakt. Om die reden kan Christus in de heilige afbeeldingen voorgesteld en vereerd worden.
Jezus heeft ons met een menselijk hart gekend en liefgehad. Zijn hart, dat omwille van ons heil werd doorboord, is het symbool van die oneindige liefde, waarmee Hij de Vader en iedere mens liefheeft.
Zij betekent dat de maagd Maria de eeuwige Zoon in haar schoot ontvangen heeft door de werking van de Heilige Geest en zonder toedoen van een man: “De Heilige Geest zal over u komen” (Lc. 1, 35), sprak de engel bij de Aankondiging.
Maria is werkelijk de Moeder van God omdat zij de Moeder is van Jezus (Joh. 2, 1)(Joh. 19, 25). Hij die ontvangen is van de Heilige Geest, en die werkelijk haar Zoon is geworden, is in feite de eeuwige Zoon van God de Vader. Hijzelf is God.
God heeft Maria vóór alle tijden en uit pure genade uitgekozen om de Moeder van zijn Zoon te zijn. Om deze zending te kunnen vervullen, is zij onbevlekt ontvangen. Dit betekent dat Maria vanaf haar ontvangenis gevrijwaard is van de erfzonde door de genade van God en met het oog op de verdiensten van Jezus Christus.
Door de genade van God is Maria heel haar leven lang van elke persoonlijke zonde gevrijwaard.
Zij is “vol van genade” (Lc. 1, 28), “de geheel Heilige”. Wanneer de engel haar aankondigt dat zij “de Zoon van de Allerhoogste” (Lc. 1, 32) ter wereld zal brengen, geeft zij met “de gehoorzaamheid van het geloof” (Rom. 1, 5) vrij haar instemming. Maria geeft zich geheel aan de persoon en het werk van haar Zoon, Jezus, en volgt met heel haar hart de goddelijke heilswil.
Dat betekent dat Jezus in de schoot van de Maagd is ontvangen alleen door de kracht van de Heilige Geest, zonder tussenkomst van een man. Hij is Zoon van de hemelse Vader naar zijn goddelijke natuur, en zoon van Maria naar zijn menselijke natuur, maar waarlijk Zoon van God in beide naturen, omdat er in Hem slechts één enkele Persoon is, namelijk de goddelijke.
In die zin dat zij “maagd gebleven is toen zij haar zoon ontving, maagd toen zij Hem baarde, maagd toen zij Hem droeg, maagd toen zij Hem voedde aan haar borst, altijd maagd” H. Augustinus, Over de heilige maagdelijkheid, De sancta Virginitate. 3. Waar in de Evangelies sprake is van “broeders en zusters van Jezus”, betreft het daarom naaste verwanten van Jezus, volgens een uitdrukking die in de heilige Schrift gebruikelijk is.
Maria heeft één enkele zoon, Jezus, maar in Hem strekt zich haar geestelijk moederschap uit tot alle mensen die Hij is komen redden. Gehoorzaam aan de zijde van de nieuwe Adam, Jezus Christus, is de Maagd de nieuwe Eva, de ware moeder van de levenden, die met moederlijke liefde meewerkt aan hun geboorte en aan hun vorming in de orde der genade. Als Maagd en Moeder is zij het beeld en de meest volmaakte verwezenlijking van de Kerk.
Heel het leven van Christus is openbaringsgebeuren. Wat in het aardse leven van Jezus zichtbaar is, leidt naar zijn onzichtbare mysterie, vooral naar het mysterie van zijn goddelijk zoonschap: “Wie Mij ziet, ziet de Vader” (Joh. 14, 9). Bovendien, ook al wordt het heil voltooid door het Kruis en de Verrijzenis, toch is heel het leven van Christus heilsmysterie, want al wat Jezus heeft gedaan, gezegd en geleden, had tot doel de gevallen mens te redden en hem te herstellen in zijn roeping als kind van God.
Vóór alles is er een eeuwenlange verwachting die wij herbeleven, wanneer we de liturgie van de Adventstijd vieren. Naast de vage verwachting, die Hij in het hart van de heidenen heeft gelegd, heeft God de komst van zijn Zoon voorbereid door middel van het Oude Verbond, tot aan Johannes de Doper, die de laatste en de grootste is van de profeten.
Tijdens zijn verborgen leven in Nazaret blijft Jezus in de stilte van een gewoon bestaan. Zo stelt Hij ons in staat met Hem in gemeenschap te zijn in de heiligheid van een dagelijks leven, dat doortrokken is van gebed, eenvoud, arbeid en huiselijke liefde. Zijn onderdanigheid aan Maria en aan Jozef, zijn voedstervader, is een beeld van zijn kinderlijke gehoorzaamheid aan de Vader. Maria en Jozef aanvaarden het mysterie van Jezus met geloof, ook al begrijpen zij het niet altijd.
Om een begin te maken met zijn openbaar leven en als een voorteken van het doopsel van zijn dood: zo aanvaardt Hij, hoewel Hij zelf zonder zonde is, dat Hij bij de zondaars wordt gerekend, Hij, “het Lam Gods dat de zonde van de wereld wegneemt” (Joh. 1, 29). De Vader roept Hem uit tot zijn “Zoon, de veelgeliefde” (Mt. 3, 17), en de Heilige Geest daalt over Hem neer. Het doopsel van Jezus is een voorafbeelding van ons Doopsel.
De bekoringen van Jezus in de woestijn hernemen de bekoringen van Adam in het paradijs en van Israël in de woestijn. Satan bekoort Jezus in zijn gehoorzaamheid aan de zending die Hem door de Vader is toevertrouwd. Christus, de nieuwe Adam, weerstaat hem, en zijn overwinning kondigt de overwinning aan van zijn lijden: die uiterste gehoorzaamheid van zijn liefde als Zoon. De Kerk verenigt zich met dit mysterie, heel in het bijzonder gedurende de liturgische Veertigdagentijd.
Jezus nodigt alle mensen uit tot deelname aan het Rijk van God. Ook de ergste zondaar wordt geroepen zich te bekeren en de oneindige barmhartigheid van de Vader te aanvaarden. Het koninkrijk behoort hier op aarde al aan degenen die het met een deemoedig hart in zich opnemen. Het is aan hen, dat de geheimen ervan geopenbaard worden.
Jezus laat zijn woord vergezeld gaan van tekenen en wonderen om te getuigen dat het koninkrijk aanwezig is in Hem, de Messias. Maar hoewel Hij enkele mensen geneest, is Hij niet gekomen om alle kwaad hier op aarde uit de weg te ruimen, maar om ons vóór alles te bevrijden uit de slavernij van de zonde. Het uitdrijven van demonen kondigt aan, dat zijn Kruis zal zegevieren over “de vorst dezer wereld” (Joh. 12, 31).
Jezus kiest de Twaalf uit, als toekomstige getuigen van zijn Verrijzenis, en doet hen delen in zijn zending en in zijn gezag om onderricht te geven, zonden te vergeven, de Kerk op te bouwen en te besturen. In dit college ontvangt Petrus “de sleutels van het rijk der hemelen” (Mt. 16, 19) en neemt er de eerste plaats in, met de zending het geloof ongeschonden te bewaren en zijn broeders te bevestigen.
In de Gedaanteverandering verschijnt vóór alles de Drie-eenheid: “De Vader in de stem, de Zoon in de mens, de Heilige Geest in de lichtende wolk” H. Thomas van Aquino, Summa Theologiae. 3,45,4 ad 2. Terwijl Hij met Mozes en Elia spreekt over “zijn heengaan” (Lc. 9, 31), laat Jezus zien dat de weg naar zijn heerlijkheid over het kruis gaat, en geeft Hij een voorproef van zijn verrijzenis en van zijn komst in heerlijkheid, “die ons armzalig lichaam zal herscheppen en het gelijkvormig zal maken aan zijn verheerlijkt lichaam” (Fil. 3, 21).
“Gij hebt een andere gedaante aangenomen op de berg en, voor zover zij daartoe in staat waren, hebben uw leerlingen de Heerlijkheid aanschouwd van U, Christus, God, opdat zij, wanneer zij U gekruisigd zien, zouden begrijpen dat Uw lijden vrijwillig was en zij aan de wereld zouden verkondigen dat Gij werkelijk de uitstraling van de Vader zijt.”
(Byzantijnse liturgie)
Op de vastgestelde tijd besluit Jezus op te gaan naar Jeruzalem, om er zijn lijden te ondergaan, te sterven en te verrijzen. Als de Messiaskoning, die duidelijk maakt dat het Rijk Gods is gekomen, trekt Hij, gezeten op een ezel, zijn stad binnen. Hij wordt er ontvangen door de kinderen, met de toejuiching die hernomen wordt in het Sanctus van de Eucharistieviering: “Gezegend Hij die komt in de naam des Heren! Hosanna (red ons)!” (Mt. 21, 9). De liturgie van de Kerk opent de Goede Week met de viering van deze intocht in Jeruzalem.
