COMPENDIUM VAN DE CATECHISMUS VAN DE KATHOLIEKE KERK
(Soort document: Catechismus-Compendium)
28 juni 2005
ARTIKEL 3 - De vrijheid van de menselijke persoon
Het is de vrijheid, door God aan de mens geschonken, om te handelen of niet te handelen, om dit of dat te doen, om zo uit zichzelf weloverwogen daden te stellen. De vrijheid kenmerkt de eigenlijk menselijke daden. Hoe meer men het goede doet, des te meer wordt men vrij. De vrijheid bereikt haar eigen volmaaktheid wanneer ze gericht is op God, het hoogste goed en onze zaligheid. De vrijheid impliceert ook de mogelijkheid om te kiezen tussen goed en kwaad. De keuze voor het kwaad is een misbruik van de vrijheid dat leidt tot de slavernij van de zonde.
Welke verhouding bestaat er tussen vrijheid en verantwoordelijkheid?
De vrijheid maakt de mens verantwoordelijk voor zijn daden, in de mate dat ze vrijwillig zijn, ook al kunnen de toerekenbaarheid van en de verantwoordelijkheid voor een daad verminderd of soms opgeheven worden door onwetendheid, onoplettendheid, geweld dat men heeft ondergaan, vrees, onbeheerste gemoedsaandoeningen of gewoonten.
Waarom heeft ieder mens het recht zijn vrijheid uit te oefenen?
Het recht op uitoefening van de vrijheid is iedere mens eigen, in zoverre dat onlosmakelijk verbonden is met zijn waardigheid als menselijke persoon. Daarom moet dit recht altijd geëerbiedigd worden, met name op moreel en godsdienstig vlak, en moet het wettelijk erkend en beschermd worden binnen de grenzen van het algemeen welzijn en de juiste publieke orde.
Welke plaats heeft de menselijke vrijheid in de heilsbestel?
Onze vrijheid is verzwakt door de eerste zonde. Deze zwakte is erger geworden door de zonden die daarop volgden. Maar Christus heeft ons "voor de vrijheid vrijgemaakt" (
Gal. 5, 1). Door zijn genade leidt de Heilige Geest ons naar de innerlijke vrijheid, om ons tot zijn vrije medewerkers te maken in de Kerk en in de wereld.
Wat zijn de bronnen van de moraliteit van de menselijke daden?
De moraliteit van de menselijke daden hangt af van drie bronnen: van het gekozen object, of dat een werkelijk dan wel schijnbaar goed is; van de intentie van het handelend subject, dat wil zeggen van het doel, waarvoor hij de handeling verricht; en van de omstandigheden van de handeling, inclusief gevolgen.
Wanneer is een daad moreel goed?
Een daad is moreel goed wanneer zij tegelijkertijd de goedheid veronderstelt van het object, het doel en de omstandigheden. Het gekozen object kan op zichzelf de handeling als geheel slecht maken, ook als de intentie goed is. Het is niet geoorloofd het kwade te doen, opdat er iets goeds uit voortkomt. Een slecht doel kan een handeling bederven, ook al is haar object op zichzelf goed. Een goed doel daarentegen maakt een gedraging niet goed, die door haar object slecht is, in zoverre het doel niet de middelen rechtvaardigt. De omstandigheden kunnen de verantwoordelijkheid verminderen of vergroten van wie handelt, maar ze kunnen niet de morele kwaliteit van de daden zelf veranderen: nooit maken zij een op zich zelf slechte daad goed.
Zijn er handelingen die nooit toelaatbaar zijn?
Er zijn daden waarvan de keuze altijd ongeoorloofd is vanwege hun object (zoals godslastering, moord, echtbreuk). De keuze daarvoor brengt een wanorde van de wil met zich mee, dat wil zeggen een moreel kwaad, dat niet kan worden gerechtvaardigd door een beroep op het goede dat er eventueel uit zou kunnen ontstaan.
© 2005, Libreria Editrice Vaticana
© 2005, Vert.: Werkgroep Compendium
Deze werkvertaling is uitgangspunt geweest voor de officiële uitgave. Deze versie wordt binnenkort geconformeerd aan de officiële uitgave.
