Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Het gevolg was dan ook, dat, in vergelijking met vroeger, veel meer mensen alleen maar bezorgd waren, om, hoe dan ook, hun rijkdom te vermeerderen, en daar men boven alles en voor alles zichzelf zocht, maakte men zich uit niets meer een gewetensbezwaar, zelfs niet uit het grofste vergrijp aan anderen. De eersten, die deze brede weg, welke leidt naar het verderf (Mt. 7, 13), opgingen, vonden zeer vele navolgers in de boosheid, deels door het lokkende voorbeeld van hun klaarblijkelijk succes, deels door het onbeschaamd pronken met hun rijkdom, deels doordat zij zich vrolijk maakten om de h.i. ongemotiveerde gewetensbezwaren der anderen, deels ten slotte doordat zij hun concurrenten, die meer consciëntieus handelden, dooddrukten.

Het lag natuurlijk voor de hand, dat, waar de leidende kringen in de economie van de goede weg afweken, alom ook de massa der arbeiders blindelings hun verderf tegemoet ijlde; te meer, waar zeer vele werkgevers hun mensen eenvoudig gebruikten als louter werktuigen, zonder ook maar in het minst zich te bekommeren om hun onsterfelijke ziel, ja zonder zelfs maar aan iets hogers te denken. Waarlijk, ons hart krimpt ineen van ontzetting, als wij de verschrikkelijke gevaren overwegen, waaraan in de moderne werkplaatsen de zedelijkheid der arbeiders (vooral der jongere) en de eerbaarheid van meisjes en vrouwen zijn blootgesteld; als wij bedenken, hoe vaak de tegenwoordige aard van het economisch leven en vooral de ellendige woningtoestanden een beletsel vormen voor de huiselijke band, voor het leven in de familiekring; als wij ons te binnen brengen, hoevele en hoe grote hindernissen aan een behoorlijke heiliging der Zon- en feestdagen. worden in de weg gelegd; ais wij de algemene verzwakking aanschouwen van die echt christelijke gezindheid, waardoor vroeger zelfs onontwikkelde en ongeletterde personen zulk een diepe levenswijsheid konden bezitten, terwijl men nu, in plaats daarvan, enkel en alleen nog zorg heeft om, hoe dan ook, het dagelijks brood te verdienen. En zodoende wordt de lichaamsarbeid, die door Gods voorzienigheid ook na de erfzonde bestemd was tot een zegen voor ziel en lichaam, allentwege tot een werktuig van verderf: want terwijl de levenloze stof veredeld de fabriek verlaat, worden de mensen daar bedorven en verlaagd.

Tegen dit betreurenswaardige bederf der zielen, dat, zolang het voortduurt, elke poging tot een herschepping der maatschappij zal verijdelen, bestaat geen enkel krachtig geneesmiddel, tenzij een openlijke en oprechte terugkeer tot de leer van het Evangelie, d.i. tot de geboden van Hem, die alleen woorden heeft van eeuwig leven Vgl. Joh. 6, 70 , woorden, die, al mogen hemel en aarde voorbijgaan, nooit zullen voorbijgaan. Vgl. Mt. 24, 35 Inderdaad: alle werkelijke deskundigen op sociaal terrein dringen aan op een juiste regeling naar de normen der rede, waardoor in het economisch leven de gezonde en juiste orde moet hersteld worden. Maar deze orde, die wij eveneens vurig wensen, en waaraan wij naar best vermogen meewerken, zal noodzakelijk gebrekkig en onvolledig zijn, als niet alle menselijke werkzaamheid harmonisch samengaat, om de wonderbare eenheid van het goddelijk wereldplan na te volgen, en, in zoverre dit met menselijke middelen bereikbaar is, ook te verwezenlijken: en dan bedoelen wij die volmaakte orde, die de Kerk met luide stem verkondigt, die het gezond verstand reeds vordert, en die hierin bestaat, dat alles zich richt naar God als het laatste en hoogste doel van alle menselijke werkzaamheid en dat alle geschapen goederen, als onder God staande, beschouwd worden enkel en alleen als middelen, die slechts in zoverre gebruikt moeten worden, als zij bevorderlijk zijn om het hoogste doel te bereiken. En nu mene men niet, dat de arbeid voor aards gewin hierdoor als iets minderwaardigs beschouwd wordt, als iets, wat niet strookt met de waardigheid van de mens; want wij leren daarin juist erkennen en eerbiedigen de uitdrukkelijke wil van de goddelijke Schepper, die de mens op de aarde geplaatst heeft, om haar te bewerken en haar veelzijdig aan zijn behoeften dienstbaar te maken. En degenen, die bij de goederenproductie betrokken zijn, mogen gerust hun vermogen op eerlijke en rechtvaardige wijze vermeerderen, en het is zelfs billijk, dat, wie de gemeenschap dient en haar welvaart verhoogt, eveneens, overeenkomstig zijn positie, uit die vermeerderde goederenvoorraad zijn aandeel verkrijgt, mits bij het verwerven daarvan Gods wet en de rechten van den evenmens, en bij het besteden er van de normen van het geloof en van het gezond verstand in acht genomen worden. Indien ieder zich overal en altijd hieraan houdt, dan zal spoedig niet alleen de productie en het verkrijgen der goederen, maar ook hun besteding, die nu dikwijls zo ongeordend is, binnen de grenzen der billijkheid en ener rechtvaardige verdeling teruggebracht worden: en dat lage eigenbelang, dat de schandvlek en de grote zonde is van onze tijd, zal dan toch metterdaad gestuit worden door het zacht geweld van de wet der christelijke onthechting, die de mens verplicht, eerst het rijk Gods en zijn gerechtigheid te zoeken, in de stellige zekerheid, dat krachtens Gods mildheid en onwankelbare belofte ook de tijdelijke goederen hem in vereiste mate zullen worden toegeworpen. Vgl. Mt.6, 33