Paus Franciscus - 19 maart 2016
| AMORIS LAETITIA Over vreugde van de liefde |
|||
| ► | DE GEBROKENHEID BEGELEIDEN, ONDERSCHEIDEN EN INTEGREREN (291-312) | ||
| ► | DE ONDERSCHEIDING VAN DE ZOGENOEMDE ‘IRREGULIERE’ SITUATIES (296-300) | ||
{bij de "irreguliere" in de titel" de noot Vgl. Paus Franciscus, Audiëntie, Sint Pietersplein, Het gezin - 20. Kwetsuren (I) (24 juni 2015)
De synode heeft naar verschillende situaties van broosheid en onvolmaaktheid verwezen. Wat dit betreft, wil ik hier herinneren aan hetgeen ik heel de Kerk duidelijk heb willen voorhouden, opdat wij niet de verkeerde weg inslaan:
"Twee logica’s lopen door heel de Kerkgeschiedenis: uitsluiten en herintegreren. Paus Franciscus, Homilie, Tijdens de H. Mis in concelebratie met 20 nieuwe kardinalen, ter afsluiting van het consistorie waarin de creatie had plaatsgevonden
6e Zondag door het Jaar (B) - Sint Pietersbasiliek, Het Evangelie over de uitgestotenen openbaart onze geloofwaardigheid (15 feb 2015), 6 ... Sinds het Concilie van Jeruzalem is de weg van de Kerk nog steeds die van Jezus: die van barmhartigheid en integratie. ... Het is de weg van de Kerk niemand eeuwig te veroordelen; Gods barmhartigheid te verspreiden over alle mensen die er met een oprecht hart om vragen; Paus Franciscus, Homilie, Tijdens de H. Mis in concelebratie met 20 nieuwe kardinalen, ter afsluiting van het consistorie waarin de creatie had plaatsgevonden
6e Zondag door het Jaar (B) - Sint Pietersbasiliek, Het Evangelie over de uitgestotenen openbaart onze geloofwaardigheid (15 feb 2015), 7 ... ware naastenliefde is altijd onverdiend, onvoorwaardelijk en gratis!" Paus Franciscus, Homilie, Tijdens de H. Mis in concelebratie met 20 nieuwe kardinalen, ter afsluiting van het consistorie waarin de creatie had plaatsgevonden
6e Zondag door het Jaar (B) - Sint Pietersbasiliek, Het Evangelie over de uitgestotenen openbaart onze geloofwaardigheid (15 feb 2015), 8
Bijgevolg is er de noodzaak
"oordelen (te) vermijden die geen rekening houden met de complexiteit van de verschillende situaties" en "te letten op de wijze waarop de mensen leven en lijden op grond van hun toestand." Bisschoppensynodes, Relatio Finalis - Synode 2015 (24 okt 2015), 51
Het gaat erom allen te integreren, men moet ieder helpen zijn eigen manier te vinden om deel te nemen aan de kerkgemeenschap, opdat hij zich ontvanger voelt van een “onverdiende, onvoorwaardelijke en belangeloze” barmhartigheid. Niemand mag voor altijd veroordeeld worden, omdat dit niet de logica van het evangelie is! Ik verwijs niet alleen naar de gescheidenen die een nieuwe verbintenis zijn aangegaan, maar naar allen, in wat voor situatie zij zich ook bevinden. Uiteraard kan iemand, als hij te koop loopt met een objectieve zonde, als zou die deel uitmaken van het christelijke ideaal, of iets anders wil opleggen dan de Kerk leert, niet pretenderen catechese te geven of te preken, en in deze zin is er iets dat hem scheidt van de gemeenschap. Vgl. Mt. 18, 17 Hij moet opnieuw luisteren naar de verkondiging van het evangelie en de uitnodiging tot bekering. Zelfs voor deze persoon kan er echter een manier bestaan van deelname aan het leven van de gemeenschap: in maatschappelijke verplichtingen, gebedsbijeenkomsten of overeenkomstig hetgeen zijn persoonlijk initiatief, samen met de onderscheiding van de herder, kan suggereren. Wat de wijze betreft van het behandelen van de verschillende zogenaamde “irreguliere” situaties, zijn de synodevaders gekomen tot een algemene consensus, die ik ondersteun:
"Wat een pastorale benadering van de personen betreft die een burgerlijk huwelijk hebben gesloten, die zijn gescheiden en opnieuw zijn gehuwd of die eenvoudigweg samenwonen, komt het de Kerk toe hun de goddelijke pedagogie van de genade in hun leven te openbaren en hen te helpen de volheid van Gods plan in hen te bereiken" Bisschoppensynodes, 3e Buitengewone Algemene Bisschoppensynode, Relatio Synodi - Familiesynode 2014 (18 okt 2014), 25,
wat met de kracht van de Heilige Geest altijd mogelijk is.
Gescheidenen die een nieuwe verbintenis zijn aangegaan, kunnen zich bijvoorbeeld in zeer verschillende situaties bevinden, die niet moeten worden gecatalogiseerd of vervat in te strakke uitspraken zonder ruimte te laten voor een adequate persoonlijke en pastorale onderscheiding. Een tweede, in de loop van de tijd hecht geworden verbintenis met nieuwe kinderen, bewezen trouw, edelmoedige toewijding, christelijk engagement, bewustzijn van de ongeordendheid van de eigen situatie en een grote moeilijkheid om terug te keren zonder in geweten te voelen dat men tot nieuwe schulden zou vervallen is één ding. De Kerk erkent situaties waarin
"wanneer zij om serieuze redenen - zoals bijvoorbeeld de opvoeding van kinderen - niet kunnen voldoen aan de verplichting uit elkaar te gaan." H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 84 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 51. In deze situaties, brengen velen, kennend en aanvaardend de mogelijkheid samen te leven “als broer en zus” welke de Kerk hen geeft, naar voren dat, indien er enkele tekenen van intimiteit ontbreken, “de huwelijkstrouw niet zelden gevaar kan lopen en het welzijn van de kinderen schade lijden kan.”
Er is ook het geval van degenen die zich grote inspanningen hebben getroost om het eerste huwelijk te redden en onterecht in de steek zijn gelaten, of dat van
"degenen die een nieuwe verbintenis zijn aangegaan met het oog op de opvoeding van de kinderen en die soms in geweten overtuigd zijn dat het vorige huwelijk, dat onherstelbaar verbroken is, nooit geldig is geweest." H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 84
Iets anders is daarentegen een nieuwe verbintenis die kort na een recente scheiding komt, met alle gevolgen van leed en verwarring die de kinderen en hele gezinnen treffen, of de situatie van iemand die herhaaldelijk is tekortgeschoten in zijn verplichtingen jegens het gezin. Het moet duidelijk zijn dat dit niet het ideaal is dat het Evangelie voor huwelijk en gezin voorhoudt. De synodevaders hebben gezegd dat de onderscheiding van de herders altijd
“op de juiste wijze” Bisschoppensynodes, 3e Buitengewone Algemene Bisschoppensynode, Relatio Synodi - Familiesynode 2014 (18 okt 2014), 26|
moet geschieden, met een blik die de situaties goed onderscheidt. Vgl. Bisschoppensynodes, 3e Buitengewone Algemene Bisschoppensynode, Relatio Synodi - Familiesynode 2014 (18 okt 2014), 45 Wij weten dat er geen
“eenvoudige recepten” Paus Benedictus XVI, Toespraak, Tijdens 7e Wereldontmoeting voor Gezinnen - Park in Bresso (bij Milaan), Avondwake met getuigenis van gezinnen uit de wereld (2 juni 2012), 5
bestaan.
Ik neem de overwegingen van veel synodevaders over, die hebben willen zeggen dat
"gedoopten die zijn gescheiden en opnieuw een burgerlijk huwelijk zijn aangegaan, ... op de verschillende mogelijke manieren meer in de christelijke gemeenschappen (moeten) worden geïntegreerd, waarbij iedere gelegenheid tot aanstoot wordt vermeden. De logica van de integratie is de sleutel tot hun pastorale begeleiding, opdat zij niet alleen weten dat zij behoren tot het Lichaam van Christus, dat de Kerk is, maar een vreugdevolle en vruchtbare ervaring hiervan kunnen hebben. Zij zijn gedoopt, zij zijn broers en zusters, de Heilige Geest stort in hen gaven en charisma’s tot welzijn van allen. Hun deelname kan tot uitdrukking komen in verschillende kerkelijke diensten: daarom moet men onderscheiden welke van de verschillende tegenwoordig gepraktiseerde vormen van uitsluiting op liturgisch, pastoraal, opvoedkundig en institutioneel gebied kunnen worden overwonnen. Zij moeten zich niet alleen niet geëxcommuniceerd voelen, maar zij kunnen leven en rijpen als levende ledematen van de Kerk en haar daarbij als een moeder voelen die hen altijd opvangt, met genegenheid voor hen zorgt en hen bemoedigt op de weg van het leven en het evangelie. Deze integratie is ook noodzakelijk voor de zorg voor en de christelijke opvoeding van hun kinderen, die als het belangrijkst moeten worden beschouwd." Bisschoppensynodes, Relatio Finalis - Synode 2015 (24 okt 2015), 84
Als men rekening houdt met de ontelbare verscheidenheid aan concrete situaties, zoals die welke wij hierboven hebben vermeld, dan is het begrijpelijk dat men van de synode en deze exhortatie niet een nieuw algemeen, op alle gevallen toepasbaar normenstelsel van het canonieke type zou moeten verwachten. Er is alleen een nieuwe aanmoediging mogelijk tot een verantwoorde persoonlijke en pastorale onderscheiding van de afzonderlijke gevallen, die zou moeten erkennen dat, aangezien
“de graad van verantwoordelijkheid niet gelijk is in alle gevallen” Bisschoppensynodes, Relatio Finalis - Synode 2015 (24 okt 2015), 51,
de consequenties en de effecten van een norm niet noodzakelijkerwijze altijd hetzelfde moet zijn. Ook niet op het gebied van de ordening der Sacramenten, daar de onderscheiding laat zien, dat in een bijzondere situatie er geen schuld aanwezig is. Daar moet toegepast worden hetgeen in een ander document gezegd werd Vgl. Paus Franciscus, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de verkondiging van het Evangelie in de wereld van vandaag - Naar aanleiding van de Bisschoppensynode 2012 over de nieuwe evangelisatie, Evangelii Gaudium (24 nov 2013), 44.47 Priesters hebben de taak
“de betreffende personen te begeleiden op de weg van de onderscheiding overeenkomstig het onderricht van de Kerk en de richtlijnen van de bisschop. In dit proces zal het nuttig te zijn een gewetensonderzoek te doen door middel van momenten van reflectie en berouw. Zij die gescheiden zijn en een nieuw huwelijk zijn aangegaan, zouden zich moeten afvragen hoe zij zich ten opzichte van hun kinderen hebben gedragen, toen de huwelijksverbintenis in een crisis is terechtgekomen; of er pogingen tot verzoening zijn geweest; hoe de toestand is van de partner die in de steek is gelaten; welke consequenties de nieuwe relatie heeft voor de rest van het gezin en de gemeenschap van gelovigen; welk voorbeeld deze de jongeren geeft die zich op het huwelijk moeten voorbereiden. Een eerlijke reflectie kan het vertrouwen in de barmhartigheid van God, die niemand wordt onthouden, versterken.” Bisschoppensynodes, Relatio Finalis - Synode 2015 (24 okt 2015), 85
Het betreft een traject van begeleiding en onderscheiding dat
“deze gelovigen richt op een bewustwording van hun toestand voor God. Een gesprek met een priester in het forum internum draagt bij aan de vorming van een juist oordeel over wat de mogelijkheid van een vollere deelname aan het leven van de Kerk belemmert, en de stappen die deze kunnen begunstigen en doen groeien. Gegeven dat er in dezelfde wet geen geleidelijkheid is Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 34, zal deze onderscheiding nooit kunnen afzien van de vereisten van waarheid en naastenliefde van het Evangelie die door de Kerk worden voorgehouden. Opdat dit gebeurt, dienen de noodzakelijke voorwaarden te worden gewaarborgd van nederigheid, terughoudendheid, liefde voor de Kerk en haar onderricht, in een oprecht zoeken naar de wil van God en in het verlangen tot een volmaakt antwoord hierop te komen.” Bisschoppensynodes, Relatio Finalis - Synode 2015 (24 okt 2015), 86
Deze houdingen zijn fundamenteel om het ernstige risico van verkeerde boodschappen te vermijden, zoals het idee dat een priester snel “uitzonderingen” kan toestaan of dat er mensen bestaan die sacramentele privileges in ruil voor gunsten kunnen krijgen. Wanneer een verantwoordelijk en discreet persoon, die niet de eigen belangen wil stellen boven het gemeenschappelijk welzijn van de Kerk, een herder ontmoet die de ernst weet te erkennen van de kwestie die hij behandelt, vermijdt men het risico dat een bepaalde onderscheiding ertoe leidt dat men denkt dat de Kerk er een dubbele moraal op na houdt.
