De dialogen die in de loop van de synode plaatsvonden, hebben ertoe geleid de noodzaak onder ogen te zien nieuwe pastorale wegen te ontwikkelen, die ik nu in het algemeen zal trachten samen te vatten. De verschillende gemeenschappen zullen meer praktische en doeltreffende voorstellen moeten uitwerken die rekening houden met zowel het onderricht van de Kerk als met de lokale behoeften en uitdagingen. Zonder de pretentie te hebben hier een gezinspastoraal te presenteren wil ik mij hier alleen maar ertoe beperken enkele van de belangrijkste pastorale uitdagingen bij elkaar te zetten.

De synodevaders hebben de nadruk gelegd op het feit dat de christelijke gezinnen door de genade van het sacrament van het huwelijk het belangrijkste subject zijn van de gezinspastoraal, vooral omdat zij

“het vreugdevolle getuigenis van echtgenoten en gezinnen, huiskerken” Bisschoppensynodes, 3e Buitengewone Algemene Bisschoppensynode, Relatio Synodi - Familiesynode 2014 (18 okt 2014), 30

bieden. Daarom hebben zij onderstreept dat

“het erom gaat te laten ervaren dat het evangelie van het gezin een vreugde is die ‘het hart en het hele leven vervult’, omdat wij in Christus zijn ‘bevrijd van de zonde, de droefheid, de innerlijke leegte, het isolement’. Paus Franciscus, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de verkondiging van het Evangelie in de wereld van vandaag - Naar aanleiding van de Bisschoppensynode 2012 over de nieuwe evangelisatie, Evangelii Gaudium (24 nov 2013), 1 In het licht van de parabel van de zaaier Vgl. Mt. 13, 3 is het onze taak mee te werken bij het zaaien: de rest is het werk van God. Wij mogen evenmin vergeten dat de Kerk die preekt over het gezin, een teken van tegenspraak is”, Bisschoppensynodes, 3e Buitengewone Algemene Bisschoppensynode, Relatio Synodi - Familiesynode 2014 (18 okt 2014), 31

maar de echtgenoten waarderen het dat de herders hun beweegredenen aanreikt voor een moedig inzetten op een sterke, hechte, duurzame liefde, die in staat is alles wat zich op hun weg aandient, het hoofd te bieden. De Kerk wil de gezinnen bereiken met een nederig begrip en haar wens is het

“elk gezin en alle gezinnen te begeleiden, opdat zij de beste weg ontdekken om de moeilijkheden die zij op hun weg tegenkomen, te overwinnen”. Bisschoppensynodes, Relatio Finalis - Synode 2015 (24 okt 2015), 56

Het is niet voldoende een algemene bezorgdheid voor het gezin in de grote pastorale programma’s op te nemen. Willen de gezinnen steeds meer een actief subject kunnen zijn van de gezinspastoraal, dan vraagt dit om

“een evangeliserende en catechetische krachtsinspanning die gericht is op het innerlijk van het gezin”, Bisschoppensynodes, Relatio Finalis - Synode 2015 (24 okt 2015), 89

en die het in deze richting leidt.