21 november 1964
Omdat men tegenwoordig onder de stuwing van de Heilige Geest in verschillende delen van de wereld door gebed, woord en daad op allerlei wijzen tracht, dichter te naderen tot die volheid van de eenheid, door Jezus Christus gewild, spoort dit heilig Concilie alle katholieken aan om de tekenen des tijds te verstaan en ijverig deel te nemen aan het oecumenisch werk.
Onder "Oecumenische beweging" verstaat men de activiteiten en de initiatieven, die men naargelang van de verschillende noden van de Kerk en naargelang van de omstandigheden onderneemt en organiseert om de eenheid onder de Christenen te bevorderen. Dit zijn op de eerste plaats alle pogingen om woorden, oordelen en daden te vermijden, die niet naar billijkheid en waarheid zijn afgestemd op de situatie van onze gescheiden broeders en daardoor de betrekkingen met hen bemoeilijken. Verder de "dialoog" tussen goed onderlegde deskundigen in bijeenkomsten, die Christenen uit verschillende Kerken of gemeenschappen houden in echt religieuze geest, een dialoog, waarbij ieder de leer van zijn eigen gemeenschap scherper uiteenzet en het eigen karakter ervan duidelijk belicht. Door deze dialoog immers krijgen allen een juistere kennis van de leer en het leven van elk aars gemeenschap en leren deze billijker beoordelen. Ook komen die gemeenschappen zo tot een bredere samenwerking op alle terreinen, waar het gemeenschappelijk welzijn eisen stelt aan het christelijk geweten, en, waar het kan, verenigen zij zich in een eensgezind gebed. Tenslotte bezinnen allen zich op hun trouw aan Christus' wil omtrent de Kerk en pakken, zoals plicht is, energiek het werk aan van vernieuwing en hervorming.
Wanneer de katholieken dit alles onder de leiding van hun herders verstandig en met het nodige geduld ten uitvoer brengen, bevorderen zij de billijkheid en de waarheid, de eendracht en de samenwerking, de broederlijkheid en de eenheid. Langs deze weg zullen geleidelijk de hinderpalen voor de volmaakte kerkelijke gemeenschap worden overwonnen en zullen alle Christenen in de éne viering van de Eucharistie worden samengebracht tot de eenheid van de éne en enige Kerk. Deze eenheid, die Christus van het begin af aan heeft geschonken aan zijn Kerk, bestaat, naar wij vast geloven, onvergankelijk in de katholieke Kerk, en ze zal, naar wij hopen, steeds blijven groeien tot aan het eind van de tijden.
Zonder enige twijfel is het werk van voorbereiding en verzoening van individuele personen, die verlangen naar de volledige katholieke gemeenschap, uiteraard onderscheiden van het oecumenische werk. Toch beo staat er tussen beide geen tegenstrijdigheid, omdat beide berusten op Gods wonderbare beschikking.
De katholieken moeten bij hun oecumenische activiteit zich bezorgd tonen voor hun gescheiden broeders door voor hen te bidden, door hen in te lichten omtrent de aangelegenheden van de Kerk en door zelf het eerst tot hen te gaan. Vooral echter moeten zij eerlijk en zorgvuldig nagaan, wat in de katholieke Kerk zelf vernieuwd en tot stand gebracht moet worden om haar leven te maken tot een getrouwer en duidelijker getuigenis van de leer en de instellingen, die Christus door zijn apostelen heeft overgeleverd.
Want al bezit de katholieke Kerk heel de door God geopenbaarde waarheid en alle genademiddelen, toch leven haar leden daaruit niet met de vurigheid, die zij moesten hebben. Daaraan is het te wijten, dat het gelaat van de Kerk niet zijn volle glans vertoont voor de van ons gescheiden broeders en de gehele wereld, en dat de uitbreiding van het Koninkrijk Gods wordt vertraagd. Daarom moeten alle katholieken naar de christelijke volmaaktheid streven Vgl. Jak. 1, 4 Vgl. Rom. 12, 1-2 en moet ieder overeenkomstig zijn mogelijkheden zijn best doen om de Kerk, die de nederigheid en het sterven van Jezus in haar lichaam draagt Vgl. 2 Kor. 4, 10 Vgl. Fil. 2, 5-8 te brengen tot een steeds grotere reinheid en vernieuwing, totdat Christus haar tot zich voert als de heerlijke Kerk, zonder vlek of rimpel. Vgl. Ef. 5, 27
Met behoud van de eenheid in het noodzakelijke moeten allen in de Kerk, ieder volgens zijn eigen taak, plaats laten voor de nodige vrijheid wat betreft de verschillende vormen van geestelijk leven en discipline, de verscheidenheid van ritussen, en zelfs de theologische uitwerking van de geopenbaarde waarheid; en in alles moeten zij de liefde beoefenen. Op deze wijze zullen zij de ware katholiciteit en tevens de apostoliciteit van de Kerk steeds duidelijker doen uitkomen.
Van de andere kant hebben de katholieken de plicht, de echt christelijke waarden uit het gemeenschappelijk erfgoed bij de van ons gescheiden broeders met vreugde te erkennen en te waarderen. Het erkennen van de rijkdom van Christus en van werken van deugd in het leven van anderen, die getuigenis afleggen voor Christus, soms tot aan het vergieten van hun bloed, is billijk en heilzaam; want God is altijd wonderbaar en verheven in zijn werken.
Ook mogen wij niet vergeten, dat al wat de genade van de Heilige Geest uitwerkt in onze gescheiden broeders, ook kan strekken tot stichting van ons. Niets wat waarlijk christelijk is, kan ooit in strijd zijn met de echte waarden van het geloof; integendeel, het waarlijk christelijke kan ons altijd helpen om het geheim zelf van Christus en de Kerk beter te verstaan.
Toch is de verdeeldheid van de christenen voor de Kerk een beletsel om de volheid van de haar eigen katholiciteit te verwezenlijken in de kinderen, die wel door het doopsel tot haar behoren, maar gescheiden zijn van de volledige gemeenschap met haar. En ook voor de Kerk zelf wordt het zo moeilijker om de volheid van de katholiciteit in de werkelijkheid van het leven in ieder opzicht tot uitdrukking te brengen.
Dit heilig Concilie constateert met vreugde, dat de deelname van de katholieken aan de oecumenische beweging met de dag toeneemt, en het drukt de bisschoppen over heel de wereld op het hart, haar met ijver te bevorderen en verstandig te leiden.
Omdat iedere vernieuwing van de Kerk Vgl. 5e Concilie van Lateranen, Constitutie, Sessie 12 - Constitutie tot het opleggen van belastingen - sluiting van het Concilie, Sessio XII - Constituti (16 mrt 1517). Mansi 3Z, 988 B-C. wezenlijk bestaat in een grotere getrouwheid jegens haar roeping, ligt hierin ongetwijfeld de zin van de beweging tot eenheid. Christus roept de Kerk op haar aardse pelgrimstocht tot deze voortdurende hervorming, die zij als menselijke en aardse instelling steeds weer nodig heeft. Zou er dus door de tijdsomstandigheden op het gebied van het zedelijk leven, van de kerkelijke tucht of ook in de formulering van de leer goed te onderscheiden van de geloofsinhoud zelf iets in verval zijn geraakt, dan moet dit op het juiste ogenblik en op de vereiste manier worden gecorrigeerd.
Deze vernieuwing is daarom van grote oecumenische betekenis. In de verschillende uitingen van het kerkelijk leven, waarin de vernieuwing reeds gaande is, zoals de Bijbelse en liturgische beweging, de verkondiging van Gods woord en de catechese, het lekenapostolaat, de nieuwe vormen in het religieuze leven, de spiritualiteit van het huwelijk, de leer en de activiteit van de Kerk op sociaal gebied, moet men waarborgen en voortekenen zien van een gelukkige vooruitgang van het oecumenisme in de toekomst.
Echt oecumenisme is niet mogelijk zonder innerlijke bekering. Want de vernieuwing van mentaliteit Vgl. Ef. 4, 23 , de zelfverloochening en de royale beoefening van de liefde zijn de bron, waaruit de verlangens naar eenheid voortkomen en rijpen. Juist daarom moeten wij de goddelijke Geest smeken om de genade van een oprechte zelfverloochening, van nederigheid en zachtmoedigheid in het dienen van anderen, en van broederlijke vrijgevigheid jegens de naasten. "Ik, de gevangene in de Heer," aldus de apostel der heidenen, "ik vermaan u, een leven te leiden, waardig de roeping, waarmee gij geroepen zijt: in alle deemoed en zachtheid, in lankmoedigheid, liefdevol elkaar verdragend. Beijvert u, de eenheid des Geestes te behouden door de band van de vrede" (Ef. 4, 1-3). Deze aansporing richt zich vooral tot hen, die in de heilige wijding de opdracht hebben ontvangen, de zending voort te zetten van Christus, die onder ons "niet gekomen is om gediend te worden, maar om te dienen" (Mt. 20, 28).
Ook van de zonden tegen de eenheid geldt het getuigenis van Sint-Jan: "Als wij zeggen, dat wij niet hebben gezondigd, maken wij Hem tot een leugenaar en is zijn Woord niet in ons" (1 Joh. 1, 10). Wij vragen daarom nederig vergiffenis aan God en aan onze gescheiden broeders, zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven.
Laten alle Christenen eraan denken, dat zij de eenheid onder de Christenen des te meer bevorderen en tevens in praktijk brengen, naarmate zij hun leven zuiverder afstemmen op het Evangelie. Want hoe inniger hun gemeenschap is met de Vader, het Woord en de Geest, des te dieper en gemakkelijker zullen zij de wederzijdse broederliefde doen groeien.
Laten alle Christenen voor het forum van alle volken hun geloof belijden in de éne en drie-ene God en in de mensgeworden Zoon van God, onze Verlosser en Heer, en laten zij in een gemeenschappelijk streven en met wederzijds respect getuigenis afleggen van onze hoop, die niet teleurstelt. Omdat tegenwoordig op sociaal terrein een zo grote samenwerking bestaat, worden alle mensen zonder uitzondering, vooral zij, die in God geloven, en meer nog, alle Christenen, die immers met de naam van Christus getekend zijn, geroepen tot een gemeenschappelijke krachtsinspanning. De samenwerking van alle Christenen is een levendige uitdrukking van de band, die reeds tussen hen bestaat, en ze doet het gelaat van de dienende Christus schitterender uitkomen. Deze samenwerking, die reeds in vele landen op gang is gekomen, moet steeds hoger worden opgevoerd, vooral in de gebieden, waar een sociale of technische ontwikkeling gaande is, en wel door een juiste waardering van de waardigheid van de menselijke persoon, door de bevordering van de vrede, door de toepassing van de leer van het Evangelie op sociaal terrein, door het stimuleren van wetenschap en kunst in christelijke geest, en door allerlei hulpverlening in de noden van onze tijd, zoals hongersnood en natuurrampen, analfabetisme en armoede, woningnood en onbillijke verdeling van de goederen. Deze samenwerking kan allen, die in Christus geloven, gemakkelijk doen zien, hoe zij elkaar beter kunnen leren kennen en waarderen en hoe zij de weg naar de eenheid van de Christenen kunnen effenen.
