Dierbare zaligheden, eminenties en excellenties,
Dierbare broeders en zusters,

Ik zou allereerst de Heer willen danken, die ons synodale proces in deze jaren geleid heeft door zijn Heilige Geest, aan wiens steun het de Kerk nooit ontbreekt.

Mijn oprechte dank gaat naar kardinaal Lorenzo Baldisseri, secretaris-generaal van de synode, bisschop Fabio Fabene, zijn onder-secretaris, en samen met hen de relator, kardinaal Peter Erdö, en de bijzonder secretaris, aartsbisschop Bruno Forte, de gedelegeerde voorzitters, de schrijvers, consultoren en vertalers, en allen die onvermoeibaar en met totale toewijding aan de Kerk gewerkt hebben: mijn diepste dank!

Ik dank ook jullie, beste synodevaders, broederlijke afgevaardigden, auditores en assessores, parochiepriesters en gezinnen, voor jullie actieve en vruchtbare deelname.

En ik dank al die niet met naam genoemde mannen en vrouwen die gul hebben bijgedragen aan het werk van deze Synode door stil achter de schermen te werken.

Wees verzekerd van mijn gebeden, dat de Heer jullie allen zal belonen met zijn overvloedige gaven van genade!

Terwijl ik het werk van de Synode volgde, vroeg ik mijzelf af: wat zal het voor de Kerk betekenen deze aan het gezin toegewijde Synode af te sluiten?

Zeker, de synode ging niet over het oplossen van alle zaken die met het gezin te maken hebben, maar veeleer over het pogen die te zien in het licht van het Evangelie en de traditie en tweeduizend jaar lange geschiedenis van de Kerk, de vreugde van hoop brengend zonder in een gemakkelijke herhaling te vervallen van wat duidelijk is of al gezegd is.

Ook ging zij niet over het vinden van uitputtende oplossingen voor alle moeilijkheden en onzekerheden die het gezin uitdagen en bedreigen, maar veeleer over het zien van deze moeilijkheden en onzekerheden in het licht van het geloof, ze zorgvuldig bestuderend en zonder angst het hoofd te bieden, zonder onze hoofden in het zand te steken.

Ze ging erover iedereen aan te sporen het belang van het instituut van het gezin te waarderen, en van het huwelijk tussen een man en een vrouw, gebaseerd op eenheid en onontbindbaarheid, en het te waarderen als de fundamentele basis van de samenleving en het menselijk leven.

Ze ging over luisteren naar, en het gehoord maken van de stemmen van de gezinnen en de herders van de Kerk, die naar Rome kwamen met de lasten en de hoop, de rijkdommen en de uitdagingen van gezinnen doorheen de wereld op hun schouders.

Ze ging over het laten zien van de vitaliteit van de katholieke Kerk, die niet bang is afgestompte gewetens op te schudden of haar handen vuil te maken met levendige en eerlijke discussies over het gezin.

Ze ging over proberen de realiteiten van vandaag door Gods ogen te zien en interpreteren om de vlam van het geloof te doen ontbranden en de harten van mensen te verlichten in tijden die gekenmerkt worden door ontmoediging, een sociale, economische en morele crisis, en groeiend pessimisme.

Ze ging over getuigenis afleggen voor iedereen dat voor de Kerk het Evangelie een vitale bron van eeuwige nieuwheid blijft, tegen allen die haar zouden ‘indoctrineren’ in dode stenen om naar elkaar te werpen.

Ze ging over het bloot leggen van de gesloten harten die zich vaak verbergen zelfs achter de leer van de Kerk of goede bedoelingen, om op de stoel van Mozes te kunnen zitten en, soms met superioriteit en oppervlakkigheid, moeilijke zaken en gewonde gezinnen te veroordelen.

Ze ging over het duidelijk maken dat de Kerk een Kerk is van de armen van geest en van zondaars die vergeving zoeken, niet eenvoudigweg van de rechtvaardigen en de heiligen, maar veeleer van diegenen die rechtvaardig en heilig zijn, juist als zij zich arme zondaars voelen.

Ze ging over het pogen bredere horizonten te open, uit te stijgen boven samenzweringstheorieën en gezichtspunten met oogkleppen, om de vrijheid van de kinderen van God te verdedigen en te verspreiden, en de schoonheid van christelijke nieuwheid over te brengen, die op momenten verpakt zit in een taal die archaïsch is of eenvoudigweg onbegrijpelijk.

In de loop van deze synode leidden de verschillende mening die vrijelijk – en soms, helaas, op niet geheel goed bedoelde manieren – werden geuit zeker tot een rijke en levendige dialoog; ze boden een levendig beeld van een Kerk die niet eenvoudigweg ‘afstempelt’, maar uit de bronnen van haar geloof levende wateren put om van dorst smachtende harten te verfrissen. Vgl. Paus Franciscus, Brief, Aan de Groot-Kanselier van de Pauselijke Katholieke Universiteit van Argentinië b.g.v. het eeuwfeest van de theologische faculteit (3 mrt 2015)

En we hebben – los van de dogmatische vraagstukken die duidelijk gedefinieerd zijn door het leergezag van de Kerk – ook gezien dat dat, wat normaal lijkt voor een bisschop van één continent, als raar en bijna schandaleus wordt beschouwd door een bisschop van een ander; wat als een schending van een recht wordt gezien in één samenleving, is een evidente en onschendbare regel in een andere; wat voor sommigen vrijheid van geweten is, is voor anderen eenvoudigweg verwarring. Culturen zijn in feite nogal divers, en ieder algemeen principe moet geïncultureerd worden, om gerespecteerd en toegepast te worden. Vgl. Pauselijke Bijbelcommissie, Akten van de plenaire vergadering 1979 van de Pauslijke Bijbelcommissie, Geloof en cultuur in het licht van de Bijbel (31 dec 1979) Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 44 De synode van 1985, die de twintigste verjaardag van de afsluiting van het Tweede Vaticaans Concilie vierde, sprak over inculturatie als “de intieme verandering van authentieke culturele waarden door hun integratie in het christendom, en het wortel schieten van het christendom in de verschillende menselijke culturen”.  Bisschoppensynodes, In Gods Woord viert de Kerk de mysteries van Christus voor het heil van de wereld - Eindrapport van de 2e Buitengewone Bisschoppensynode: 20 jaar na de sluiting van het Tweede Vaticaans Concilie, Ecclesia sub Verbo Dei mysteria Christi celebrans pro salute mundi (7 dec 1985), 29 Inculturatie verzwakt ware waarden niet, maar toont hun ware kracht en authenticiteit, aangezien zij zich aanpassen zonder te veranderen; inderdaad ver anderen zij stil en geleidelijk de verschillende culturen. Georges Kard. Cottier, Bijdrage in Civilta Cattolica (8 aug 2015). "Krachtens haar pastorale zending, moet de Kerk steeds aandachtig blijven voor de historische veranderingen en evoluties van de mentaliteiten. Zeker niet om zich daaraan te onderwerpen, maar om de hindernissen te overwinnen die zich kunnen stellen voor het aanvaarden van haar raadgevingen en richtlijnen."

We hebben gezien, ook door de rijkdom van onze diversiteit, dat dezelfde uitdaging altijd voor ons ligt: die van het verkondigen van het Evangelie aan de mannen en vrouwen van vandaag, en het verdedigen van het gezin tegen alle ideologische en individualistische aanvallen.

En zonder ooit in het gevaar te vervallen van relativisme of van het demoniseren van anderen, streefden wij ernaar Gods goedheid en barmhartigheid volledig en moedig te omhelzen, die al ons menselijk denken overstijgt en verlangt dat “allen zouden worden gered”  (1 Tim. 2, 4). Op deze manier wilden wij deze synode ervaren in de context van het Buitengewoon Jaar van Barmhartigheid dat de Kerk geroepen is te vieren.

Beste broeders,

De synode-ervaring heeft ons ook beter doen beseffen dat de ware verdedigers van het geloof niet diegenen zijn die de letter ervan hooghouden, maar de geest; geen ideeën maar mensen; geen formules maar het gratuite van Gods liefde en vergeving. Dit wil op geen enkele manier geringschattend doen over het belang van formules, wetten en goddelijke geboden, maar veeleer de grootheid van de ware God verheerlijken, die ons niet behandelt volgens onze verdiensten of zelfs volgens onze werken maar alleen volgens de grenzeloze gulheid van zijn barmhartigheid. Vgl. Ps. 129 Het heeft wel te maken met het te boven komen van de terugkerende verleiding van de oudste broer Vgl. Lc. 15, 25-32 en de jaloerse arbeiders. Vgl. Mt. 20, 1-16 Jazeker, het betekent al te meer het in ere houden van de wetten en geboden die voor de mens gemaakt werden en niet andersom. Vgl. Mc. 2, 27

Op deze manier krijgen het noodzakelijke menselijke berouw, de noodzakelijke menselijke werken en inspanningen een diepere betekenis, niet als prijs van de verlossing die Christus vrijelijk voor ons verkreeg op het kruis, maar als een antwoord op de Ene die eerst van ons hield en ons redde ten koste van zijn onschuldig bloed toen we nog zondaars waren. Vgl. Rom. 5, 6

De eerste taak van de Kerk is niet veroordelingen of anathemas over te leveren, maar om Gods barmhartigheid te verkondigen, en alle mannen en vrouwen naar de redding in de Heer te voeren. Vgl. Joh. 12, 44-50

De zalige Paulus VI drukte dit welsprekend uit: “We kunnen ons dan voorstellen dat elke van onze zonden, onze pogingen God de rug toe te keren, in Hem een intensere vlam van liefde doet ontbranden, een verlangen ons terug bij hemzelf en zijn reddende plan te brengen... God, in Christus, laat zien dat hij oneindig goed is... God is goed. Niet alleen in zichzelf; God is – laat het ons met tranen zeggen – goed voor ons. Hij houdt van ons, Hij zoekt ons op, Hij denkt aan ons, Hij kent ons, Hij raakt onze harten en Hij wacht op ons. Hij zal, zogezegd, verheugd zijn op de dag dat wij terugkeren en zeggen: ‘Heer, in uw goedheid, vergeef mij. Zo wordt ons berouw Gods vreugde.” H. Paus Paulus VI, Homilie, Sint Pietersbasiliek, Vreugde en bewondering om de Evangelische doctrine (23 juni 1968), 4

Sint-Johannes Paulus II zei ook dat: "De Kerk leeft echt als zij de barmhartigheid belijdt en verkondigt ... en als zijde mensen voert tot de bronnen van de barmhartigheid van de Verlosser, die zij in haar schoot bewaart en uitdeelt.". H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de Goddelijke Barmhartigheid, Dives in Misericordia (30 nov 1980), 13 H. Paus Johannes Paulus II, Angelus/Regina Caeli, Regina Caeli op Beloken Pasen (23 apr 1995). Hij zei ook: “In het mysterie van Pasen ... verschijnt God zoals Hij is : een Vader met een teder hart die niet terugdeinst voor de ondankbaarheid van Zijn kinderen en altijd bereid is om te vergeven." H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de Goddelijke Barmhartigheid, Dives in Misericordia (30 nov 1980), 2. Hij beschreef de weerstand tegen de barmhartigheid ook: "De moderne mentaliteit, meer dan die van de mensen van vroeger, schijnt zich tegen de barmhartigheid van God te verzetten en probeert ook de gedachte aan barmhartigheid uit het leven te bannen en in het hart van de mensen uit te roeien. Het woord en het begrip barmhartigheid schijnen de mens te benauwen,.."

Ook Benedictus XVI zei: “Barmhartigheid is inderdaad de centrale kern van de boodschap van het Evangelie; zij is zelfs Gods naam... Moge alles dat de Kerk zegt en doet de barmhartigheid manifesteren die God voor de mensheid voelt. Wanneer de Kerk aan een niet erkende waarheid of een verraden goed moet herinneren, doet zij dat altijd aangevuurd door barmhartige liefde, opdat de mens leven mag hebben en het overvloedig mag hebben. Vgl. Joh. 10, 10 ". Paus Benedictus XVI, Angelus/Regina Caeli, Regina Caeli op de Zondag van de Barmhartigheid (30 mrt 2008) Paus Benedictus XVI, Homilie, Zondag van de Barmhartigheid - Sint Pietersplein, Tijdens de H. Mis uit dankbaarheid voor de 80e verjaardag van de Paus (15 apr 2007). En sprekend over de macht van de barmhartigheid zegt hij: "Het is de barmhartigheid die een grens stelt aan het kwaad. In haar drukt zich heel de bijzondere natuur van God uit – Zijn heiligheid, de macht van de waarheid en de liefde.”

In het licht van dit alles, en met dank aan deze tijd van genade die de Kerk heeft ervaring in het bespreken van dit gezien, voelen we ons wederzijds verrijkt. Velen van ons hebben het werken gevoeld van de Heilige Geest, die de echte centrale figuur en gids van de synode is. Voor ons allen heeft het woord ‘gezin’ een nieuwe weerklank, zozeer zelfs dat het woord zelf al de rijkheid oproept van de roeping van het gezin en het belang van het werk van de synode. Een analyse van het acrostichon “FAMIGLIA” (gezin) helpt ons de zending van de Kerk samen te vatten: F  Nieuwe generaties vormen om liefde ernstig te beleven, niet met een individualistische blik, slechts gebaseerd op plezier en “gebruiken en wegwerpen”, maar om opnieuw te geloven in authentieke, vruchtbare en eeuwige liefde, als de enige weg om uit zichzelf te treden, zich voor de ander te openen, zich los te rukken van eenzaamheid, om volgens Gods wil te leven, zich ten volle te verwezenlijken, te begrijpen dat het huwelijk de “ruimte (is) waar Gods liefde zich manifesteert; om de heiligheid van het leven, van ieder leven te verdedigen; om de eenheid en onverbreekbaarheid van de echtelijke band te beleven als teken van Gods genade en als de bekwaamheid van de mens om ernstig lief te hebben” (Homilie in de openingsmis van de synode, 4 oktober 2015: L’Osservatore romano, 5-6 oktober 2015, p. 7), en om huwelijksvoorbereiding te valoriseren als gelegenheid om de christelijke betekenis van het huwelijkssacrament te verdiepen. A  Naar de anderen gaan omdat een op zichzelf besloten Kerk, een dode Kerk is ; omdat een Kerk die niet van achter haar eigen omheining komt om iedereen te zoeken, op te vangen en tot bij Christus te brengen, een Kerk is die haar zending en roeping verraadt.  M  Gods barmhartigheid manifesteren en verspreiden voor gezinnen in nood, verlaten personen, bejaarden die aan hun lot worden overgelaten, kinderen die gewond zijn door de scheiding van hun ouders; arme gezinnen die vechten om te overleven, zondaars die aan onze deur kloppen en zondaars die veraf zijn, degenen die min of meer vaardig zijn, al degenen die zich in hun ziel en lichaam gekwetst voelen en koppels die verscheurd zijn door verdriet, ziekte, dood of vervolging. I  Gewetens verlichten die dikwijls door een kwaadaardige en subtiele dynamiek worden omgeven, die zich op de plaats van God de Schepper willen plaatsen. Deze dynamiek moet ontmaskerd en bestreden worden, in het  volle respect voor de waardigheid van elke persoon. G  Het vertrouwen in de Kerk winnen en nederig heropbouwen, dat ernstig schade berokkend werd door het gedrag en de zonde van haar eigen kinderen. Helaas heeft het tegengetuigenis en de ergernis binnen de Kerk door enkele geestelijken haar geloofwaardigheid aangetast en de schittering van haar heilsboodschap verduisterd. L  Intens werken om gezinnen te steunen en te bemoedigen die in goede gezondheid verkeren, gelovige gezinnen, kinderrijke gezinnen die ondanks de dagelijkse inspanningen een groot getuigenis blijven geven van trouw aan de leer van de Kerk en aan de geboden van de Heer. I   Zich een vernieuwde gezinspastoraal voorstellen, gebaseerd op het Evangelie, met respect voor culturele verscheidenheid. Een pastoraal die de Blijde Boodschap kan doorgeven in een aantrekkelijke en blije taal en die de vrees uit het hart van jongeren kan halen om definitieve engagementen op zich te nemen. Een pastoraal die bijzonder aandacht verleent aan kinderen die de echte slachtoffers zijn van gezinsbreuken.  Een innoverende pastoraal met een huwelijksvoorbereiding die aangepast is aan het sacrament en die de heersende praktijken halt toeroept die dikwijls eerder zorg hebben voor de schijn van een formaliteit dan voor opvoeding tot een levenslang engagement. A   Alle gezinnen zonder voorbehoud liefhebben en vooral zij die een moeilijk moment doormaken. Geen enkel gezin mag zich alleen voelen of uitgesloten van de liefde en omhelzing van de Kerk. Een ware ergernis is de angst om te beminnen en deze liefde concreet te manifesteren. (het acrostichon is niet van de Paus, nvdr)

Effectief betekent het afsluiten van de synode voor de Kerk terugkeren naar ons ware ‘samen reizen’ bij het brengen van het licht van het Evangelie, de omhelzing van de Kerk en de steun van Gods barmhartigheid naar ieder deel van de wereld, elk bisdom, naar iedere gemeenschap en iedere situatie.

Dank u!