Tegenover de uitgestrektheid van de ramp, die haar oorsprong vond in de dwalingen waarop wij wezen, biedt zich geen ander redmiddel aan dan de terugkeer tot de altaren, aan wier voet ontelbare geslachten van gelovigen weleer de zegen en de zedelijke kracht opdeden ter vervulling van hun eigen plichten; de terugkeer tot het geloof, dat afzonderlijke mensen en gemeenschappen verlichtte en de rechten en plichten leerde die op ieder betrekking hadden; die terugkeer tot de wijze en onwankelbare normen van een sociale orde, die zowel op nationaal als op internationaal gebied een afdoende, slagboom oprichten zowel tegen het misbruik van de vrijheid als tegen het misbruik van de macht. Maar de roep om tot die weldadige bronnen terug te keren moet luide, aanhoudend, algemeen weerklinken in de ure, waarin de oude orde zal gaan verdwijnen en toegang zal verlenen en haar plaats zal afstaan aan een nieuwe orde.

De toekomstige wederopbouw zal een kostbare gelegenheid kunnen bieden en geven om het goede te bevorderen, maar zal ook niet zonder gevaren zijn om in dwalingen te vallen en met die dwalingen het kwaad te begunstigen. Hij zal voorzichtige ernst en rijpe overweging eisen niet alleen om de reusachtige moeilijkheid van het werk, maar ook om de ernstige gevolgen, die hij in geval van mislukking op stoffelijk en geestelijk gebied zou veroorzaken. Hij zal mensen vragen wier geest een wijde blik heeft en wier wil vast staat in zijn besluit, moedige en werkzame mensen, maar boven en vóór alles mensen van geweten, die bij hun plannen, hun beraadslagingen, hun handelingen bezield, bewogen en gesteund worden - door een levendig besef van verantwoordelijkheid, en die er niet voor zullen terugschrikken zich voor de heilige wetten van God te buigen. Want, als met de werkkracht, die in de materiële orde scheppend optreedt, niet gepaard gaat een zeer hoge graad van bedachtzaamheid en een oprechte bedoeling in de morele orde, dan zal zonder twijfel het woord van den H. Augustinus bewaarheid worden: "Zij lopen goed, maar zij lopen niet op de weg. Hoe meer zij lopen, des te meer dwalen zij, omdat zij van de weg afwijken." H. Augustinus, Preken, Sermones. 141 cap. 4; Migne, P.L. t. 83, col. 777

Het zou ook de eerste maal niet zijn dat mensen, die leven in de verwachting zich met de lauwerkrans van overwinningen in de oorlog te bekransen, er van droomden, aan de wereld een nieuwe ordening te geven door nieuwe wegen aan te wijzen, die, in hun oog, tot welzijn, voorspoed en vooruitgang zouden leiden. Maar telkens als zij daarbij toegaven aan de bekoring, hun eigen bouwsel op te dringen tegen de uitspraak der rede, der gematigdheid, der gerechtigheid en der edele menselijkheid in, zagen zij zich tot val gekomen en gedwongen met verbazing de ramen van hun bedrogen verwachtingen en hun verijdelde plannen te aanschouwen. De geschiedenis leert dan ook, dat vredesverdragen, die waren opgesteld in een geest en met voorwaarden welke in strijd waren hetzij met de uitspraken der moraal hetzij met de ware politieke wijsheid, nooit anders dan een armzalig en kortstondig bestaan hadden. Zo legde zij door haar getuigenis een fout in de berekening bloot, die wel menselijk, maar daarom niet minder verderfelijk was.

Om een herhaling van zulk een dwaling te voorkomen zal de Paus overeenkomstig zijn recht en zijn plicht spreken Thans zijn de verwoestingen van deze oorlog te geweldig om er ook nog de rampen van een mislukte en verijdelde vrede aan te mogen toevoegen. En daarom is het ter vermijding van zulk een ongeluk passend, dat niet alleen deze of die partij, niet alleen dit of dat volk, maar dat alle volken, ja, de gehele mensheid met oprechte wil en eerlijke krachtsinspanning en met het besluit om edelmoedig er voor te offeren, tot de vrede samenwerken. Dat is een wereldonderneming ten algemene nutte, die de medewerking der christenheid vordert voor de godsdienstige en morele kanten van het nieuwe gebouw, dat men wil gaan oprichten.

Wij maken derhalve gebruik van een recht dat wij hebben, of liever, wij vervullen een plicht die wij hebben, als wij heden op de vigilie van het heilig Kerstfeest - de goddelijke dageraad van hoop en vrede voor de wereld - met het gezag van ons apostolisch ambt en met de warme aansporing van ons hart de aandacht en het nadenken der gehele wereld vragen voor de gevaren welke een vrede belagen en bedreigen, die een geschikte basis moet vormen voor een ware nieuwe ordening en die moet beantwoorden aan de verwachtingen en de wensen der volken voor een rustiger toekomst.