Ofschoon de Kerk grote verdiensten heeft voor de vooruitgang van de cultuur, blijkt toch uit de ervaring, dat het vanwege allerlei bijkomstige oorzaken niet altijd gemakkelijk is, een harmonie tot stand te brengen tussen cultuur en christendom.

Deze moeilijkheden hoeven niet noodzakelijk schade toe te brengen aan het geloofsleven; ze kunnen de geest zelfs prikkelen tot een nauwkeuriger en dieper verstaan van het geloof. Want de nieuwere onderzoekingen en resultaten van de wetenschappen, van de geschiedenis en de filosofie, roepen nieuwe problemen op, die ook hun consequenties hebben voor het leven, en die ook van de theologen nieuwe studies vragen.

Dit betekent voor de theologen een uitnodiging om, met eerbiediging van de eigen methoden en eisen van de theologische wetenschap, te blijven zoeken naar een meer aangepaste wijze om de christelijke leer door te geven aan de mensen van hun tijd; want de schat zelf of de waarheden van het geloof en de manier om deze te formuleren, altijd met behoud van hun zin en hun betekenis, zijn twee verschillende dingen. Vgl. H. Paus Johannes XXIII, Toespraak, Openingstoespraak Tweede Vaticaans Concilie, Gaudet Mater Ecclesia (11 okt 1962), 30 Bij de zielzorg moet men een behoorlijke kennis hebben niet alleen van de theologische beginselen, maar tevens van de resultaten der profane wetenschappen, vooral van de psychologie en de sociologie, en deze ook toepassen; dan zullen ook de gelovigen verrijkt worden met een zuiverder en rijper geloofsleven.

Eveneens zijn literatuur en kunst op haar eigen wijze van groot belang voor het leven van de Kerk. Want ze trachten door te dringen in de eigen aard van de mens, zijn problemen en zijn ervaring bij zijn streven om zich zelf en de wereld te leren kennen en te vervolmaken. Ze trachten de plaats van de mens in de geschiedenis en in het heelal te ontdekken, het leed en de vreugde, de noden en de energie van de mensen te belichten en een schets te ontwerpen van een gelukkiger menselijk bestaan. Zo kunnen ze het menselijk leven veredelen, dat zij uitbeelden in de meest verscheiden vormen naar gelang van tijd en plaats.

Men moet er dus voor zorgen, dat de beoefenaars van die kunsten zich in hun werk door de Kerk begrepen voelen, een normale vrijheid genieten en zo gemakkelijker contacten kunnen leggen met de christelijke gemeenschap. Ook de nieuwe vormen van kunst, die beantwoorden aan de mentaliteit van onze tijdgenoten overeenkomstig het karakter van de verschillende volken en landen, moeten door de Kerk worden erkend. En men moet ze in de kerken toelaten, wanneer ze door een passende expressie en door een stijl, die in overeenstemming is met de eisen van de liturgie, de geest tot God verheffen. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 123 Vgl. H. Paus Paulus VI, Toespraak, Tijdens de plechtige viering van 's Heren Hemelvaart - Sixtijnse Kapel, Tot de Italiaanse vereniging van kunstenaars (7 mei 1964)

Zo wordt de kennis omtrent God markanter uitgedrukt en wordt de prediking van het evangelie duidelijker voor het begrip van de mensen en als het ware verweven met hun levensomstandigheden.

De gelovigen moeten dus leven in nauwe verbondenheid met de andere mensen van hun tijd en trachten, hun wijzen van denken en voelen, zoals ze door de cultuur tot uitdrukking worden gebracht, zo volledig mogelijk te begrijpen. Zij moeten de kennis van de nieuwe wetenschappen en theorieën en van de nieuwste ontdekkingen harmonisch weten te verbinden met de christelijke moraal en het onderricht in de christelijke leer, opdat godsdienstzin en hoogstaand zedelijk leven bij hen gelijke tred houden met de kennis van de wetenschappen en met de steeds toenemende ontwikkeling van de techniek. Dan zullen zij in staat zijn, alles met een echt christelijke intuïtie te beoordelen en te verklaren.

De beoefenaars van de theologische wetenschappen op de seminaries en aan de universiteiten moeten streven naar samenwerking met de specialisten in de andere wetenschappen door bundeling van krachten en uitwisseling van ideeën. Het theologisch onderzoek mag bij het dieper doorvorsen van de geopenbaarde waarheid niet het contact verliezen met de eigen tijd, om voor de deskundigen uit de verschillende takken van wetenschap de weg te kunnen effenen tot een grondiger kennis van het geloof. Deze samenwerking zal grote voordelen opleveren voor de vorming van de priesters, die dan de leer van de Kerk over God, mens en wereld beter zullen kunnen uiteenzetten voor de mensen van onze tijd, zodat dit woord bij hen ook gemakkelijker ingang zal vinden. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de priesteropleiding, Optatam Totius Ecclesiae (28 okt 1965) Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Verklaring, Over de Christelijke opvoeding, Gravissimum Educationis (28 okt 1965) Het is zelfs gewenst, dat een groot aantal lekken een passende opleiding ontvangt in de gewijde wetenschappen en dat velen onder hen zich ex professo aan deze studies wijden en er zich specialiseren. Met het oog op een goede uitoefening van hun taak moet aan de gelovigen, geestelijken zowel als leken, de rechtmatige vrijheid worden toegestaan van wetenschappelijk onderzoek en van wetenschappelijke denken en ook de vrijheid om nederig en vrijmoedig hun menig kenbaar te maken op het gebied, waarop zij deskundig zijn. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 37