Ik ben heel blij dat we in het programma: geloofsgetuigen, vandaag onze aartsbisschop Mgr. Léonard, aan de lijn hebben, om te spreken over de bijzondere synode, die er is geweest in Rome, rond het gezin. Op voorhand Monseigneur hebben wij u al eens mogen spreken over de verwachtingen, over wat de synode zou gaan en u heeft ons toen beloofd, dat wij u mochten terugbellen als u thuis was ... en ja, dat is nu zo. Hoe was het in Rome op de synode?

Mgr. Léonard: Het was eerst en vooral een heel broederlijke sfeer. Het is altijd zo sympathiek om confraters te ontmoeten, die van alle continenten komen. Iedereen met zijn eigen ervaring. En dat was heel positief op dat vlak. Er zijn ook altijd leken bij de synode aanwezig, maar deze keer was het nog belangrijker dan gewoonlijk, omdat het ging over het gezin, over het huwelijk en dus waren er toch een goed aantal echtparen aanwezig, die hun getuigenis hebben kunnen afleggen. En het was misschien een van de mooiste momenten van de synode toen wij de stem van echtparen, van koppels hoorden.

Die echtparen, waren dat allemaal mensen die kwamen getuigen hoe mooi en hoe goed het huwelijk is, of waren er daar ook echtparen die kwamen zeggen dat het soms wel heel moeilijk was, of dat er problemen waren?

Mgr. LéonardJa, het was heel realistisch. Dus, het ging allemaal om mensen die diep gelovig zijn en die proberen de weg van Jezus en de leer van de Kerk diep te beleven, maar dat betekent niet dat het gebeurt zonder moeilijkheden, bekoringen.

Dus dit bijvoorbeeld: Het getuigenis van koppels die trouw aan elkaar willen blijven, maar soms met een periode waar ze voor een stuk, voorlopig, van elkaar zijn gescheiden. Maar dan dankzij de genade Gods en met de hulp van broeders en zusters in het geloof hebben zij dan de weg gevonden om terug bij elkaar, met elkaar te zijn. Zo is het leven. Soms is er een storm in het leven van een koppel en dan een verzoening. Prachtig.

Ook mensen die bijvoorbeeld getuigden over hun trouw aan de leer van ‘H. Paus Paulus VI - Encycliek
Humanae Vitae
Het menselijk leven en geboorteregelingen
(25 juli 1968)’, om een verantwoord ouderschap te hebben, maar zonder anticonceptie te gebruiken. Maar soms was het te moeilijk. Soms hebben ze toch de pil gebruikt en dat was geen goeie oplossing. Ze ondervonden dat het niet de goede oplossing was en dan hebben ze opnieuw de kracht gehad om trouw te zijn aan de leer van H. Paus Paulus VI - Encycliek
Humanae Vitae
Het menselijk leven en geboorteregelingen
(25 juli 1968). Het was dus een heel mooi getuigenis van trouw aan de leer van de Kerk, van inspanning om dat diep te beleven. Maar zij zweven niet boven het alledaagse leven hé… Het was moeilijk op bepaalde momenten, soms zijn ze een beetje uit het rechte pad gegleden, maar hebben toch opnieuw met de genade Gods de goede weg kunnen volgen. Ja, het was voorbeeldig en het was een bemoediging voor zovele andere mensen, die dezelfde vreugde en ook dezelfde problemen meemaken. En zo was er een reeks getuigenissen van leken. Ik vond dat die getuigenissen soms meer stimulerend waren voor ons allemaal, voor ons bisschoppen, dan lange theologische beschouwingen, omdat het ging om het concrete leven van mensen. Maar voor de rest was het ook interessant om al die confraters te horen spreken, dus we hebben de stemmen en de toespraken gehoord van ongeveer tweehonderdveertig mensen: een beetje minder dan tweehonderd bisschoppen, dan de vertegenwoordigers van andere christelijke kerken: van orthodoxen, van anglicanen en protestanten. En dan van een paar experten, een paar deskundigen en dan die echtparen. Dus in totaal waren dat ongeveer tweehonderdveertig toespraken, elk gedurende vier minuten, niet meer. Vanaf 3’30” klonk er zeer delicaat, zeer bescheiden een klokje om te zeggen: er blijven nog dertig seconden en dan weer 15” later rinkelt het opnieuw om te zeggen: het is tijd om nu te besluiten. En als iemand meer dan 4 minuten sprak, werd na een 20-tal seconden de klank geleidelijk aan, respectvol uitgedoofd.

Dus men weet op voorhand hoe lang men moet spreken dan natuurlijk, want als men langer had gesproken, dan moest de synode wel méér dan een week geduurd hebben. Monseigneur, u hebt net verteld van die getuigenissen. Ja, is dat nu abnormaal dat wij die mooie getuigenissen hier dan toch niet dadelijk in onze media hebben kunnen oppikken? Ik had de indruk dat het daar heel veel ging over de homo’s en hoe ze moeten worden gewaardeerd en van die dingen...

Mgr. LéonardJa, maar dat is niet de juiste weergave van wat er leefde in de synode. Kijk, wij hebben dus paragraaf per paragraaf, het Bisschoppensynodes
Instrumentum laboris t.b.v. de 3e Bijzondere Bisschoppensynode
De pastorale uitdagingen betreffende het gezin in het kader van de evangelisatie
(24 juni 2014) samen besproken. We hoorden eerst een verslag vóór die toespraken, een verslag door de algemene verslaggever van de synode: Kardinaal Erdö , de aartsbisschop van Boedapest en nadien, dus na dat eerste verslag, maar een verslag dat gebaseerd was op het Bisschoppensynodes
Instrumentum laboris t.b.v. de 3e Bijzondere Bisschoppensynode
De pastorale uitdagingen betreffende het gezin in het kader van de evangelisatie
(24 juni 2014), het werktuig voor de synode en dus na dat eerste verslag hoorden wij die tweehonderdveertig toespraken van bisschoppen, van andere christenen en van de deskundigen en van leken, van echtparen. En het was heel evenwichtig. Dus wij hebben toespraken gehoord over alle aspecten van het gezin, van de familie, van de schoonheid en ook de uitdagingen van de liefde tussen man en vrouw. De band tussen de wederzijdse liefde van man en vrouw en het openstaan voor het leven, voor de gave van het leven. En het was heel evenwichtig. En na al die toespraken was er een tussentijds verslag: een nieuw verslag, maar aangepast na het horen van al die toespraken. En dat gebeurde dus één week na het begin van de synode, op maandag 12 oktober.

Maar daar was heel wat rond te doen rond dat eerste tussentijds verslag, hier in onze kranten toch.

Mgr. LéonardJa, dat tussentijds verslag is voor ons een probleem geweest. Waarom? Omdat veel onder ons Kardinaal Erdö goed kennen. Hij is in het verleden al een paar keer zo verslaggever geweest bij allerlei vergaderingen, vooral in Europa. Dus veel bisschoppen kenden hem persoonlijk. En hij heeft als tussenverslag een tekst voorgelezen, die zeker niet strookte met zijn persoonlijke overtuiging en die ook de mening benadrukte van een paar bisschoppen, maar zeker niet de meerderheid, maar van een kleine groep bisschoppen, op bepaalde punten. Dat was misschien té geaccentueerd, té benadrukt in een bepaalde richting en dat heeft wat commotie veroorzaakt. Wij vroegen ons af: ‘Hoe kan hij zo’n tekst voorgelezen hebben en met een nadruk die niet strookte met er was gezegd, zeker niet met de meerderheid van de toespraken die we hoorden. En omdat het bijvoorbeeld bepaalde punten raakte die zeer gevoelig zijn in de westerse landen: de hertrouwde echtgescheidenen en de toegang tot de sacramenten van verzoening en de eucharistie; het probleem van de verschillende levenstoestanden: het samenwonen van gedoopte christenen zonder huwelijk, dus de hertrouwde echtgescheidenen; het samenwonen van mannen samen of van vrouwen samen. Het raakte gevoelige punten in de westerse landen.

Maar wij kregen de indruk dat alles ging veranderen op een keer.

Mgr. Léonard Ja, het veroorzaakte een enorme commotie. Ook bij westerse bisschoppen, maar vooral bij bisschoppen uit het Midden-Oosten, uit Azië, uit Afrika en uit Latijns Amerika, die de indruk hadden dat plots dat doleren van de Kerk, de discipline van de Kerk zou geweigerd worden en dus voelde ze zich in zekere zin gedesavoueerd, afgekeurd door dat verslag en ze kregen telefoontjes van hun pastoraal in hun landen van: “Wat gebeurt er? Hebben wij tevergeefs gewerkt? Waren we op een slecht pad? Moeten wij nu alles wijzigen?” …, omdat ze ook een veeleisende pastoraal hebben in al die landen: trouw aan de leer van de Kerk, trouw aan de discipline van de Kerk met een warm hart voor de mensen, maar altijd in de lijn, in het verlengde van de leer van de Kerk. Ja, dus het was een moeilijk moment. En ja, dus een onmiddellijke reactie in de pers een beetje overal in de wereld: titels zoals: de leer van de Kerk is nu aan het veranderen, het zal helemaal anders worden in de toekomst… Dus ja, moeilijk om dat te controleren.

Ja, heeft daarna dan de synode een beetje een andere wending of zo gekregen, om dat ergens te corrigeren?

Mgr. Léonard Ja, het heeft spijtig genoeg een andere richting gegeven aan de synode. In plaats van alle belangrijke thematieken te verdiepen hebben wij ons moeten focussen op bepaalde thematieken, die belangrijk zijn, maar die niet overal hetzelfde belang hebben dan bij ons.

Kan u daar voorbeelden van geven van welke thematieken dat dan opeens aan bod moesten komen die hier misschien belangrijk zijn, maar ik denk, misschien in Afrika minder belangrijk?

Mgr. Léonard Ja, wel kijk. Wat is er gebeurd? Nogal veel bisschoppen zijn Kardinaal Erdö gaan vinden om hem te vragen: “Maar wat gebeurt er?” En eindelijk heeft hij toch laten weten dat die tekst voor een stuk toch een beetje gemanipuleerd was, dat het hem werd opgelegd met toch dubieuze argumenten, vind ik. En eindelijk heeft hij de journalisten omtrent die controversiële paragrafen verwezen naar een andere bisschop die verantwoordelijk was voor het opstellen van die paragraaf. En dan hadden wij onmiddellijk nadien de werkgroepen. Dus na een eerste week met alle bisschoppen samen urenlang, urenlang toespraken te beluisteren, werkten wij dan in werkgroepen. Tien werkgroepen per taal. Drie in het Italiaans, drie in het Engels, twee in het Spaans, twee in het Frans.

En daar waren op voorhand onderwerpen doorgegeven voor die werkgroepen waarover dat het ging?

Mgr. Léonard Nee, neen. We moesten in alle werkgroepen de hele thematiek verwerken. Elke groep was één van taal, maar zo verschillend van afkomst. Bijvoorbeeld: in de Engelse groepen zijn er mensen zijn niet enkel mensen uit Amerika of uit Engeland, maar ook uit veel landen in Azië en Afrika. In mijn Franstalige groep nummer 2 waren we met twintig van zoveel verschillende landen. Er waren maar twee Fransen: een echtpaar; ikzelf een Belg; er was een Canadees uit Québec, Kardinaal Marx uit Duitsland; Kardinaal Schönborn uit Oostenrijk, Patriarch Sako uit Irak, bisschoppen uit Midden-Oosten, uit Vietnam ... mensen die allemaal Frans spraken en die in een Franstalige groep wilden werken, maar van zoveel verschillende nationaliteiten.

Monseigneur, en vindt u daar dan een eenheid in zo’n groep van uit zo verschillende delen uit de wereld? Want wij kregen hier soms de indruk toch dat er een grote verdeeldheid was onder de bisschoppen als men zag: die van het Westen of Amerika en zo tegenover anderen, ja dat er precies zo in twee richtingen werd gewerkt.

Mgr. Léonard Ja, het was zeer genuanceerd toch, zeer genuanceerd. In onze groep bijvoorbeeld stonden we niet allemaal op dezelfde golflengte, maar dat betekent niet dat het strikt per continenten verdeeld was. Nee, nee. We hadden graag in die werkgroepen alle thematieken willen uitdiepen. Bijvoorbeeld: de thematiek van de voorbereiding op het huwelijk. De problematiek van de dienst na verkoop: over hoe vergezellen wij de echtparen ná het huwelijk… een beetje zoals wij dat doen in Scherpenheuvel op ons feest van de gezinnen. Het vergezellen van de echtparen ná het huwelijk en heel het leven lang. De band tussen liefde en de gave van het leven. Maar wegens die mediastorm hebben wij ons werk vooral op die gevoelige vraagstukken moeten focussen. En in elke werkgroep moesten wij samen amendementen opstellen op de teksten van het tussenverslag. En ik was relator, ik was verslaggeven voor mijn groep. Dat was zeer interessant, het was veel werk, ook veel werk ’s nachts om klaar te zijn. Want overdag kwamen wij samen en we lazen de tekst van het verslag, van het tussenverslag, dus ieder bisschop zei: ‘ja, dat moet gewijzigd worden, dat moet versterkt worden, dat moet meer benadrukt worden en dit veel minder…’ en ik moest dat allemaal noteren en dan ’s avonds tot laat in de nacht dat opstellen en dat dan voorstellen bij de volgende bijeenkomst ’s anderendaags. Dat was boeiend werk. En op het einde van ons gemeenschappelijk werk, dus na vier dagen ongeveer, hebben wij dan al onze amendementen doorgegeven aan het secretariaat van de synode. Dus de tien groepen. En ik heb dan namens mijn eigen werkgroep een relaas, een verslag moeten voorlezen, dat was de donderdag denk ik. Het was heel interessant de reacties te horen van al die werkgroepen. En er werd een groep ingesteld door de paus, om al die amendementen te lezen, te klasseren en die dan in de mate van het mogelijke in te lassen in een nieuwe versie van het verslag. De paus heeft een paar nieuwe leden benoemd om dat werk te doen, om rekening te houden met al de reacties die er waren geweest en we kregen dan vrijdag of zaterdag denk ik, een nieuwe tekst. Een veel beter verslag dan het tussenverslag. Veel beter. Met meer citaties van het Leerambt over de moeilijke punten ...

Ja, want die ontbraken ook wel een beetje in die eerste versie, hadden we de indruk.

Mgr. Léonard Ja, dus lange citaten van Johannes Paulus II, van Benedictus XVI, om toch een beter evenwicht te hebben in het verslag. En dan werd die tekst tot in het verslag, paragraaf per paragraaf, gestemd. Niet globaal, niet in het geheel, maar paragraaf per paragraaf. En we moesten een meerderheid bereiken van twee derden. Waarom twee derden? Als een synode een tekst voorstelt aan de paus, dan heeft het toch meer dan ‘de helft plus één stem’ nodig, maar een consensus, een algemeen toestemming van een grote meerderheid van de bisschoppen. Alle paragrafen hebben die meerderheid kunnen bereiken, behalve drie, op moeilijke punten. Ondanks de wijzigingen werden toch drie paragrafen niet goedgekeurd en de paus heeft beslist de hele tekst, ook die paragrafen, publiek te maken, bekend te maken, maar met het aantal stemmen die ze kregen.

Monseigneur, over welke paragrafen ging het dan?

Mgr. Léonard Een eerste paragraaf was een paragraaf over de mogelijkheid dat bepaalde hertrouwde echtgescheidenen, na een weg van bekering, dus in bepaalde omstandigheden die door de bisschop moeten afgewogen worden, dat zij toch toegang zouden hebben tot de sacramenten van verzoening en van de communie. Ja, het werd niet goedgekeurd door de meerderheid van de bisschoppen. Waarom? Omdat het moeilijk is om bepaalde voorwaarden te concretiseren en na te gaan. Een paar bisschoppen hebben gereageerd door te zeggen: “Ja, jullie in het Westen hebben een wetgeving omtrent abortus, omtrent euthanasie, altijd met bepaalde voorwaarden om de wet toe te mogen passen, maar die voorwaarden die blijven niet, op den duur worden ze niet meer gerespecteerd.” En ze zeiden: “Hetzelfde zal gebeuren met die bepaalde voorwaarden om opnieuw te mogen communiceren of het sacrament van de verzoening te krijgen. Die voorwaarden zullen wegvallen en het resultaat zal zijn dat echtscheiding en hertrouwen uiteindelijk geen probleem meer zal zijn.” Ze willen wel een warm hart hebben voor de mensen die dat beleven of beleefd hebben, maar nooit door de onverbrekelijkheid van het huwelijk te minimaliseren, te onderschatten. Dus ze wilden dat niet en ook, vermits die problematiek vooral in de westerse landen te vinden is, is er de vrees dat de reactie in de hele wereld zal zijn: “Ja, die christenen uit het Westen, die al in het algemeen in comfort leven, de christenen van de rijkste landen op de wereld, die moeten nu op de koop toe een huwelijk hebben met faciliteiten, met de mogelijkheid om te scheiden en een soort van hertrouwen...” Ja dat zal niet goed overkomen bij zoveel mensen in andere landen.

Ik vind dat het een normale reactie is. Die problematiek slaat op iets wezenlijks, namelijk: de onverbrekelijkheid van het verbond in het huwelijk. Het kan moeilijk geregionaliseerd worden. Het betreft het wezen zelf van het huwelijk, zoals Jezus het ons voorgesteld heeft. Men kan moeilijk een andere discipline hebben in het Westen, in het Oosten, in de noordelijke landen en die van het Zuiden. Moeilijk om zoiets te regionaliseren per continent of per land.

Dat is ook wel te begrijpen. Het huwelijk is eigenlijk ook wel de cel van onze maatschappij, van het leven. We kunnen toch maar moeilijk zeggen: hier is het zus en daar is het zo.

Mgr. Léonard Ze waren allemaal akkoord. Allemaal akkoord om te zeggen: “De Kerk moet dicht bij die mensen staan, die het falen van hun huwelijk hebben meegemaakt. We moeten hen vervoegen, hen helpen. Er is altijd een weg mogelijk van heiliging en van bekering en van liefde. Het is altijd mogelijk.

En in verband daarmee was er een tweede paragraaf, een paragraaf die ikzelf zeer sterk had gesteund, namelijk: dat mensen die hertrouwd zijn na een echtscheiding, zij een geestelijke communie kunnen beleven. De Heer is nooit de gevangene voor Zijn eigen sacramenten. Als een klein kindje nog niet mag communiceren, maar wél al veel liefde heeft voor Jezus in de eucharistie. Betekent dan dat de Heer bij de communie tot hem zegt: ‘Ja, dat is niet voor jou.’ Neen. Hij zal de communie, de hostie niet krijgen, maar zij komen, die kleinen, met gekruiste armen op hun borst en we zegenen hen. En de Heer geeft Zich aan hen op een andere manier. Niet op een sacramentele manier, maar God, de Heer, is groter en breder dan zijn sacramenten. En hetzelfde… ik ben zo ontroerd wanneer ik volwassen mensen zie, die tijdens de communie naar mij komen met gekruiste armen. Dus ze zeggen mij zonder woorden: “Ik zal de hostie niet nemen, ik zal niet sacramenteel communiceren, maar u zal me zegenen.” En ik zegen die mensen. En ik ben zo overtuigd dat velen van die mensen misschien een diepere eenheid met Jezus beleven, dan mensen die misschien helemaal in orde zijn, maar die soms – ik heb soms die indruk – die soms zo automatisch communiceren zonder veel aandacht.

Die mensen geven ergens wel aan, denk ik, dat ze goed beseffen, Wie in de eucharistie daar aanwezig is. Wij zitten hier soms maar te spreken over: iedereen moet kunnen communiceren en het is toch wel raar dat mensen dat dan niet zouden mogen. Mensen die dat vaak zeggen zijn mensen die dat misschien vergeten zijn dat Jezus werkelijk aanwezig is.

Mgr. Léonard Daarom ben ik een aanhanger van de geestelijke communie voor de mensen die voor verschillende redenen niet kunnen of mogen communiceren. Dat is ook een weg. En vele bisschoppen hebben ook gezegd: “Ja, mocht de Kerk nu zeggen: ‘het stelt geen probleem, iedereen is welkom voor de communie, in eender welke levenstoestand ook.’, betekent dat niet,” zeiden die personen, “dat al die mensen op de volgende zondag allemaal in de Kerk zullen staan om de Mis bij te wonen en om te communie te gaan.” Neen, het betreft maar een heel kleine minderheid van mensen. Ook is het probleem vooral een probleem van discriminatie, omdat mensen door die discipline van de Kerk, het gevoel hebben dat ze in een onjuiste levenstoestand verkeren en dat willen ze niet. Ze willen gelijk hebben, ze willen geen ongelijk krijgen.

Eventjes een persoonlijke vraag van mij. Als wij zouden zeggen iedereen, om het even welke situatie ook, kan gerust naar de communie gaan, zou dat bijna betekenen dat er geen zonden meer zouden zijn, of dat Jezus eigenlijk… ja, of begrijp ik dat nu verkeerd.

Mgr. Léonard Ik probeer zelf, zoals veel andere bisschoppen overal op de aardbol, probeer ik die mensen te vervoegen en hen te helpen om een geestelijke communie en een heel vruchtbare geestelijke communie te beleven. En als ik dagen organiseer van bezinning voor mensen in die situaties, voorzie ik altijd een boeteviering. Maar als het gaat om mensen die nú nog niet de sacramentele vrijspraak, de absolutie kunnen krijgen, zal ik hen nooit zeggen: “ja, dat is niet voor u.” Nee, ik kniel als het mogelijk is met die broeder of zuster van mij in het geloof en in hun naam en ook in mijn naam bid ik een gebed tot de Heer om ons beiden, we zijn beiden zondaars, om ons toe te vertrouwen aan Gods Barmhartigheid, die opnieuw breder is dan het sacrament van de verzoening. Maar iedereen, in eender welke levenstoestand kan zich altijd verlaten op God, die barmhartig is en die ons kan vervoegen in alle situaties, maar op een gepaste manier. Niet noodzakelijk langs het sacrament van de verzoening of langs het sacrament van de communie. En daarom was ik een beetje teleurgesteld dat de tweede paragraaf over de geestelijke communie niet kon goedgekeurd worden.

Waarom? Niet omdat de bisschoppen tegen die vorm van geestelijke communie waren, maar omdat ze niet blij waren met de tekst die zei: ‘Ja, die praktijk moet nog een beetje theologisch verdiept worden. Is het wel mogelijk dat er een geestelijke communie is zonder een sacramentele communie?’ Daarom, wegens die ambiguïteit, die dubbelzinnigheid, werd die paragraaf niet goedgekeurd, maar ik hoop dat we in de toekomst toch een bemoediging krijgen om in die richting te gaan, met veel liefde en respect voor die mensen.

En een derde paragraaf ging over een citaat van een tekst van de congregatie geloofsleer over het feit dat de homoseksuele echtparen, koppels, niet mogen vergeleken worden met het huwelijk. Dat er geen analogie, geen vergelijking te maken is tussen dat samenwonen van twee mannen of twee vrouwen met het huwelijk. En het werd niet goedgekeurd. Niet omdat het niet juist was, maar omdat vele bisschoppen die problematiek wilden houden buiten een synode over het gezin. Het is een ander probleem, het is een pastoraal probleem dat belangrijk is: de manier waarop wij de homoseksuele mensen respecteren als personen, hen vervoegen, naar hen luisteren, hen helpen, omdat zij ook tot een werk van heiliging, van bekering, van liefde voor de Heer geroepen worden, maar ze hadden liever die tekst buiten de thematiek van de synode willen houden.

Monseigneur, en dan lazen wij in sommige kranten, dat de paus wel ontgoocheld was over die bijzondere synode, omdat de onderwerpen die hij graag had – zo kwam het toch over – dat iedereen zou communiceren, dat er een openheid was naar de echtgescheidenen… Ja, dat stond hier in onze Vlaamse kranten, ja, dat had het niet gehaald, dus was er een grote ontgoocheling, maar we mogen hoop hebben, want dat zal dan in de volgende synode, volgende jaar, misschien er dan wel allemaal door komen.

Mgr. Léonard Ja, ik denk dat dat een valse indruk is. Hij heeft bijna alle vergaderingen bijgewoond, behalve op Woensdag in de voormiddag, wegens de audiëntie. Hij was aanwezig, maar hij heeft nooit het woord genomen en geen reactie na de toespraken van de bisschoppen. Soms als een bisschop sprak was er een applaus om hem te bemoedigen, maar geen reactie van hem, wat zeer juist was. Maar op het einde, op de laatste dag heeft hij dan het woord genomen op een heel eenvoudige, sympathieke manier. Hij heeft, als ik me zo mag uitdrukken, slechte en goede punten aan iedereen gegeven. Hij zei: “Er waren heel mooie momenten in de synode. We hebben bisschoppen gehoord die goede herders waren voor hun volk. We hebben mooie getuigenissen kunnen horen, maar er waren ook momenten van strijd, van spanning en van bekoringen.” En dan heeft hij een paar bekoringen aangehaald. En iedereen kon zich daarin terugvinden. Hij zei: “De bekoring van degene die zeer streng zijn en die zich willen houden aan de wet, zonder een warm hart te hebben voor de mensen. En de bekoring van anderen die denken dat ze progressieven zijn, maar die alles willen goedkeuren, die alles goed verklaren en die alles zegenen en dat is ook een bekoring. De bekoring van degenen die van het kruis willen neerdalen, die het kruis willen verlaten om door de wereld goedgekeurd te worden, om de mensen te behagen. Zo willen ze het kruis vermijden, dat is een grote bekoring. En de bekoring van degene die zich vastklampen aan de inhoud van het geloof zonder als goede herders dicht bij de zwakke mensen te staan.

Het was zeer in het midden. Iedereen werd aangesproken dan.

Mgr. Léonard Voilà. Hij heeft geen conclusie gegeven . Hij heeft maar een paar vragen gesteld. Ik weet niet wat zijn eigen mening is over de moeilijke punten. Hij heeft daar niets over gezegd. Hij heeft iedereen attent gemaakt, aandachtig gemaakt voor extreme houdingen, om te maken dat we op ons hoede zijn ervoor.

Monseigneur, want u zegt: ja we weten misschien niet dadelijk wat de paus denkt, anderzijds is er wel Kardinaal Kasper, hij zegt altijd dat de paus en hij er zo over denken. Is dat dan ook zo? Wij krijgen soms de indruk dat Kardinaal Kasper in naam van de paus spreekt.

Mgr. Léonard Het is waar dat de paus bij het consistorie in februari van dit jaar hem heeft uitgenodigd om het woord te nemen. Hij zei dat hij een boek van hem had gelezen en dat het voor hem een inspirerend boek was, maar ondertussen heeft de paus ook vele reacties gehoord over dat boek. Er zijn andere boeken verschenen van andere kardinalen, die een ander ego gaven van al die problematiek… dus ik zou niet durven zeggen dat het standpunt van Kardinaal Kasper samenvalt met het standpunt van de paus. De paus weet heel goed dat die problematiek heel gevoelig is en betrokken is bij het wezen van de leer van de Kerk omtrent het huwelijk.

Monseigneur, en dan gaat er nog een vervolg komen volgend jaar, gaat dat dan allemaal weer op dezelfde manier verlopen? Nu was het een bijzondere synode, dan wordt dat een gewone synode, ja wat is het verschil dan?

Mgr. Léonard Het verschil is dat bij die buitengewone synode alleen maar als bisschoppen, de voorzitters van de bisschoppenconferenties aanwezig waren, bij de gewone synode volgend jaar zal het zoals gewoonlijk in alle synoden gebeurt, dat een aantal vertegenwoordigers voor elke bisdommenconferentie naar gelang het aantal bisschoppen in die bisschoppenconferentie. De Belgische conferentie heeft maar recht op één vertegenwoordiger, maar grote bisschoppenconferenties met driehonderd bisschoppen, zoals in Brazilië of in Noord-Amerika, die hebben recht op drie of vier vertegenwoordigers, naargelang het aantal leden.

Dat loopt die synode ook weer over 14 dagen dan, of duurt die korter of langer volgend jaar?

Mgr. Léonard Het zal langer zijn, het zal drie weken zijn.

Ja, ik kan mij inbeelden als er dan nog meer mensen daar aanwezig zijn, dat het misschien af en toe nog een beetje moeilijker werken is. Misschien nog een heel ander onderwerp eventjes. U bent hier ook in de krant gekomen en er werd toch gemeld dat u het op zeker moment hebt opgenomen voor het Afrikaanse continent. Waarom heeft u dat gedaan? Hoe kwam dat, Monseigneur?

Mgr. Léonard Ja, er zijn dus een paar Afrikaanse bisschoppen die tot ons hebben gesproken, de volgende woorden: “Steun ons a.u.b. ! Er zijn ngo’s verbonden met de UNO, die op ons een druk uitoefenen: wij zullen jullie landen en jullie projecten financieel steunen, maar op voorwaarde dat jullie landen bepaalde wetten inlassen in jullie wetgeving om abortus mogelijk te maken en zelfs te promoten als mogelijkheid, om anticonceptie te verspreiden, sterilisatie van vrouwen en ook om het homohuwelijk wettelijk te maken.”

Dus dat was geen onvoorwaardelijke hulp dat die ngo’s dan aanbieden. Ze bieden hulp aan onder voorwaarde van.

Mgr. Léonard Ja, het is wel zo. Ze maken hun hulp financieel afhankelijk van bepaalde wijzigingen in de wetgeving van die landen. En ze reageren daarop. Ik hoor nog de stem van een bisschop die zei: “Wat zeggen wij dan aan die ngo’s? Wij zeggen hen: ‘Houd maar uw geld, maar wij zullen onze waarden bewaren.’” En tot ons zegden die bisschoppen: “Steun ons. Steun ons in die strijd. Spreek daarover om dat aan de kaak te stellen, het feit dat wij zo onder druk staan tegen onze cultuur en onze waarden in.” Ja, het was een getuigenis die vele westerse bisschoppen diep in het hart heeft geraakt. En daarom heb ik onmiddellijk gereageerd. Ik heb al de kritiek gehoord van bepaalde politici, omdat ik die weerklank had gegeven.

Ja, u heeft positief geantwoord op de vraag van die Afrikaanse bisschoppen, wat eigenlijk toch wel mooi is, want ja, alleen maar hulp krijgen als je alleen maar wetgeving aanpast, dat is eigenlijk een vergiftigd cadeau dat men dan geeft.

Mgr. Léonard Ik vond dat een dramatische kreet van die bisschoppen: “A.u.b., jullie bisschoppen uit het Westen, uit Noord-Amerika, uit Europa, steun ons in die strijd om trouw te zijn aan onze waarden.” En ik vind dat we dat moeten doen.

Het was ook heel ontroerend de getuigenissen van de bisschoppen uit het Midden-Oosten. Voor hen was de prioriteit omtrent het gezin, het feit dat zovele gezinnen gescheurd worden door een gedwongen emigratie. Ze moeten hun land verlaten, soms met niets, of ook wegens de armoede uit elkaar: de man en de vrouw moeten in andere steden of in andere landen gaan werken… Dus voor hen was dat het grote probleem: de gedwongen emigratie en de armoede, het geweld, de oorlog die de gezinnen uiteen doen barsten. En ook in andere landen, ook in Afrika en in Latijns-Amerika, de armoede, die zo een negatieve rol speelt voor de gezinnen.

Monseigneur, wij zijn nu bijna aan het einde van ons gesprek gekomen, want ons programma loopt ten einde en is ons interview helaas al bijna gedaan. We zouden nog gerust heel lang kunnen verder spreken. Heeft u nog iets heel positief te melden of zo, voor de aanmoediging voor de mensen die het nu moeilijk hebben. Want het is in het gezinsleven toch niet altijd zo’n rozengeur en maneschijn.

Mgr. Léonard Ja, de algemene toon van de synode was zeer positief omtrent de schoonheid van de liefde tussen man en vrouw, de schoonheid van het huwelijk, van het leven geven. Dat was de algemene toon. Maar spijtig genoeg na die crisis hebben wij ons moeten focussen, veel teveel, veel teveel focussen op beperkte thematieken, maar wezenlijk was de toon zeer positief. En het getuigenis van bisschoppen, van dichtbij betrokken bij de gezinspastoraal en de getuigenis van de echtparen die daar aanwezig waren, dat was buitengewoon positief. Het is de conclusie die wij allemaal hebben getrokken van die dagen, dat wij bisschoppen ons nog veel meer moeten inzetten in de gezinspastoraal, omdat het gezin toch de kern is van de samenleving en omdat ieder gezin een Ecclesia Domestica is, de Kerk is thuis. De Kerk thuis, dat is het gezin, een klein Kerkje, maar zo wezenlijk, zo broodnodig voor de goeie gezondheid van de samenleving en van de Kerk in het algemeen.

Van harte dank Monseigneur voor dit interview. En misschien kunnen wij als kort besluit nemen dat het daar helemaal geen mislukking was, zoals we soms gelezen hebben, maar dat het gezin echt de moeite waard is en dat we soms een beetje lijden hebben maar kijk, dat er toch ook heel veel positieve dingen werden gezegd. Dank u wel.

Mgr. Léonard Graag gedaan. Dank u.