In mijn H. Paus Johannes Paulus II - Toespraak
De algehele menselijkheid van de mens komt tot uitdrukking in de cultuur
Tot de United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO), Parijs
(2 juni 1980), heb ik deze werkelijkheid duidelijk naar voren gebracht: indien de cultuur dé uitdrukking bij uitstek is van het geestelijk leven van de volkeren, mag ze nooit gescheiden worden van alle andere problemen van het menselijke bestaan, of het nu gaat om de vrede, de vrijheid, de verdediging, de honger, de werkgelegenheid, enz. De oplossing van deze problemen hangt af van het juiste verstaan en situeren van de problemen van het geestelijk leven, dat zo alle andere problemen conditioneert en door deze geconditioneerd wordt.

De in deze brede zin opgevatte cultuur waarborgt de groei van de volkeren en bewaart hun integriteit. Indien dat wordt vergeten, ziet men de barrières wegvallen die de eigenheid en de echte rijkdom van de volkeren waarborgen. Zoals ik het bij die gelegenheid heb gezegd, 'is de natie de grote gemeenschap van mensen die door verschillende banden zijn verenigd, maar vooral juist door de. cultuur. De natie bestaat 'door' de cultuur en 'voor' de cultuur en zij is dus de grote opvoedster van de mensen opdat zij in de gemeenschap 'meer' zouden kunnen zijn. Zij is de gemeenschap die op een geschiedenis kan bogen welke de geschiedenis van de enkeling en van het gezin overstijgt. In deze gemeenschap, in functie waarvan ieder gezin opvoedt, begint het gezin zijn opvoedingswerk door wat het meest eenvoudige is, de taal, door de mens die nog in zijn allereerste stadium is te leren spreken om lid te worden van de gemeenschap welke zijn gezin en zijn natie is ... Mijn woorden geven een persoonlijke ervaring weer, een getuigenis dat persoonlijk is in zijn soort. Ik ben een zoon van een natie welke de grootste ervaringen van de geschiedenis heeft beleefd, welke haar buren verscheidene malen ter dood hebben veroordeeld, maar welke heeft overleefd en en welke zichzelf gebleven is. Zij heeft haar identiteit bewaard, en zij heeft ondanks de verdelingen en buitenlandse bezettingen haar nationale soevereiniteit bewaard, niet door zich op de middelen van fysiek geweld te verlaten maar alleen door op haar cultuur te steunen. Deze cultuur is in de omstandigheden van een grotere kracht gebleken dan alle andere krachten. Wat ik hier zeg over het recht van de natie op grond van cultuur en haar toekomst is dus niet de weerklank van enig 'nationalisme', maar het gaat steeds over een hecht element van menselijke ervaring en menselijke perspectieven over de ontwikkeling van de mens. Er bestaat een fundamentele soevereiniteit van de samenleving welke tot uiting komt in de cultuur van de natie. Het gaat om de soevereiniteit waardoor tegelijkertijd de mens in hoogste mate soeverein is. En wanneer ik me zo uitdruk, denk ik eveneens met een diepe innerlijke ontroering aan de culturen van zoveel oude volkeren welke niet zijn gezwicht toen zij zich tegenover de beschavingen van de overweldigers zagen gesteld; en zij zijn voor de mens nog de bron van zijn 'zijn' als mens in de innerlijke waarheid van zijn menszijn. Ik denk ook met bewondering aan de culturen van de nieuwe samenlevingen, van die welke tot leven worden gewekt in de gemeenschap van de eigen natie - helemaal zoals mijn natie tien eeuwen geleden tot leven is gewekt - en die strijden om hun eigen identiteit en hun eigen waarden te handhaven tegen de invloeden en de druk van van buitenaf opgelegde modellen. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Tot de 'United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization' (UNESCO), Parijs, De algehele menselijkheid van de mens komt tot uitdrukking in de cultuur (2 juni 1980), 14

In deze zin kan men zeggen dat de cultuur het fundament is van het leven van de volkeren, de wortel van hun diepe eigenheid, de steun van hun voortbestaan en van hun onafhankelijkheid.

Maar dit geldt des te meer voor de volkeren waarvan de cultuur de hoogste uitdrukking is van het leven van iedere mens. De mens, zo heb ik ook bij de UNESCO gezegd, 'is het oorspronkelijke en fundamentele feit van de cultuur'. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Tot de 'United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization' (UNESCO), Parijs, De algehele menselijkheid van de mens komt tot uitdrukking in de cultuur (2 juni 1980), 8 Zij verbindt de elementen waaruit de mens is samengesteld en die elkaar wederzijds aanvullen hoewel ze soms in een diepe wederzijdse spanning staan: geest en lichaam. Het ene kan zijn grenzen niet overschrijden ten koste van het andere; en het is juist - met de genade van God - het globale leven van de mens, de cultuur, die ik in Parijs graag omschreef als 'menselijk systeem, prachtige synthese van de geest en het lichaam', H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Tot de 'United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization' (UNESCO), Parijs, De algehele menselijkheid van de mens komt tot uitdrukking in de cultuur (2 juni 1980), 8 die dit moeilijke evenwicht waarborgt.

De tweeduizendjarige geschiedenis van de kerk, dat weten we, wordt getekend met de hoogste uitdrukkingsvormen van het geestelijke en culturele leven van de naties van de oude en van de nieuwe wereld en vandaag volgt de Kerk met een bijzondere aandacht, zoals ik tijdens mijn reis in Afrika heb benadrukt, het delicate valorisatieproces van de inheemse culturen. Daarom neemt ze het grootste spectrum van waarden ter harte welke het woord 'cultuur' omvat en betekent. In de toespraak die ik tot uw collega's van het corps diplomatique in Kenia richtte, heb ik willen benadrukken dat 'de weg welke iedere menselijke gemeenschap moet gaan op zoek naar het vaststellen van de diepere betekenis van haar bestaan, de weg is van de waarheid over de mens in zijn totaliteit'. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Tot de vertegenwoordigers van het Corps Diplomatique te Naïrobi (6 mei 1980), 3

Welnu, mijne heren, evenals voor u en uw regeringen, is het de hele mens, gevormd uit geest en lichaam, die de Kerk ter harte gaat vanwege de zending die zij van haar Stichter heeft ontvangen: dit omvat zijn problemen en zijn belangen, zowel op geestelijk vlak als op materieel vlak, want zonder dit laatste kan het eerstgenoemde zich niet op evenredige wijze ontwikkelen.