De Kerkvaders en Concilies leveren een belangrijke getuigenis over hoe de positie van de Kerk zich ontwikkelde. Voor de Vaders zijn de Bijbelse voorschriften over het onderwerp bindend. Zij verwerpen de echtscheidingswetten van de staat als onverenigbaar met de leer van Jezus. De Kerk van de Vaders wees echtscheiding en hertrouwen af en deed dit uit gehoorzaamheid aan het Evangelie. Op dit gebied is de getuigenis van de Vaders unaniem.

In de tijd van de Kerkvaders konden gescheiden gelovigen, die burgerlijk waren hertrouwd, zelfs niet na een tijd van boete officieel worden toegelaten tot de Sacramenten. Sommige patristische teksten lijken echter aan te geven dat misbruiken niet altijd streng werden gecorrigeerd en van tijd tot tijd pastorale oplossingen gezocht werden voor zeer zeldzame grensgevallen.

Op veel plaatsen ontstonden er later grotere compromissen, in het bijzonder als gevolg van de grotere wederzijdse afhankelijkheid van Kerk en Staat. In het Oosten bleef deze ontwikkeling doorgaan, en met name na de afscheiding van de Stoel van Petrus neeg het naar een toenemende liberale praxis. In de Orthodoxe Kerken van nu bestaat er een groot aantal redenen voor echtscheiding, die meestal worden verantwoord als oikonomia, of pastorale mildheid in moeilijke individuele gevallen, en deze openen de deur naar een tweede of derde huwelijk getekend met een boetvaardig karakter. Deze praktijk is niet verenigbaar met de wil van God, zoals deze ondubbelzinnig in de uitspraken van Jezus over de onontbindbaarheid van het huwelijk tot uitdrukking komt. Maar het vertegenwoordigd een oecumenisch probleem dat niet moet worden onderschat.

In het Westen bood de Gregoriaanse hervorming tegenwicht aan deze liberaliserende neigingen, en gaf een verse impuls aan het oorspronkelijke begrip van de Schrift en de Kerkvaders. De Katholieke Kerk heeft de absolute onontbindbaarheid van het huwelijk verdedigd, zelfs ten koste van grote offers en lijden. Het schisma van een “Kerk van Engeland”, die afgescheiden was van de Opvolger van Petrus, kwam niet tot stand door leerstellige meningsverschillen, maar omdat de Paus, uit gehoorzaamheid aan de uitspraken van Jezus, niet kon voldoen aan de eisen van bloeddorstige Koning Hendrik VIII om zijn huwelijk te ontbinden.

Het Concilie van Trente bevestigde de leer van de onontbindbaarheid van het sacramentele huwelijk en legde uit dat dit overeen kwam met de leer van het Evangelie. Vgl. Concilie van Trente, 24e Zitting - Leer over het Sacrament van het Huwelijk, Sessio XXIV - Doctrina de sacramento matrimonii (11 nov 1563), 11 Er wordt soms beweerd dat de Kerk de Oosterse praktijk de facto tolereerde. De canonisten verwezen er steeds naar dat deze praktijk een misbruik zou zijn. En er bestaat bewijs dat groepen Orthodoxe Christenen, als zij katholiek werden, de onmogelijkheid van tweede of derde huwelijken uitdrukkelijk moesten erkennen.

Het Tweede Vaticaans Concilie presenteert, in de Pastorale Constitutie 2e Vaticaans Concilie - Constitutie
Gaudium et Spes
Over de Kerk in de wereld van deze tijd
(7 december 1965) over “De Kerk in de wereld van deze tijd”, een theologisch en spiritueel diepgaande leer over het huwelijk. Het houdt de onontbindbaarheid van het huwelijk uitdrukkelijk en duidelijk in stand. Het huwelijk wordt begrepen als een alles omvattende gemeenschap van leven en liefde, lichaam en geest, tussen een man en een vrouw die zich wederzijds geven en ontvangen als personen. Door de persoonlijke en vrije handelingen van hun wederzijdse instemming ontstaat er een blijvend en goddelijk ingericht instituut die gericht is op het welzijn van de echtgenoten en hun nakomelingen en niet langer afhankelijk is van menselijke willekeur: “Deze innige verenging, als zijnde het zich wederzijds wegschenken van twee personen, en eveneens het welzijn van de kinderen, vereisen de algehele trouw van de echtgenoten en hun onverbreekbare eenheid”. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 48 Door het Sacrament schenkt God een speciale genade aan de echtelieden: “Want gelijk God eens het initiatief nam tot een verbond van liefde en trouw met zijn volk, zo komt nu de Verlosser der mensen, de Bruidegom van de Kerk, door het Sacrament van het huwelijk tegemoet aan de christelijke echtgenoten. Hij blijft met hen, opdat de echtgenoten elkaar door hun wederzijdse overgave zouden liefhebben in eeuwige trouw, zoals Hij zelf de Kerk heeft liefgehad en zich voor haar heeft overgeleverd”. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 48 Door het Sacrament verkrijgt de onontbindbaarheid van het huwelijk een nieuwe en diepere betekenis: het wordt een beeld van Gods blijvende liefde voor Zijn volk en van de onherroepelijke trouw van Christus aan Zijn Kerk.

Het huwelijk kan alleen als een Sacrament begrepen en geleefd worden innen de context van het mysterie van Christus. Als het huwelijk geseculariseerd wordt, of alleen beschouwd wordt als een natuurlijke werkelijkheid, dan wordt haar sacramentele aard verborgen. Het sacramentele huwelijk maakt deel uit van de genade en wordt opgenomen in de uiteindelijke communie van liefde tussen Christus en Zijn Kerk. Christenen zijn geroepen hun huwelijk te beleven binnen de eschatologische begrenzingen van de komst van het koninkrijk van God in Jezus Christus, het mensgeworden Woord van God.