Ik wil niet verder gaan in deze encycliek zonder gebruik te maken van een mooi en motiverend voorbeeld. Ik heb zijn naam aangenomen als leidraad en inspiratie op het ogenblik van mijn uitverkiezing tot bisschop van Rome. Ik geloof dat Franciscus het voorbeeld bij uitstek is van de zorg voor wat zwak is, en van een integrale ecologie, die met vreugde en authenticiteit wordt beleefd. Hij is de heilige patroon van al degenen die studeren en werken op het gebied van de ecologie, hij wordt ook bemind door velen die geen christen zijn. Hij liet een bijzondere aandacht zien voor de schepping van God en voor de armsten en degenen die het meest in de steek worden gelaten. Hij had lief en werd bemind om zijn vreugde, zijn edelmoedige toewijding, zijn universeel hart. Hij was een mysticus en een pelgrim die eenvoudig leefde in een wonderbaarlijke harmonie met God, de ander, de natuur en zichzelf. In hem kan men vaststellen hoezeer zorg voor de natuur, gerechtigheid jegens de armen, inzet in de samenleving en innerlijke vrede niet te scheiden zijn.

Zijn getuigenis toont ons ook dat een integrale ecologie vraagt om een open staan voor categorieën die de taal van de exacte wetenschappen of van de biologie te boven gaan of ons verbinden met het wezen van het menselijke. Zoals dat gebeurt, wanneer wij op iemand verliefd worden, was, telkens wanneer Franciscus naar de zon, de maan, de kleinste dieren keek, zijn reactie zingen en daarbij betrok hij in zijn lof alle andere schepsels. Hij stelde zich in verbinding met heel de schepping en preekte zelfs tot de bloemen en “hij nodigde ze uit om God te prijzen en lief te hebben, als met rede begiftigde wezens”. Thomas van Celano, Over het leven van de H. Franciscus van Assisië, Vita prima. XXIX, 81: Fonti Francescane 460 Zijn reactie was veel meer dan verstandelijke waardering of economische berekening, omdat voor hem ieder schepsel een zuster was, met hem verbonden door banden van genegenheid. Daarom voelde hij zich geroepen zorg te dragen voor alles wat bestaat. Zijn leerling de heilige Bonaventura vertelde dat hij, “overwegend dat alle dingen een gemeenschappelijke oorsprong hebben, zich nog meer vervuld voelde van medelijden en de schepselen, hoe klein ze ook waren, broeder en zuster noemde”. H. Bonaventura, Biografie over de H. Franciscus van Assisi, Legenda maior. VIII, 6; Fonti Francescane 1145 Deze overtuiging mag niet worden veracht als irrationele romantiek, omdat zij van invloed is op de keuzes die ons gedrag bepalen. Als wij zonder deze openheid voor de verbazing en de verwondering de natuur en het milieu benaderen, als wij niet meer de taal spreken van broederschap en schoonheid in onze relatie met de wereld, zullen onze gedragingen die zijn van een overheerser, van een consument of van een pure uitbuiter van de natuurlijke bronnen, die niet in staat is paal en perk te stellen aan zijn directe belangen. Omgekeerd zullen soberheid en zorg spontaan ontstaan, als wij ons innerlijk verbonden voelen met alles wat bestaat. De armoede en soberheid van de heilige Franciscus was niet alleen maar uiterlijk ascetisme, maar iets veel radicalers: ervan afzien van de werkelijkheid een puur object van gebruik en overheersing te maken.

Anderzijds houdt de heilige Franciscus in trouw aan de Schrift ons voor de natuur te erkennen als een schitterend boek waarin God tot ons spreekt en aan ons iets doorgeeft van zijn schoonheid en goedheid, “want uit de grootheid en de schoonheid van de schepselen wordt men door vergelijking hun Schepper gewaar” (Wijsh. 13, 5), en “wordt van de schepping der wereld af zijn onzichtbaar wezen door de rede in zijn werken aanschouwd” (Rom. 1, 20). Daarom vroeg hij dat er in het klooster altijd een gedeelte van de tuin onbebouwd werd gelaten, opdat er wilde kruiden konden groeien, zodat al degenen die ze zouden bewonderen, hun gedachten tot God konden verheffen, de schepper van zoveel schoonheid. Vgl. Thomas van Celano, Levensbeschrijving van de H. Franciscus van Assisi, Vita seconda. CXXIV, 165: Fonti Francescane 750 De wereld is iets meer dan een probleem dat moet worden opgelost, het is een vreugdevol mysterie dat wij in vreugde en lofprijzing beschouwen.