Paus Franciscus - 24 november 2013
Dit Volk van God wordt belichaamd in de volken van de aarde, waarvan elk zijn eigen cultuur heeft. Het begrip cultuur is een kostbaar instrument om de verschillende uitdrukkingen van het christelijk leven, aanwezig in het Volk van God, te begrijpen. Het gaat om de stijl van leven van een bepaalde maatschappij, een bijzondere wijze die de leden daarvan hebben om onderling een relatie met elkaar, met andere schepselen en met God te hebben. Zo verstaan, bevat cultuur het geheel van het leven van een volk. Vgl. Latijns-Amerika (CELAM), 3de Algemene Vergadering van Latijns-Amerikaanse bisschoppen Puebla (13 feb 1979), 386-387 Ieder volk ontwikkelt in zijn historische wording zijn eigen cultuur met een gewettigde autonomie. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 36 Dit is toe te schrijven aan het feit dat de menselijke persoon “van nature een sociaal leven volstrekt nodig heeft” 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 25 en altijd bij de maatschappij betrokken is, waar hij een concrete wijze van zich verhouden tot de werkelijkheid beleeft. Het menselijk leven is altijd cultureel gesitueerd: “er is een nauwe band tussen natuur en cultuur”. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 53 De genade veronderstelt de cultuur, en Gods gave krijgt gestalte in de cultuur die haar ontvangt.
In deze twee millennia Christendom hebben ontelbare volken de genade van het geloof ontvangen, hebben zij het doen bloeien in hun dagelijkse leven en het doorgegeven op de hun eigen culturele wijze. Wanneer een gemeenschap de verkondiging van het heil aanneemt, bevrucht de Heilige Geest de cultuur ervan met de veranderende kracht van het evangelie, zodat, zoals wij in de geschiedenis van de Kerk kunnen zien, het Christendom niet beschikt over één cultureel model, “maar, ten volle zichzelf blijvend, in algehele trouw aan de evangelische verkondiging en de kerkelijke traditie, ook het gezicht van de zovele culturen en van zovele volken zal brengen waar het wordt aangenomen en wortel schiet”. H. Paus Johannes Paulus II, Apostolische Brief, Een nieuw millennium, Novo millennio ineunte (6 jan 2001), 40 Bij verschillende volken die de gave van God ervaren volgens de eigen cultuur, brengt de Kerk haar authentieke katholiciteit tot uitdrukking en toont “de schoonheid van dit veelvormige gezicht”. H. Paus Johannes Paulus II, Apostolische Brief, Een nieuw millennium, Novo millennio ineunte (6 jan 2001), 40 In de christelijke uitdrukkingen van een geëvangeliseerd volk maakt de Heilige Geest de Kerk mooier door haar nieuwe aspecten van de openbaring te laten zien en haar een nieuw gezicht te geven. Bij inculturatie “voert de Kerk de volkeren met hun culturen binnen in haar eigen gemeenschap”, H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de blijvende geldigheid van de missie-opdracht, Redemptoris Missio (7 dec 1990), 52 Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Catechese geven in onze tijd, Catechesi Tradendae (16 okt 1979), 53 omdat “de positieve waarden en vormen” die iedere cultuur voorhoudt, “de manier verrijken waarop het evangelie wordt verkondigd, begrepen en beleefd”. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, De Kerk in de Oceanië, Ecclesia in Oceania (22 nov 2001), 16 Zo “wordt de Kerk door de waarden van de verschillende culturen op te nemen “sponsa ornata monilibus suis”, “de bruid die zich met haar opschik tooit” (Jes. 61, 11). H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, De Kerk in Afrika, Ecclesia in Africa (14 sept 1995), 61
Indien goed verstaan, bedreigt culturele diversiteit de eenheid van de Kerk niet. Het is de Heilige Geest, gezonden door de Vader en de Zoon, die onze harten verandert en ons in staat stelt binnen te treden in de volmaakte gemeenschap van de heilige Drie-eenheid, waar alles zijn eenheid vindt. Hij bouwt de gemeenschap en de harmonie van het Volk van God op. De Heilige Geest zelf is de harmonie, evenals Hij de liefdesband tussen de Vader en de Zoon is. Vgl. H. Thomas van Aquino, Summa Theologiae. I, q. 39, art. 8, cons. 2: “Als men de Heilige Geest uitsluit, die de band is tussen beiden, kan men de eendracht van de eenheid tussen de Vader en de Zoon niet begrijpen” Vgl. H. Thomas van Aquino, Summa Theologiae. I, q. 37, art. 1, ad 3 Hij is Degene die een veelvoudige en verschillende rijkdom aan gaven verwekt en tegelijkertijd een eenheid opbouwt die nooit eenvormigheid is, maar veelvormige harmonie, die aantrekt. De evangelisatie erkent met vreugde deze veelvoudige rijkdommen die de Heilige Geest voortbrengt in de Kerk. Het zou de logica van de menswording geen recht doen te denken aan een monocultureel en monotoon Christendom. Hoewel sommige culturen weliswaar nauw verbonden zijn geweest met de verkondiging van het evangelie en de ontwikkeling van een christelijk denken, vereenzelvigt de geopenbaarde boodschap zich niet met een hiervan en bezit zij een de culturen overstijgende inhoud. Daarom is het bij de evangelisatie van nieuwe culturen of culturen die de christelijke prediking niet hebben ontvangen, niet beslist noodzakelijk samen met het evangelische aanbod een bepaalde culturele vorm op te leggen, hoe mooi en oud die ook is. De boodschap die wij verkondigen, laat altijd een of ander cultureel gewaad zien, maar soms vervallen wij in de Kerk in een ijdele sacralisering van de eigen cultuur en daarbij kunnen wij meer fanatisme dan authentiek evangeliserend vuur aan de dag leggen.
De bisschoppen van Oceanië hebben gevraagd dat de Kerk daar “een begrip en presentatie van de waarheid van Christus ontwikkelt, uitgaande van de tradities en de culturen van de regio”, en zij hebben “alle missionarissen” ertoe aangespoord “ in harmonie met de inheemse Christenen te werken om te garanderen dat het geloof en het leven van de Kerk worden uitgedrukt in gewettigde vormen, die eigen zijn aan iedere cultuur”. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, De Kerk in de Oceanië, Ecclesia in Oceania (22 nov 2001), 17 Wij mogen niet willen dat alle volken van alle continenten in het uitdrukken van het christelijk geloof de wijzen nadoen die de Europese volken op een bepaald ogenblik in de geschiedenis hebben aangenomen, omdat het geloof zich niet mag opsluiten binnen de grenzen van het begrip en de uitdrukking van een particuliere cultuur. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, De Kerk in Azië, Ecclesia in Asia (7 nov 1999), 20 Het staat buiten kijf dat één cultuur niet het mysterie van de verlossing van Christus uitputtend behandelt.
