De synode kon, als gebeuren van onze tijd, niet voorbijgaan aan de concrete situatie in de wereld. De bisschoppen zijn getuigen van en hebben ook deel aan de verwachtingen, conflicten en frustraties die de mensen van vandaag in beroering brengen (vgl. Gaudium et Spes, n. I [Katholiek Archief 21 (1966), 675]. In alle landen, ongeacht hun maatschappelijk systeem of hun culturele traditie, stellen mannen en vrouwen zichzelf vragen, komen in conflict en zetten zich in voor het algemeen welzijn en voor de opbouw van een nieuwe wereld. Vaak worden de waarden van het verleden niet meer aangenomen en komen zelfs tot verval; de menselijke zekerheden worden in gevaar gebracht door het geweld, de onderdrukking en de minachting van de persoon. Velen leren uit ervaring, dat de hoop, gebaseerd op de ideologieën of op de technische vooruitgang, niet voldoende is.

Temidden van zoveel ideologische conflicten en van tegenovergestelde systemen, baant zich een nieuw zoeken naar God een weg, zijn nieuwe tekenen van onrust om het goddelijke te zien in het hart van de mens en bespeurt men tegelijk een nieuw gevoel voor de menselijke waarden, vooral met betrekking tot de waardigheid van de persoon.

In de nieuwe generatie komt een groter zelfbewustzijn naar boven. Deze generatie heeft zeer grote betekenis voor de mensheid, zowel door haar aantal als door haar kwaliteit en door de hoop voor de toekomst die ze noodzakelijk uitdrukt. In deze generatie komt de weerklank van de tendensen die onze samenleving doordringen bijzonder sterk naar voren. Deze tendensen manifesteren op gewelddadige wijze de culturele breuken die het gevolg zijn van de maatschappelijke veranderingen. Vaak zijn het de jongeren die betalen voor de vergissingen en gebreken van de volwassenen. Nog vaker zijn ze het slachtoffer van de listen van valse leiders die profiteren van hun edelmoedigheid en openheid.

leder vormingswerk moet uitgaan van de aspiraties van de jongeren naar creativiteit, gerechtigheid, vrijheid en waarheid, van hun verlangen naar medeverantwoordelijkheid in het leven van de Kerk en de samenleving en van hun geneigdheid tot liefde tot God en tot de naaste. De catechese is in feite het kerkelijk handelen voor deze wereld en vooral voor de opgroeiende generaties, met als doel het leven van de jongeren door het leven van Christus te doen omvormen en tot voltooiing te brengen.

De synodevaders hebben kennis genomen van de talrijke en duidelijke symptomen van vitaliteit, door de catechetische actie van de Kerk getoond in bijna alle sectoren en in het bijzonder onder de jongeren, ondanks enkele moeilijkheden. Inderdaad komt men bijna overal een groot aantal catechetische initiatieven tegen, zozeer zelfs dat over de komende tien jaar de catechese in de hele wereld het natuurlijke en meest vruchtbare terrein zal zijn voor de vernieuwing van de hele kerkelijke gemeenschap. De vaders hebben echter ook de moeilijkheden overwogen, waarop de catechetische actie vandaag stuit. Van de catechisten wordt zeer veel geëist en dat vaak onder uiterst moeilijke omstandigheden. Wemoeten realistisch zijn ëfi ons er rekenschap van geven dat die omstandigheden vaak nieuw zijn:

• in vele landen marginaliseert de ontwikkeling van de samenleving tal van religieuze gedragsvormen. Vele kinderen en jongeren hebben zelden de kans de Kerk op hun weg tegen te komen. De catchist wordt vaak geconfronteerd met onverschilligheid en afwijzing. Zeer vaak zijn de nieuwe denk- en leefwijzen niet meer christelijk. Ook onder de gedoopten heeft een deel zelden - soms nooit - de gelegenheid de evangelische boodschap te beluisteren. Vele van deze situaties brengen moeilijkheden voort, maar toch vormen ze een echte uitdaging voor de catechese, aangezien deze zichzelf juist moet richten tot de kinderen, jongeren en volwassenen die leven in deze wereld zoals die is en waarin de Kerk de opdracht heeft het woord van het heil te verkondigen;
• in vele landen kan de zending van de catechese niet meer in vrijheid worden uitgeoefend. Er zijn inderdaad landen waar het uitoefenen van de fundamentele rechten van de mens, waaronder ook dat op godsdienstvrijheid, op onaanvaardbare wijze wordt beperkt of zelfs onderdrukt. In deze landen zijn de verklaringen ten gunste van de godsdienstvrijheid vaak zuiver formeel, aangezien er geen echte vrijheid bestaat die het de Kerk mogelijk maakt het leven te doordringen met de volledige verkondiging van het Evangelie, noch een echt recht bijeen te komen voor de catechese, noch het recht op lokalen of op de nodige tijd, noch het recht boeken of ander didactisch materiaal te publiceren, noch het recht catechisten op te leiden.

Dit is een werkelijk pijnlijke situatie, waarin de hele Kerk deel moet hebben. Geen enkele macht ter wereld heeft het recht de menselijke persoon het zoeken naar, het vrije aanvaarden, de steeds grotere kennis en de vrije en open belijdenis van de waarheid te ontzeggen.

Dit zelfde gevoel voor de realiteit roept ons op, het complexe karakter van de catechese niet uit het oog te verliezen:

• de verscheidenheid van culturen schept een grote pluraliteit van situaties voor de catechese. Zoals het Tweede Vaticaans Concilie reeds aangaf en Paus Paulus VI in zijn apostolische adhortatie 'H. Paus Paulus VI - Postsynodale Apostolische Exhortatie
  Evangelii Nuntiandi
  Over de Evangelisatie in de Moderne Wereld
  (8 december 1975)' opnieuw naar voren bracht, moet de christelijke boodschap geworteld zijn in de menselijke culturen en deze opnemen en omvormen. In die zin is het gewettigd, de catechese te beschouwen als een van de instrumenten van 'acculturatie', dat wil zeggen, dat ze tegelijkertijd de leefvormen van degenen tot wie ze gericht wordt, ontwikkelt en van binnenuit belicht.
  Het christelijke geloof moet zich via de catechese in de culturen incarneren. De werkelijke belichaming van het geloof via de catechese veronderstelt niet alleen een proces van 'geven' maar ook van 'nemen'.
• de nieuwe technieken doen nieuwe waarden ontstaan en bieden deze zonder onderscheid te maken aan, waardoor de betrekkingen tussen de mensen diepgaand geraakt en omgevormd worden. Ze hebben invloed op de wederzijdse doordringing van de culturen en verspreiden nieuwe vormen van gedrag en nieuwe mentaliteiten. Zo veranderen de uitdrukkingsvormen, evenals het taalgebruik en de verhouding tussen mensen. De jongeren zelf vertegenwoordigen een gebied van culturele breuk ten opzichte van de voorgaande generaties. Indien de catechese de boodschap die haar is toevertrouwd, niet overdraagt met behulp van de uitdrukkingsvormen die de mensen van onze tijd eigen zijn, zou ze aan doelmatigheid tekort schieten tegenover deze veranderingen.

Een catechese die beantwoordt aan de eisen van onze tijd zal de reeds aangevangen vernieuwing niet alleen moeten voortzetten maar ook op sobere wijze uitbreiden. De gewoonte herhaling die iedere verandering afwijst zowel als het onoverwogen improviseren dat de problemen lichthartig tegemoet treedt, zijn allebei even gevaarlijk. De gebreken die men tegenkomt of die zich voordoen op het gebied van de catechese komen vaak voort uit een gebrek aan realisme dat ontrouw is zowel aan het Evangelie als aan de mens; het gaat immers om de catechese van onze tijd. De synode roept de christelijke gemeenschappen dus op, te komen tot een vernieuwing van onze catechese die wezenlijk verkondiging van het Evangelie, dat wil zeggen van de blijde boodschap, is; echter altijd rekening houdend met het realisme dat de catechese trouw doet zijn en in al haar aspecten even diepgaand.