De naaste en meest opvallende oorzaak moeten Wij stellen in een dwaling van het verstand. Dit staat buiten twijfel. Als meer verwijderde oorzaken kunnen Wij er twee opnoemen: Zucht naar iets anders en hoogmoed.

Als de zucht naar iets anders, naar nieuwigheden, niet wijs in toom wordt gehouden is dit op zich alleen reeds voldoende om alle dwalingen te verklaren. Daarom schreef onze voorganger, Gregorius XVI, terecht: "Het is zeer bedroevend te moeten zien waartoe de verdwazing van het menselijk verstand al niet komt bij zijn streven naar nieuwigheden en tegen de vermaning van de Apostel in meer wil weten dan goed is en teveel op zichzelf vertrouwend er op uit is de waarheid te zoeken buiten de katholieke Kerk, terwijl zij in de Kerk zonder de minste smet van dwaling te vinden is". Paus Gregorius XVI, Encycliek, Over de dwalingen van Lammenais, Singulari Nos (25 juni 1834)

Doch de verblinding van de geest en de dwaling hebben het meest hun oorsprong in de hoogmoed. Deze heeft bij het modernisme als 't ware zijn thuis waar hij ook rijkelijk zijn voedsel vindt en onder velerlei gedaanten verblijft. Uit hoogmoed vinden zij dat brutaal zelfvertrouwen waardoor zij zichzelf als de norm houden van allen. Uit hoogmoed pralen zij met de grootste ijdelheid alsof zij alleen de wijsheid zouden bezitten. Trots en opgeblazen zeggen zij: "Wij zijn niet zoals de anderen". En om niet met anderen vergeleken te worden fantaseren zij allerlei nieuwigheden en omhelzen die, al zijn ze ook nog zo absurd. Uit hoogmoed verwerpen zij alle onderdanigheid en eisen dat gezag en vrijheid met elkaar overeen moeten stemmen. Uit hoogmoed zien zij niet meer naar zichzelf, maar denken alleen aan de hervorming van anderen. Zij erkennen geen enkele rang, zij hebben geen eerbied, zelfs niet voor het hoogste gezag. Er bestaat geen kortere en geschikter weg naar het modernisme dan de hoogmoed. Als een katholieke leek, als een priester, zich niets meer gelegen laat liggen aan de voorschriften van het christelijk leven, waardoor wij onszelf moeten verloochenen als wij Christus na willen volgen, en de hoogmoed niet verwijderd houden uit het hart, dan is zo iemand naar waarheid helemaal gereed en het meest gepredisponeerd om de dwaling van het modernisme aan te hangen.

Daarom, eerbiedwaardige Broeders, moet het uw eerste zorg zijn om dergelijke hoogmoedige lieden te weerstaan, hun des te minder vertrouwen schenken en klein houden naarmate zij zich meer verheffen, opdat zij door hun geringere positie minder in staat zijn om kwaad te stichten. Ook moet gij zelf, en door de bestuurders der seminaries, de seminaristen grondig examineren. Zo gij er mocht vinden met een hoogmoedig karakter, dan moet gij hen met alle kracht van het priesterschap verwijderd houden. Had men dit altijd maar met de nodige waakzaamheid en standvastigheid gedaan!