Dierbare broeders en zusters,

Ik zou vandaag willen stilstaan bij de figuur van mijn voorganger, de heilige Pius X, wiens liturgische gedachtenis volgende zaterdag gevierd wordt, en ik zou hierbij enkele trekken willen benadrukken die ook nuttig kunnen zijn voor de herders en gelovigen van onze tijd.

Giuseppe Sarto, zo heette hij, werd in 1835 in Riese (Treviso, Italië) geboren in een landbouwersgezin, hij werd op de leeftijd van 23 jaar na zijn studies aan het seminarie van Padua tot priester gewijd. Hij was eerst onderpastoor in Tombolo, vervolgens pastoor in Salzano, daarna kanunnik aan de kathedraal van Treviso in de functie van bisschoppelijk kanselier en geestelijk leider aan het bisschoppelijk seminarie. Tijdens deze jaren van rijke en vruchtbare pastorale ervaring, manifesteerde de toekomstige Paus een diepe liefde voor Christus en Zijn Kerk, en ook nederigheid, eenvoud en grote naastenliefde voor de meest behoeftige mensen, die heel zijn leven kentekenden. In 1884 werd hij bisschop gewijd van Mantua en in 1893 patriarch van Venetië. Op 4 augustus 1903 werd hij tot paus gekozen, een ambt dat hij na enige aarzeling aanvaardde omdat hij zich niet bekwaam achtte voor zo een verheven taak.

Het pontificaat van de heilige Pius X heeft in de Kerkgeschiedenis een onuitwisbaar merkteken nagelaten en was gekentekend door een grote inspanning tot hervorming, samengevat in de leuze “Instaurare omnia in Christo”, “alles in Christus vernieuwen”. Zijn uitspraken hebben de verschillende Kerkelijke middens inderdaad hevig in beroering gebracht. Meteen wijdde hij zich aan de reorganisatie van de Romeinse Curie; daarna begon hij met de redactie van het Wetboek
Codex Iuris Canonici (1917) (27 mei 1917), dat zijn opvolger Benedictus XV heeft uitgevaardigd. Hij bevorderde vervolgens de herziening van de studies en het “iter” van de opleiding van de toekomstige priesters, ook mede door de oprichting van verschillende regionale seminaries die uitgerust werden met bibliotheken van niveau en bekwame professoren. Een ander belangrijk domein was de vorming van het volk Gods in de leer. In de jaren dat hij pastoor was, had hij zelf een catechismus opgesteld en tijdens zijn bisschopsambt in Mantua, had hij ervoor geijverd dat men tot één enkele catechismus zou komen, zelfs een universele, ten minste een Italiaanse. Als ware herder had hij begrepen dat in de toenmalige toestand, onder meer omwille van het emigratiefenomeen, een catechismus noodzakelijk was, waarnaar elke gelovige kan verwijzen, onafhankelijk van plaats en levensomstandigheden. Als Paus, schreef hij een tekst van de christelijke leer voor het bisdom Rome, die daarna in heel Italië en de wereld verspreid werd. Deze catechismus, “van Pius X” genoemd, is voor vele mensen een zekere gids geweest om de geloofswaarheden te leren, dank zij zijn eenvoudige en heldere taal en concrete presentatie.

Hij besteedde veel aandacht aan de hervorming van de liturgie, in het bijzonder van de sacrale muziek om de gelovigen tot een dieper gebedsleven te brengen en tot betere deelname aan de sacramenten. In het Motu proprio “H. Paus Pius X - Motu Proprio
Tra le sollecitudini - Inter sollicitudines
Instructie over de gewijde muziek
(20 november 1903)” (1903, het eerste jaar van zijn pontificaat) zei hij dat de eerste en onmisbare bron van de ware christelijke geest, ligt in de actieve deelname aan de allerheiligste mysteries en het publieke, plechtige gebed van de Kerk Vgl. H. Paus Pius X, Motu Proprio, Instructie over de gewijde muziek, Tra le sollecitudini - Inter sollicitudines (20 nov 1903). AAS 36 (1903), 531. Daarom gaf hij als aanbeveling, dikwijls en goed voorbereid tot de sacramenten te naderen, waarbij hij de dagelijkse communie aanmoedigde, en vervroegde hij op gepaste wijze de eerste communie van de kinderen naar de leeftijd van zeven jaar, “wanneer het kind begint te redeneren” Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Decreet over de eucharistische Communie en de ziekenzalving van kinderen, Quam Singularis Christus amore (8 aug 1910). AAS 2 (1910), 582.

Trouw aan de taak zijn broeders in het geloof te bevestigen, greep de heilige Pius X vastberaden in ten overstaan van bepaalde tendensen op theologisch vlak tegen het einde van de XIXe eeuw en in het begin van de XXe eeuw, waarbij hij het “modernisme” veroordeelde teneinde de gelovigen te verdedigen tegen dwalingen en bevorderde hij een wetenschappelijke verdieping van de Openbaring in harmonie met de Traditie van de Kerk. Op 7 mei 1909, stichtte hij met de Apostolische Brief “H. Paus Pius X - Apostolische Brief
Vinea Electa
Oprichting van het Pauselijk Bijbelinstituut (7 mei 1909)”, het Pauselijk Bijbelinstituut. De laatste maanden van zijn leven werden overschaduwd door het gebulder van de oorlog. De oproep aan de Katholieken overal ter wereld, op 2 augustus 1914, die een uiting was van “de snijdende pijn” van het huidige ogenblik, was de lijdenskreet van een vader die ziet dat zijn kinderen zich tegen elkaar opzetten. Hij stierf kort nadien, op 20 augustus, en zijn faam van heiligheid begon zich onmiddellijk onder het Christenvolk te verspreiden.

Dierbare broeders en zusters, de heilige Pius X leert ons allen dat aan de basis van onze apostolische activiteit, op de verschillende domeinen waar wij werkzaam zijn, steeds een innige persoonlijke eenheid met Christus nodig is, die moet gecultiveerd worden en dag na dag moet aangroeien. Dat is de kern van heel zijn onderricht, van heel zijn pastorale inzet. Alleen wanneer wij de Heer liefhebben, zullen wij bekwaam zijn de mensen tot God te brengen en hen voor Zijn barmhartige liefde te openen en zo ook de wereld voor Gods barmhartigheid.