Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Ik kom nu tot een aspect dat de diplomatie en de internationale actie van de Heilige Stoel kenmerkt: de humanitaire zorg om hetgeen het leven, de waardigheid van personen en gemeenschap, tot welk kamp of minderheid men ook behoort, ernstig aantast, te vermijden. Eerlijk gezegd moet die zorg alle diplomaten van de verschillende landen aan het hart gaan en inspireren. 

Ik weet dat het voorwerp van onderhandelingen veelomvattender is, zoals ik vermeldde in mijn vredesboodschap. H. Paus Johannes Paulus II, Boodschap, De dialoog tot vrede: een opdracht aan onze tijd (8 dec 1982), 10 De Heilige Stoel is zich bewust van het belang van territoriale, commerciële en economische kwesties, zoals bijvoorbeeld de vragen die dit jaar in Belgrado tijdens de bijeenkomst van de UNCTAD zullen worden behandeld, en draagt er gaarne toe bij deze op te lossen, in het kader van zijn bevoegdheid en middelen. 

Maar de kerk voelt heel bijzonder de plicht zich zoveel mogelijk tot de goede Samaritaan te maken voor hen die de hele weg van de geschiedenis door in de steek zijn gelaten. En wanneer ik 'kerk' zeg, denk ik niet alleen aan de diplomatie, maar ook aan de verschillende organismen van de Heilige Stoel zoals de Pauselijke Raad 'Cor Unum', aan de talrijke kerkelijke instellingen en aan allen die naar hun christelijke geweten actief zijn op het gebied van de conflicten en spanningen. Ja, de kerk zou vooral de stem willen zijn van de stemlozen, van de armen, van de slachtoffers van iedere aard, en de aandacht willen vestigen op vergeten of miskende fundamentele rechten van de mens, op de problemen van de minderheden, op de dreigingen die op bepaalde momenten op de volkeren drukken. Die naastenliefde wil naar alle kanten openstaan, voor alle vormen van dreiging, voor de leden van alle volkeren. De Heilige Stoel die in naam van de kerk de mogelijkheid heeft in contact te komen met de verantwoordelijken van de landen hoopt, dat zijn tussenkomst tenminste aanvaard zal worden; dat ze een kans tot leniging zal zijn voor de slachtoffers. De Heilige Stoel eist niets; hij vraagt niets voor zichzelf; hij geeft zijn stem en stelt een humanitair gebaar. Hij heeft niet de bedoeling te kwetsen, te veroordelen, hij wil slechts redden. De staat die geneigd zou zijn zich vandaag schrap te zetten tegenover een beleefde en bescheiden tussenkomst van de Heilige Stoel, zal misschien morgen blij zijn er profijt van te trekken voor een van zijn ingezetenen in den vreemde. De universele roeping van de kerk zou in de ogen van allen een waarborg moeten zijn voor haar belangeloosheid en onpartijdigheid. Het is de mens als mens die haar interesseert, vooral omdat ze in hem het beeld ziet van de Schepper, de broeder van Christus. 

De humainitaire zorg van de Heilige Stoel betreft ook de verplaatsingen van bevolkingen die vandaag steeds veelvuldiger en sterker worden. Er zijn ongetwijfeld verschijnselen van migratie die in dialoogverband plaatsvinden en de waardigheid van de ontheemden eerbiedigen, bijvoorbeeld wanneer gastarbeiders met hun gezin opgenomen worden en eerlijk worden beloond en een plaats krijgen in de systemen van sociale zekerheid, of ook wanneer er contracten worden afgesloten met buitenlandse ondernemingen om hen werkkrachten ter beschikking te stellen die vrij blijven en goed worden behandeld. Maar er zijn mensen die naar het buitenland komen of worden gestuurd met bedoelingen en voorwaarden die het land van ontvangst een slechte dienst bewijzen. En er zijn vooral massa's arbeiders die men verplicht heeft het vaderland te verlaten om naar het buitenland te gaan voor werk dat sterk op dwangarbeid lijkt, in ellendige omstandigheden van klimaat, loon en huisvesting. Ook moeten nog degenen vermeld worden die tot ballingschap worden gedwongen op grond van hun politieke of religieuze overtuigingen en hen die de mogelijkheid wordt ontzegd terug te keren naar hun vaderland en hun gezin. Op dit gebied zouden inspanningen mogelijk zijn zonder de veiligheid van de naties in gevaar te brengen en bepaalde landen hebben kortgeleden eervol gehandeld door stappen te ondernemen in deze humanitaire richting. 

Maar ik denk hier vooral aan de steeds talrijkere menigte vluchtelingen: die aan Zuid-Oost Azië, waarover ik verschillende malen gesproken heb en wier lot zo onzeker blijft, aan die van Afghanistan, van het Midden-Oosten, aan hen die zich in Europa bevinden, aan die van Midden-Amerika en die van een zeker aantal landen van Afrika die in grote nood verkeren. Wordt het aantal vluchtelingen in de wereld niet op tien miljoen geschat? De oorzaken zijn verschillend: soms zijn het kwesties van grenzen, die van het koloniale verleden zijn geërfd, soms natuurrampen en honger, maar ook de schending van de meest elementaire rechten welke door despotische machten wordt bedreven, vervolgingen op grond van ras, godsdienst of politiek, onveiligheid welke te wijten is aan conflicten of guerrillaoorlog. De mensen die gedwongen worden te emigreren behoren vaak tot de nederigste sociale groeperingen, met een hoog percentage wezen, weduwen en bejaarden. Deze ontwortelde bevolkingen koesteren het wanhopige verlangen terug te keren naar hun grond, hun cultuur, hun samenleving; en dikwijls overleven ze nauwelijks, want de meesten zijn te gast in landen die reeds tot de armste behoren in verschillende delen van Afrika, in Thailand en in Pakistan. Het is dus kennelijk noodzakelijk dat de internationale gemeenschap die landen helpt met een louter humanitaire en vreedzame bedoeling en dat anderzijds dankzij een politiek van rechtvaardigheid en vrede geprobeerd wordt de oorzaken van een zo betreurenswaardige, maar niet onvermijdelijke werkelijkheid te doen verdwijnen. Moge onze generatie deze uitdaging opnemen!

Tenslotte, excellenties, dames en heren, zou ik uw aandacht willen vestigen op een praktijk waaraan de Heilige Stoel veel belang hecht in zijn humanitaire zorg en zijn bijdrage aan de zaak van de vrede. Om het welzijn, de zaak van de armen en onderdrukten te dienen is de Apostolische Stoel namelijk van mening, dat hij in volledige onafhankelijkheid moet werken. Hij is dus bereid naar alle menselijke, religieuze en politieke uitingen te luisteren, zijn deur te openen voor al degenen die in feite op dit gebied enige verantwoordelijkheid, enige invloed hebben. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat de Heilige Stoel die personen een legitimiteit of een politieke vertegenwoordiging toekent, noch dat hij de ideologie die ze volgen goedkeurt. De taak van een priester, een bisschop, de plicht van een paus is de mensen te ontvangen, indien dat nuttig kan zijn voor de vooruitgang in de rechtvaardigheid en de vrede; juist om hen in alle duidelijkheid op die weg aan te moedigen en hen, zonder welk compromis ook, aan te sporen af te zien van gewelddadige middelen en terrorisme bij de steun van de zaak van de armen die ze zeggen te verdedigen, en die reëel en belangrijk blijft. De Heilige Stoel heeft geen enkele exclusiviteit, en is bereid dit met allen te doen indien hij dat heilzaam en beleidvol acht.