Ik ben verheugd, dierbare leden van de Pauselijke Academie van Sint Thomas van Aquino, u mijn boodschap te zenden naar aanleiding van uw plenaire zitting. Ik groet jullie van harte en in het bijzonder gaan mijn gedachten uit naar de Heer Kardinaal Paul Poupard, President van de Pauselijke Raad voor de Cultuur, die de activiteiten van de Pauselijke Academies voorzit, als ook naar de president en de secretaris van uw verdienstelijke academie. Ik zou daarenboven de overlijden Mons. Antionio Piolanti, eermaals president van uw Academie, willen gedenken, die gedurende vele jaren een kostbare dienst heeft verleend aan de Kerk.

Uw illuster genootschap, waarvan de statuten vernieuwd zijn geworden en verrijkt door de aanwezigheid van deskundigen van internationale faam, blijft zich met vrucht toewijden aan de studie van het werk van Sint-Thomas van Aquino, die altijd “gepresenteerd is geworden door de Kerk als leermeester van het denken en voorbeeld van de wijze waarop de theologie juist beoefend moet worden” H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de verhouding van Geloof en Rede, Fides et Ratio (14 sept 1998), 43. In deze plenaire zitting heeft u ter reflectie het thema “dialoog over het goede” genomen, vanuit het transcendente perspectief, dat de verhouding van het goede met het zijn en zo ook met God, onderzoekt.

Gaat u voort, dierbare en geachte onderzoekers, op deze weg. Vandaag, naast de wonderbaarlijke wetenschappelijke ontdekking en de verrassende technologische vooruitgang, ontbreekt het niet in de wereld van de cultuur en het onderzoek aan schaduwzijden en lacunes. Wij maken enkele grote vergetelheden mee: de vergetelheid van God en het zijn, de vergetelheid van de ziel en de waardigheid van de mens. Dit veroorzaakt dergelijke situaties van angst dat het nodig is om antwoorden te bieden die rijk zijn aan waarheid en hoop. Ten overstaan van heidense denkers die, in het gemis van het superieure licht van de Openbaring, niet in staat waren oplossingen te geven voor de ernstige problemen van de mens, riep Sint-Thomas van Aquino uit: “Quantum angustia patiebantur hinc et inde illa praeclare ingenia” H. Thomas van Aquino, Summa Contra Gentiles. III, c. 48, n. 2261 (In welke grote zorg geraakt hierdoor hun uitmuntende geest).

Het is vooral noodzakelijk terug te keren tot de metafysica. In de encycliek H. Paus Johannes Paulus II - Encycliek
Fides et Ratio
Over de verhouding van Geloof en Rede
(14 september 1998) duidde ik aan, onder de actuele eisen en taken van de filosofie, dat “er een wijsbegeerte van echt metafysische draagwijdte moet zijn, dat wil zeggen: die in staat is boven de empirische gegevens uit te stijgen om bij haar zoeken naar de waarheid iets absoluuts te bereiken, iets ultiems en fundamenteels.” H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de verhouding van Geloof en Rede, Fides et Ratio (14 sept 1998), 83. Het discours over het goede veronderstelt een metafysische reflectie. Want in het zijn heeft de waarheid haar fundament en het goede haar consistentie. Sint-Thomas ontdekt tussen het zijn, de waarheid en het goede en werkelijke en diepgaande circulariteit.

In het inzicht omtrent het goede vindt men tevens de oplossing voor het mysterie van het kwaad. Thomas heeft een heel werk gewijd aan de reflectie over God en het is in deze context dat hij de 16 kwesties over kwade H. Thomas van Aquino
Questiones disputatae de malo () behandelt. In navolging van Augustinus, vraag hij zich af: “Unde malum, unde hoc monstrum?” (Vanwaar het kwade, vanwaar dit gedrocht?) In het beroemde artikel van de H. Thomas van Aquino
Summa Theologiae () over de vijf wegen waarlangs het menselijke verstand het bestaan van God bereikt, erkent hij als ernstig obstakel voor deze weg de werkelijkheid van het kwaad in de wereld Vgl. H. Thomas van Aquino, Summa Theologiae. I q. 1, 2, ob. 3.

Velen in onze tijd vragen zich af: Waarom laat God, indien Hij bestaat, het kwade toe? Het is dus nodig te doen inzien dat het kwaad een beroving is van het vereiste goede en dat de zonde een afkering is vanwege de mens van God, bron van alle goed.

Een antropologisch probleem dat zo centraal is voor de cultuur van vandaag, vindt enkel een oplossing in het licht van datgene wat wij kunnen definiëren als ‘meta-antropologie’. Het betreft hier het inzicht in het menselijk zijn als een zijn dat bewust en vrij is, homo viator, dat tezelfdertijd is en wordt. In hem verzoenen zich de diversiteit: het éne en het vele, lichaam en ziel, man en vrouw, persoon en gezin, individu en gemeenschap, natuur en geschiedenis.

Sint-Thomas was, naast filosoof en theoloog, meester van de mensheid. Ik heb hem in 1980 als Doctor Humanitatis gedefinieerd, precies omwille van zijn karakteristiek begrip van de mens in zijn rationaliteit en zijn toestand van vrij-zijn. Terwijl hij in Parijs het werk van de Sententiën van Petrus Lombardus becommentarieerde, ontdekte hij de rol van het praktische verstand in het zijn en het worden van de mens. Terwijl het speculatieve verstand gericht is op de kennis van de waarheid, is het praktische verstand gericht op het werken, in de richting van het menselijke handelen.

De mens, die van God als een geschenk het bestaan ontvangen heeft, heeft de taak om dit bestaan vorm te geven op een wijze die overeenkomt met de waarheid en zo de authentieke betekenis van het bestaan te ontdekken. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de verhouding van Geloof en Rede, Fides et Ratio (14 sept 1998), 81. In dit onderzoek ontstaat de constante, morele vraag, geformuleerd in het Evangelie met de vraag: “Meester, wat voor goeds moet ik doen” (Mt. 19, 16). De cultuur van onze tijd praat veel over de mens en hij weet veel over de mens, maar zij geeft vaak de indruk te ontkennen wat de mens waarlijk is. In feite begrijpt de mens zichzelf enkel ten volle in het licht van God. Hij is “imago Dei”, geschapen door de liefde en bestemd om te leven in eeuwigheid, in gemeenschap met Hem.

Het Tweede Oecumenisch Vaticaans Concilie leert dat het mysterie van de mens enkel een oplossing vindt in het licht van het mysterie van Christus Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 22. In de encycliek H. Paus Johannes Paulus II - Encycliek
Redemptor Hominis
De Verlosser van de mensen
(4 maart 1979) heb ook ik op deze weg willen verdergaan en benadrukt dat de mens de eerste en voornaamste weg is die de Kerk doorloopt Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, De Verlosser van de mensen, Redemptor Hominis (4 mrt 1979), 14. Ten overstaan van de tragedie van het atheïstisch humanisme is het de taak van de gelovigen om te verkondigen en er getuigenis van af te leggen dat het ware humanisme zich toont in Christus. Enkel in Christus kan de persoon zich ten volle realiseren.

Illustere en dierbare leden van de Pauselijke Academie van Sint-Thomas van Aquino, de kracht van de Geest geleide uw werk en maakt uw onderzoek vruchtbaar.

Terwijl ik de voortdurende bescherming van Maria, Sedes Sapientiae (Zetel der Wijsheid) en van Sint-Thomas van Aquino over elk van u en over uw Academie afroep, zegen ik u allen van harte.

Vanuit het Vaticaan, 21 juni 2002

Paus Johannes Paulus II