In de eeuw die wij achter ons laten is de mensheid zwaar op de proef gesteld door een eindeloze en afschuwwekkende reeks oorlogen, conflicten, volkerenmoorden en 'etnische zuiveringen', die een onuitsprekelijk lijden hebben veroorzaakt: vele miljoenen slachtoffers, hele families vermoord en landen verwoest, een zee van vluchtelingen, ellende, honger, ziekte, gebrek aan ontwikkeling en het verlies van belangrijke hulpbronnen. Aan de basis van al dat lijden ligt een op een superioriteitsgevoel gebaseerde logica die wordt gevoed door het verlangen om anderen te overheersen en uit te buiten, door middel van machtsideologieën en totalitaire utopieën, door middel van verdwaasde vormen van nationalisme of eeuwenoude stammenhaat. Er zijn tijden geweest dat bruut en systematisch geweld, dat erop gericht was om hele volken en gebieden te vernietigen of te onderwerpen, moest worden beantwoord met gewapend verzet.

De twintigste eeuw laat ons in de allereerste plaats een waarschuwing na: oorlog leidt vaak tot nog meer oorlog omdat zij een voedingsbodem voor diepgewortelde haat vormt en leidt tot onrechtvaardige situaties en de waardigheid en rechten van mensen schendt. Oorlog levert over het algemeen geen oplossing voor de problemen die er de aanzet toe vormden en blijkt uiteindelijk, na alle verschrikkelijke schade die er is toegebracht, dan ook vergeefs te zijn geweest. Oorlog is een nederlaag voor de mensheid. Alleen in en door vrede kunnen respect voor de menselijke waardigheid en de onvervreemdbare rechten van de mens worden gewaarborgd. H. Paus Johannes Paulus II, Boodschap, Wereldvredeszondag 1999, In het respect van de mensenrechten ligt het gehiem van de ware vrede (8 dec 1998), 1

Tegen de achtergrond van alle oorlogen in de twintigste eeuw is de eer van de mensheid gered door hen die zich hebben uitgesproken en ingezet voor vrede.

We mogen niet vergeten dat er talloze mannen en vrouwen zijn geweest die een bijdrage hebben geleverd aan de bekrachtiging en plechtige verklaring van de rechten van de mens, en geholpen hebben om een einde te maken aan de verschillende totalitaire regimes en het kolonialisme, om ruimte te scheppen voor democratie en de grote internationale organisaties in het leven te roepen. Zij die hun leven gefundeerd hebben op de waarde van de geweldloosheid, hebben ons daarmee een lichtend en profetisch voorbeeld gegeven. Het voorbeeld van hun integriteit en trouw, vaak betaald met martelaarschap, heeft ons betekenisvolle, indrukwekkende lessen opgeleverd.

Onder hen die in naam van de vrede hebben gehandeld, mogen we niet vergeten de mannen en vrouwen te noemen die door hun inzet grote vooruitgang op alle terreinen van wetenschap en technologie hebben bewerkstelligd en het mogelijk hebben gemaakt om verschrikkelijke ziekten te overwinnen en het menselijk leven te verbeteren en te verlengen.

Ook mag ik niet verzuimen mijn eigen eerbiedwaardige voorgangers te noemen, die de kerk in de twintigste eeuw hebben geleid. Met hun hoogstaande onderricht en onvermoeibare inspanningen hebben zij leiding gegeven aan de kerk bij de bevordering van een cultuur van vrede. Symbolisch voor deze veelzijdige inspanningen was de vroegtijdige en profetische intuïtie van paus Paulus VI, die op 8 december 1967 de Wereldvrededag heeft ingesteld. In de loop der jaren is de Wereldvrededag een grotere plaats gaan innemen als vruchtbare ervaring van reflectie en een gemeenschappelijke visie op de toekomst.