Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Caritas in veritate – liefde in waarheid, waarvan Jezus Christus met Zijn aardse leven en bovenal met Zijn dood en verrijzenis heeft getuigd, is de voornaamste drijfveer voor de waarachtige ontwikkeling van iedere mens en van de gehele mensheid. De liefde – "caritas" – is een bijzondere kracht die mensen ertoe aanzet zich moedig en onbaatzuchtig in te zetten op het terrein van gerechtigheid en vrede. Het is een kracht die zijn oorsprong heeft in God, Die de eeuwige liefde en de absolute waarheid is. Iedereen vindt het geluk als hij instemt met het plan dat God voor hem heeft om hem volledig tot zijn recht te doen komen: in dit plan vindt hij namelijk Zijn waarheid en als hij met die waarheid instemt, wordt hij vrij Vgl. Joh. 8, 22 . Het verdedigen van de waarheid, deze nederig en overtuigd naar voren brengen en er in het leven van getuigen, zijn daarom veeleisende en onvervangbare vormen van liefde. Want de liefde “vindt haar vreugde in de waarheid” (1 Kor. 13, 6). Alle mensen voelen de innerlijke drang waarachtig lief te hebben: liefde en waarheid verlaten hen nooit helemaal, want het gaat hier om de roeping die God in het hart en de geest van iedere mens heeft gelegd. Jezus Christus zuivert en bevrijdt de zoektocht naar liefde en waarheid van onze menselijke armzaligheid en openbaart ons volledig het initiatief van de liefde en het plan voor waarachtig leven, dat God voor ons heeft bereid. Liefde in waarheid wordt het gelaat van Christus, en in Christus wordt het onze roeping onze medemensen in de waarheid van Zijn plan lief te hebben. Hij is immers Zelf de waarheid Vgl. Joh. 14, 6 .

Liefde is de rode draad die door de sociale leer van de Kerk loopt. Iedere door deze leer beschreven verantwoordelijkheid en verplichting komt voort uit de liefde, die – in de woorden van Jezus – de samenvatting van de gehele wet is Vgl. Mt. 22, 36-40 . De liefde geeft aan de persoonlijke relatie tot God en tot de naaste de juiste inhoud; ze vormt het principe niet alleen van micro-betrekkingen – in vriendschap, familie en kleine groepen – maar ook van macro-betrekkingen – in sociale, economische en politieke verbanden. Voor de Kerk is – op grond van het Evangelie – de liefde alles, want, zoals de heilige Johannes ons leert Vgl. 1 Joh. 4, 8.16 en ik in mijn eerste Encycliek in herinnering heb gebracht: “Paus Benedictus XVI - Encycliek
Deus Caritas Est
God is Liefde
(25 december 2005)” (Deus caritas est): Alles komt voort uit Gods liefde, alles wordt erdoor gevormd en alles is erop gericht. De liefde is de grootste gave van God aan de mens; zij is Zijn belofte en onze hoop.

Ik weet van de misvormingen van de liefde en van de manieren waarop zij van haar ware betekenis ontdaan is en wordt, met het bijbehorende gevaar dat zij verkeerd begrepen wordt, uitgesloten van een ethische levenspraktijk, en in ieder geval belemmerd om op de juiste wijze tot haar recht te komen. Op sociaal, juridisch, cultureel, politiek en economisch vlak, dus in de verbanden die het meest kwetsbaar zijn voor dit gevaar, wordt de liefde al gauw als irrelevant voor de interpretatie en de oriëntering van de morele verantwoordelijkheid beschouwd. Daarom is het noodzakelijk liefde en waarheid niet alleen met elkaar te verbinden in de door de heilige Paulus aangegeven richting van “veritas in caritate” (Ef. 4, 15), maar ook in de omgekeerde en complementaire vorm “caritas in veritate”. De waarheid moet worden gezocht, gevonden en uitgedrukt in de “economie” van de liefde, maar de liefde moet tevens in het licht van de waarheid worden verstaan, bevestigd en in praktijk gebracht. Op die manier zullen wij niet alleen de door de waarheid verlichte liefde een dienst bewijzen, maar we zullen er ook toe bijdragen dat de waarheid geloofwaardig blijkt te zijn, doordat wij de authenticiteit en de overtuigingskracht ervan in het concrete sociale leven duidelijk maken. Dat is vandaag de dag van niet geringe betekenis in een sociaal en cultureel milieu dat de waarheid relativeert en er vaak onverschillig of zelfs afwijzend tegenover staat.

Door het nauwe verband met de waarheid kan de liefde erkend worden als authentieke uitdrukking van het mens-zijn en als een element van fundamentele betekenis in de menselijke betrekkingen – ook in het publieke leven. Alleen in de waarheid straalt de liefde en kan zij geloofwaardig geleefd worden. De waarheid is een licht dat de liefde zin en waarde verleent. Het is het licht van de rede zowel als van het geloof, waardoor het verstand tot de natuurlijke en bovennatuurlijke waarheid van de liefde komt; het verstand begrijpt haar betekenis als overgave, aanvaarding en gemeenschap. Zonder waarheid glijdt de liefde af in sentimentaliteit. Ze wordt een leeg omhulsel, dat men naar believen kan vullen. Dat is het noodlottige gevaar voor de liefde in een cultuur zonder waarheid. Zij wordt slachtoffer van de toevallige gevoelens en meningen van individuen, een woord dat misbruikt en vervormd wordt, tot het uiteindelijk het tegendeel betekent. De waarheid bevrijdt de liefde van een reductie tot emotionaliteit die haar van haar redelijke en sociale inhoud berooft, en van een fideïsme dat haar de menselijke en universele ruimte ontneemt. In de waarheid weerspiegelt de liefde de persoonlijke en tegelijk openbare dimensie van het geloof in de Bijbelse God, Die tegelijk “Agape” en “Logos” is: Caritas en Waarheid, Liefde en Woord.

Omdat de liefde vol waarheid is, kan zij, in haar rijkdom aan waarden, door de mens begrepen, instemmend aanvaard en overgedragen worden. Want de waarheid is de “logos” die de “diá-logos” schept en daarmee uitwisseling en gemeenschap bewerkt. Daar de waarheid de mensen uit hun subjectieve meningen en ervaringen haalt, geeft zij hun de mogelijkheid culturele en historische feiten te overwinnen en elkaar bij de beoordeling van de waarde en het wezen van de dingen te ontmoeten. De waarheid opent het verstand van de mensen en verenigt hun intellect in de Logos van de liefde: dat is de boodschap en het christelijke getuigenis van de liefde. Als wij in het huidige sociale en culturele milieu, waarin de tendens om de waarheid te relativeren wijdverbreid is, de liefde in waarheid leven, komen wij tot het inzicht dat instemming met de waarden van het Christendom niet alleen een nuttig maar ook een onontbeerlijk element is voor de opbouw van een goede samenleving en een echte integrale ontwikkeling van de mens. Een Christendom van liefde zonder waarheid kan gemakkelijk verwisseld worden met een hoeveelheid goede, voor het sociale leven nuttige, maar bijkomstige gevoelens. Op die manier zou er in de wereld geen werkelijke plaats meer zijn voor God. Zonder de waarheid wordt de liefde verbannen naar een beperkt en privé domein van relaties. Van de planning en de processen die de opbouw van een wereldomvangende menselijke ontwikkeling beogen – in een dialoog van kennis en praktijk – wordt zij dan uitgesloten.