Lijden met de ander, voor de anderen; lijden omwille van de waarheid en de gerechtigheid; lijden uit liefde en om een waarachtig liefhebbende te worden - dat zijn basiselementen van de menselijkheid: het zou de mens zelf vernietigen als men die eruit zou verwijderen. Maar nog eens komt de vraag op: kunnen we dat? Is de ander belangrijk genoeg dat ik omwille van hem zelf een lijdende wordt? Is mij de waarheid zwaarwegend genoeg dat zij het loont ervoor te lijden? En is de belofte van de liefde zo groot dat zij de gave van mij zelf rechtvaardigt? Het geloof komt in de geschiedenis van de menselijkheid juist deze betekenis toe, dat het in de mens op een nieuwe manier en op een nieuwe diepte het vermogen vrijgemaakt heeft tot deze, voor de menselijkheid beslissende manier van lijden. Het heeft ons laten zien dat waarheid, gerechtigheid en liefde niet slechts idealen zijn, maar werkelijkheid van de meest geconcentreerde soort. Want het heeft ons laten zien dat God, de waarheid en de liefde in Persoon, voor ons en met ons wilde lijden. Bernardus van Clairvaux heeft het prachtige gezegde vormgegeven:
Impassibilis est Deus, sed non incompassibilis – God kan niet lijden, maar Hij kan mee-lijden.
H. Bernardus van Clairvaux, Homilies over het Hooglied, Sermones in Canticum Canticorum. 26, 5, in: Bernardus von Clairvaux, ed. G.B. Winkler. Bd. V, 394 De mens is God zoveel waard, dat Hij Zelf mens werd, om met de mens te kunnen mee-lijden, heel reëel, in vlees en bloed, zoals ons in het lijdensverhaal van Jezus getoond wordt. Van daaruit is in alle menselijke lijden een mee-lijdende, een mee-dragende binnengetreden; in elk lijden is van daaruit de
con-solatio, de troost van de meelijdende liefde van God en daarmee de ster van de hoop opgegaan. Zeker, in onze verschillende vormen van lijden en beproeving hebben wij ook onze kleine en grotere vormen van hoop nodig, - op een vriendelijk bezoek, op genezing van innerlijke en uiterlijke wonden, op de goede afloop van een crisis, enzovoort. Het mag zijn, dat in onbelangrijke beproevingen deze typen van hoop ook voldoende zijn. Maar in werkelijk zware beproevingen, waarin ik definitief moet besluiten aan de waarheid de voorkeur te geven boven het welbevinden, boven carrière en bezit, wordt de zekerheid noodzakelijk van de ware, grote hoop waarover wij gesproken hebben. Daarom hebben wij de getuigen nodig, de martelaren, die zich geheel en al gegeven hebben, om het ons door hen te laten zien, dag na dag. Ook bij de kleine keuzes van alledag, om dan aan het goede voorrang te geven boven het gemak, in de wetenschap dat we juist zo het leven zelf leven. Zeggen we het nog eens: het vermogen omwille van het ware te lijden, bepaald de mate aan menselijkheid. Maar dit vermogen tot lijden, hangt af van de aard en de mate van de hoop die wij in ons dragen en waarop wij bouwen. Omdat de heiligen vervuld waren van de grote hoop, konden zij de grote weg van het mens-zijn gaan, zoals Christus ons hem is voorgegaan.
