Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Het is juist de vrede die voortkomt uit gerechtigheid en vergeving, die in deze tijd het doelwit is van het internationale terrorisme. Het terrorisme heeft zich in de afgelopen jaren, met name sinds het einde van de Koude Oorlog, ontwikkeld tot een geraffineerd netwerk van samenzweringen op politiek, economisch en technisch vlak, die de landsgrenzen overschrijden en wereldomvattend zijn. Goed georganiseerde terroristische groeperingen kunnen rekenen op enorme financiële steun en ontwikkelen de meest uiteenlopende strategieën, waarbij onschuldige mensen getroffen worden, die niets te maken hebben met de doelstellingen die de terroristen nastreven.

Wanneer terroristische organisaties hun eigen volgelingen als wapen tegen weerloze en nietsvermoedende mensen inzetten, geven zij duidelijk blijk van het doodsverlangen dat hen drijft. Terrorisme komt voort uit haat en leidt tot isolatie, wantrouwen en afsluiting. Geweld wordt op geweld gestapeld in een tragische opeenvolging die iedere nieuwe generatie opnieuw provoceert, doordat zij de haat meekrijgen die de mensen vóór hen verdeelde. Terrorisme is gegrondvest op een minachting voor het menselijk leven. Om die reden worden niet alleen onduldbare misdaden begaan, maar is het, omdat terreur als een politiek en militair middel wordt aangewend, op zichzelf een ware misdaad tegen de menselijkheid.

Er bestaat daarom een recht om zich tegen het terrorisme te verdedigen, een recht dat, als altijd, moet worden uitgeoefend met respect voor de morele en juridische grenzen die aan de keuze van doel en middelen worden gesteld. De schuldige moet op juiste wijze worden geïdentificeerd, aangezien schuld aan een strafbaar feit altijd persoonlijk is en niet kan worden uitgestrekt tot het land, de etnische groep of de godsdienst waartoe de terroristen behoren. Internationale samenwerking in de strijd tegen terroristische activiteiten moet zich ook op moedige en vastberaden wijze richten op politieke, diplomatieke en economische inspanningen om situaties van onderdrukking en marginalisering op te heffen, die voeding geven aan de kwade bedoelingen van terroristen. Het is makkelijker om terroristen te werven in situaties waarin rechten worden geschonden en onrecht reeds lange tijd wordt getolereerd.

Toch dient duidelijk te worden gesteld dat het onrecht in de wereld nooit als excuus voor terreurdaden kan worden aangevoerd en moet worden opgemerkt dat de slachtoffers van de radicale vernietiging van de orde die het terrorisme nastreeft, in de eerste plaats de talloze miljoenen mannen en vrouwen zijn die in de minst gunstige positie verkeren om een afbraak van de internationale solidariteit op te vangen - namelijk de bevolking van ontwikkelingslanden, die al ternauwernood kan overleven en die het hardste getroffen zou worden door een wereldwijde economische en politieke chaos. De pretentie van het terrorisme dat men in het belang van de armen handelt, is een aperte onwaarheid.

Zij die met terreurdaden mensen ombrengen, hebben alle hoop op de mensheid, het leven en de toekomst opgegeven. In hun ogen moet alles gehaat en vernietigd worden. Terroristen menen dat de waarheid waarin zij geloven of het lijden dat zij hebben ondergaan, zo absoluut is dat hun reactie daarop zelfs met de verwoesting van onschuldige levens gerechtvaardigd is. Terrorisme is vaak het resultaat van het fanatieke fundamentalisme dat voortvloeit uit de overtuiging dat de eigen waarheidsopvatting aan iedereen moet worden opgedrongen. Maar voor zover de waarheid al kan worden bereikt - en dat kan alleen op beperkte en onvolmaakte wijze - zij kan nooit worden opgelegd. Respect voor het geweten van de mens, waarin het beeld van God zelf wordt weerspiegeld Vgl. Gen. 1, 26-27 , houdt in dat men de waarheid alleen aan anderen kan voorhouden en dat het vervolgens hun eigen verantwoordelijkheid is of zij die aanvaarden. Anderen met gewelddadige middelen datgene proberen op te leggen wat men als de waarheid beschouwd, is een schending van de menselijke waardigheid en ten diepste ook een schending van God, naar wiens beeld de mens is gemaakt. Daarom is dat wat in het algemeen wordt aangeduid als fundamentalisme, een houding die radicaal indruist tegen het geloof in God. Terrorisme exploiteert niet alleen mensen, maar ook God: het maakt Hem uiteindelijk tot een afgod die voor de eigen doeleinden kan worden aangewend.

Geen enkele religieuze leider kan het terrorisme daarom vergoelijken, laat staan prediken. Het is een ontheiliging van het geloof om zichzelf tot terrorist in Gods naam te verklaren en anderen in zijn naam geweld aan te doen. Terroristisch geweld is in tegenspraak met het geloof in God, de Schepper van de mens, die zich om de mens bekommert en hem liefheeft. Het druist volkomen in tegen het geloof in Christus de Heer, die zijn leerlingen heeft leren bidden: "Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij hebben vergeven wie schulden heeft bij ons" (Mt. 6, 12).

In navolging van de leer en het voorbeeld van Jezus betekent genade tonen voor christenen dat wij de waarheid van ons leven in onze manier van leven uitdragen: Wij kunnen en moeten genadig zijn omdat ook ons genade is betoond door een God die Liefde is. Vgl. 1 Joh. 4, 7-12 De God die in de geschiedenis komt om ons te verlossen en door de dramatische gebeurtenissen van Goede Vrijdag de triomf van Paaszondag voorbereidt, is een God van genade en vergeving. Vgl. Ps. 103, 3-4.10-13 Zo sprak Jezus tot degenen die er bezwaar tegen hadden dat Hij met zondaars aan tafel zat: "Ga heen, u moet maar eens leren wat dit zeggen wil: 'Barmhartigheid wil Ik en geen offer. Want Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar zondaars" (Mt. 9, 13). De volgelingen van Christus, gedoopt in zijn verlossende dood en verrijzenis, moeten altijd mannen en vrouwen van genade en vergeving zijn.

Er rust in dit proces een zware verantwoordelijkheid op de schouders van de religieuze leiders. De verschillende christelijke kerkgenootschappen en de grote wereldgodsdiensten moeten zich samen inzetten om de sociale en culturele oorzaken van het terrorisme uit te bannen. Dat kunnen zij doen door de grootheid en waardigheid van de menselijke persoon te prediken en een groter besef van de eenheid van de menselijke familie te kweken. Dat is specifiek een terrein voor oecumenische en interreligieuze dialoog en samenwerking, een belangrijke dienst die de godsdienst aan de wereldvrede kan bewijzen.

Ik ben er meer in het bijzonder van overtuigd dat joodse, christelijke en islamitische godsdienstige leiders thans het voortouw moeten nemen in een openlijke veroordeling van het terrorisme en het onthouden van iedere vorm van religieuze of morele rechtvaardiging van terroristen. 13. Door met elkaar te getuigen van de waarheid dat de opzettelijke moord op onschuldige mensen altijd, overal en zonder uitzondering een groot kwaad is, zullen de religieuze leiders van de wereld bijdragen aan een moreel zuivere publieke opinie die essentieel is voor de opbouw van een internationale burgerlijke samenleving waarin de rust van orde in gerechtigheid en vrijheid kan worden nagestreefd.

Bij het ondernemen van deze taak kunnen de verschillende godsdiensten alleen maar de weg van de vergeving volgen, die de deur opent tot wederzijds begrip, respect en vertrouwen. De hulp die de godsdiensten ten behoeve van de vrede en tegen het terrorisme kunnen bieden, bestaat juist in hun prediking van vergeving, want zij die vergeving schenken en vergeving verlangen, weten dat er een hogere waarheid is en door die waarheid te aanvaarden, kunnen zij boven zichzelf uitstijgen.

Precies om die reden is bidden voor vrede geen bijkomstigheid bij het werken aan vrede. Het behoort tot de diepste kern van het stichten van de vrede van orde, gerechtigheid en vrijheid. Bidden voor vrede betekent dat het menselijk hart zich openstelt voor de uitwerking van Gods kracht om alle dingen te vernieuwen. Met de levenschenkende kracht van zijn genade kan God een opening voor vrede creëren, waar eerst alleen afsluiting en obstakels leken te bestaan. Hij kan de solidariteit van de menselijke familie versterken en vergroten, ondanks onze eindeloze geschiedenis van verdeeldheid en conflicten. Bidden voor vrede is bidden voor gerechtigheid, voor een juiste inrichting van de betrekkingen binnen en tussen de landen en volken. Het is bidden voor vrijheid, met name voor de vrijheid van godsdienst, die een fundamenteel mensenrecht en burgerlijk recht van ieder mens is. Bidden voor vrede is God om vergeving vragen en bidden om de moed om hen te vergeven die ons kwaad hebben gedaan.

Om al die redenen heb ik vertegenwoordigers van de wereldgodsdiensten uitgenodigd om op 24 januari 2002 naar Assisi, de stad van Franciscus, te komen om te bidden voor vrede. Daarmee zullen wij laten zien dat oprecht geloof een onuitputtelijke bron van wederzijds respect en harmonie tussen de volken is. Ja, het is het sterkste tegengif tegen geweld en strijd. In deze tijd van grote onrust moet de menselijke familie herinnerd worden aan onze nooit aflatende redenen voor hoop. Precies die hoop willen wij in Assisi verkondigen, door de almachtige God te vragen - in de prachtige bewoordingen die aan Franciscus zelf worden toegeschreven - om ieder van ons tot een kanaal van zijn vrede te maken.

Geen vrede zonder gerechtigheid, geen gerechtigheid zonder vergeving: Dat is wat ik in deze boodschap zeggen wil tot zowel gelovigen als ongelovigen, tot alle mannen en vrouwen van goede wil die met het lot van de menselijke familie en haar toekomst begaan zijn.

Geen vrede zonder gerechtigheid, geen gerechtigheid zonder vergeving: Dat is wat ik zeggen wil tot hen die verantwoordelijk zijn voor de toekomst van de menselijke gemeenschap. Ik wil hen dringend verzoeken om zich bij hun belangrijke en moeilijke beslissingen te laten leiden door het licht van wat werkelijk goed is voor de mens, altijd met het oog op het algemeen belang.

Geen vrede zonder gerechtigheid, geen gerechtigheid zonder vergeving: Ik zal nooit aflaten om deze waarschuwing te herhalen tegenover hen die om de een of andere reden voeding geven aan gevoelens van haat, een verlangen naar wraak of de wens om te vernietigen.

Moge op deze Wereldvredesdag vanuit de harten van alle gelovigen een nog intenser gebed opgaan voor de slachtoffers van terrorisme, voor hun familieleden die op zo'n tragische wijze getroffen zijn en voor alle volken die nog steeds gebukt gaan onder terrorisme en oorlog. Moge het licht van ons gebed zich zelfs uitstrekken tot hen die met deze meedogenloze daden zwaar zondigen tegen God en mens, dat zij zichzelf in het hart mogen kijken en het kwade van hun daden inzien, al hun gewelddadige plannen laten varen en vergeven willen worden. Moge de gehele menselijke familie in deze moeilijke tijden ware, duurzame vrede vinden, die voortkomt uit de verbintenis van gerechtigheid en genade.

Vanuit het Vaticaan, 8 december 2001

Johannes Paulus II