H. Paus Johannes Paulus II - 2 juni 1980
Wij geven er ons rekenschap van, dames en heren, dat de toekomst van de mens en de wereld wordt bedreigd, radicaal bedreigd, ondanks de ongetwijfeld edele bedoelingen van de mensen met kennis, de wetenschapsmensen. En zij wordt bedreigd, omdat de bewonderenswaardige resultaten van hun onderzoekingen en ontdekkingen, vooral op het gebied van de natuurwetenschappen, werden en nog steeds worden uitgebuit - ten nadele van de ethische imperatief - tot doelstellingen die niet met de eisen van de wetenschap hebben uit te staan, en tot doeleinden van vernietiging en dood, en die tot een tot nu toe nooit gekende graad werkelijk onvoorstelbare schade veroorzaken. Terwijl de wetenschap is geroepen om in dienst van het leven van de mens te staan, stelt men te dikwijls vast, dat zij tot een slaaf gemaakt wordt van doeleinden die vernietigend zijn voor de echte waardigheid van de mens en voor het menselijk leven. Dat is het geval wanneer het wetenschappelijk onderzoek zelf gericht is op deze doeleinden of wanneer haar resultaten worden toegepast voor doeleinden die tegengesteld zijn aan het welzijn van de mensheid. Dit blijkt ook waar te zijn zowel op het gebied van de genetische manipulaties en de biologische experimenten als op het gebied van de chemische, bacteriologische of nucleaire bewapening.
Twee overwegingen brengen mij ertoe vooral de nucleaire dreiging waaronder de huidige wereld gebukt gaat, aan uw overweging te onderwerpen en die, wanneer zij niet wordt bezworen, tot de vernietiging zou kunnen leiden van de vruchten van de cultuur, de voortbrengselen van de beschaving welke door de eeuwen heen tot stand zijn gebracht door de opeenvolgende generaties mensen die geloofden in de voorrang van de geest en die noch inspanningen noch vermoeienissen hebben geschuwd. De eerste overweging is deze. Geopolitieke redenen, economische problemen van wereldformaat, afschuwelijk onbegrip, gekwetste nationale trots, het materialisme van onze tijd en het verval van de morele waarden hebben onze wereld in een situatie van onzekerheid gebracht t.a.v. een breekbaar evenwicht, dat het gevaar loopt van het ene moment op het andere te worden vernietigd ten gevolge van beoordelings-, informatie- of interpretatiefouten.
Bij dit verontrustend perspectief komt een andere overweging. Kan men er in onze dagen nog zeker van zijn, dat de verbreking van het evenwicht niet tot oorlog zou leiden, en tot een oorlog welke niet zou aarzelen zijn toevlucht te nemen tot kernwapens? Tot nu toe wordt gezegd, dat de kernwapens een afschrikkingsmacht vormen die het uitbreken van een grotere oorlog heeft voorkomen, en dat is waarschijnlijk waar. Maar men kan zich tegelijkertijd afvragen of dat altijd zo zal zijn. De kernwapens van elke orde van grootte of van elk type die er zijn, worden ieder jaar meer geperfectioneerd, en zij worden toegevoegd aan het arsenaal van een toenemend aantal landen. Hoe kan men er zeker van zijn, dat het gebruik van kernwapens zelfs voor nationale verdedigingsdoeleinden of bij beperkte conflicten, geen onvermijdelijke escalatie ten gevolge zal hebben welke een verwoesting meebrengt die de mensheid nooit zou mogen overwegen, noch aanvaarden? Maar moet ik u, mensen van wetenschap en cultuur, niet vragen uw ogen niet te sluiten voor wat een kernoorlog kan betekenen voor heel de mensheid? Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Homilie, Op de 13e Wereldvredesdag (1 jan 1980)
Dames en heren, de wereld zal niet lang op deze weg kunnen voortgaan. Aan de mens die zich bewust is van de situatie en van de inzet welke zich laat leiden door het elementaire gevoel voor verantwoordelijkheden die op ieder rusten, dringt zich een overtuiging op die tegelijk een morele imperatief is: men moet de gewetens mobiliseren! Men moet de inspanningen van de menselijke gewetens vergroten in de mate van de spanning tussen goed en kwaad, waaraan de mensen aan het einde van de twintigste eeuw zijn onderworpen. Men moet overtuigd worden van de voorrang van de ethiek op de techniek, de voorrang van de persoon op de dingen, van de superioriteit van de geest op de materie. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, De Verlosser van de mensen, Redemptor Hominis (4 mrt 1979), 16 De zaak van de mens zal worden gediend indien de wetenschap een verbond sluit met het geweten. De wetenschapsmens zal werkelijk de mensheid helpen indien hij 'de zin voor de transcendentie van de mens over de wereld en van God over de mens' bewaart. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Tot de Pauselijke Academie van Wetenschappen tijdens de herdenking van Albert Einstein, De diepe overeenstemming welke de waarheid van de wetenschap en de waarheid van het geloof verbindt (10 nov 1979), 4
Terwijl ik aldus de gelegenheid van mijn aanwezigheid bij de zetel van de UNESCO vandaag aangrijp, richt ik mij als zoon van de mensheid en bisschop van Rome, direct tot u, wetenschapsmensen, tot u die hier vergaderd bent, tot u de hoogste autoriteiten op alle gebieden van de moderne wetenschap. En ik richt me via u tot uw collega's en vrienden van alle landen en alle continenten. Ik richt mij tot u in naam van deze verschrikkelijke dreiging welke op de mensheid drukt, en tegelijk in naam van de toekomst en het welzijn van deze mensheid in de hele wereld. En ik smeek u: laten we al onze krachten inspannen om de voorrang van de ethiek op alle terreinen van de wetenschap te vestigen en te respecteren. Laten wij vooral onze krachten inspannen om het menselijk gezin voor het afschuwelijke perspectief van een kernoorlog te bewaren!
Ik heb dit onderwerp aangeroerd voor de algemene vergadering van de Organisatie van de Verenigde Naties in New York op 2 oktober van het vorig jaar. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Tot de 34e Algemene Vergadering van de Verenigde Naties - New York, De waardigheid van de menselijke persoon als grondslag voor rechtvaardigheid en vrede (2 okt 1979) Ik spreek er vandaag tot u over. Ik richt me tot uw verstand en uw hart, boven de hartstochten, ideologieën en grenzen uit. Ik richt me tot allen die door hun politieke of economische macht ertoe zouden kunnen worden gebracht en dikwijls worden gebracht om aan de wetenschapsmensen de voorwaarden voor hun werk en hun richting op te leggen. Ik richt mij voor alles tot iedere wetenschapsmens persoonlijk en tot heel de internationale wetenschappelijke gemeenschap.
U bent allen tezamen een enorme macht: de macht van het verstand en van de gewetens! Toont u machtiger dan de machtigsten van onze hedendaagse wereld! Besluit het bewijs te leveren van de edelste solidariteit met de mensheid: die welke is gebaseerd op de waardigheid van de menselijke persoon. Sticht de vrede, beginnend met het fundament: de eerbiediging van alle rechten van de mens, zowel die welke zijn verbonden met zijn materiële en economische dimensie als die welke zijn verbonden met de geestelijke en innerlijke dimensie van zijn bestaan in deze wereld. Moge de wijsheid u inspireren! Moge de liefde u leiden, de liefde die de toenemende dreiging van de haat en de vernietiging al onderdrukken! Wetenschapsmensen, zet al uw morele gezag in om de mensheid te redden van de kernvernietiging.
Het was me vandaag gegeven een van de vurigste verlangens van mijn hart te verwezenlijken. Het was me gegeven hier zelf in het hart van de Areopaag welke die van de hele wereld is, door te dringen. Het was me gegeven tot u allen, u leden van de Organisatie van de Verenigde Naties voor onderwijs, wetenschap en cultuur, tot u die werken voor het welzijn en voor de verzoening van de mensen en de volkeren via alle gebieden van de cultuur, het onderwijs, de wetenschap en de informatie, te zeggen en u toe te roepen uit de grond van mijn ziel:
Uw persoonlijke bijdrage, dames en heren, is belangrijk, zij is van levensbelang. Zij ligt in de concrete benadering van de problemen aan de oplossing waarvan u uw dienst wijdt.
Mijn slotwoord is dit: houdt niet op. Gaat door, gaat altijd door.
