Voorbereiding op het huwelijk, op het gehuwde leven en het leven als gezin is van groot belang voor het welzijn van de Kerk. Het Sacrament van het Huwelijk heeft zelfs grote waarde voor de hele christelijke gemeenschap, en in de eerste plaats voor de echtgenoten, wier beslissing niet geïmproviseerd of haastig genomen mag worden. In het verleden kon deze voorbereiding rekenen op de steun van de van de maatschappij die de waarden en de weldaden van het Huwelijk erkende. Zonder moeilijkheden of twijfels beschermde de Kerk de heiligheid van het Huwelijk in het bewustzijn dat dit sacrament een kerkelijke garantie vormde als de levenskrachtige cel van het Volk van God. De steun van de Kerk was, tenminste in de gemeenschappen die echt geëvangeliseerd waren, stevig, eenduidig en compact. Over het algemeen waren scheidingen en mislukte huwelijken zeldzaam en echtscheiding werd beschouwd als een sociale 'plaag' Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 47.

Tegenwoordig zijn we daarentegen in veel gevallen getuige van een steeds ergere ontaarding van het gezin en een aantasting van de waarden van het Huwelijk. In veel, vooral in economisch ontwikkelde landen, is het aantal huwelijken afgenomen. Een huwelijk wordt gewoonlijk op latere leeftijd gesloten en het aantal scheidingen neemt toe, zelfs tijdens de eerste jaren van het huwelijk. Dit alles moet wel leiden tot pastorale bezorgdheid, die herhaaldelijk geuit wordt: zijn de personen die een huwelijk aangegaan zijn erop voorbereid? Het probleem van de voorbereiding op het Huwelijk en op het leven dat erop volgt blijkt een grote pastorale nood, voor de echtgenoten, voor de hele christelijke gemeenschap en voor de maatschappij. Daarom groeit overal de belangstelling voor het sacrament van het Huwelijk en komen er op vele plaatsen initiatieven van de grond voor adequate en tijdige antwoorden om voor te bereiden op dit Sacrament.

Door voortdurende contacten met de Bisschoppenconferenties en de Bisschoppen bij diverse ontmoetingen, en vooral tijdens hun 'ad limina'-bezoeken, heeft de Pauselijke Raad voor het Gezin de pastorale bezorgdheid over voorbereiding en de viering van het sacrament van het Huwelijk en het leven dat erop volgt, nauwkeurig gevolgd. De Raad is herhaaldelijk gevraagd een instrument aan te bieden voor de voorbereiding van christelijke verloofden, en het onderhavige document is dit instrument. De Raad heeft ook gebruik gemaakt van bijdragen van vele apostolische bewegingen, groepen en verenigingen die werken in de gezinspastoraal, en die hun steun, advies en ervaring aangeboden hebben voor de voorbereiding van deze handleiding.

De huwelijksvoorbereiding vormt een providentiële en gunstige periode voor hen die zich oriënteren op dit christelijke Sacrament, en een Kairós, d.w.z. een periode waarin God de verloofden aanspreekt en hen helpt de roeping tot huwelijk en gezinsleven te onderscheiden. De verlovingsperiode staat in de context van een rijk evangelisatieproces. Sterker nog, vragen die het gezin betreffen komen samen in het leven van de verloofden, de toekomstige echtgenoten. Daarom worden zij uitgenodigd de betekenis te begrijpen van de verantwoordelijke en rijpe liefde van de gemeenschap van leven en liefde die hun gezin zal zijn, een echte huiskerk die de hele Kerk zal verrijken. Het belang van deze voorbereiding vraagt om een evangelisatieproces dat het geloof zowel rijper maakt als verdiept. Als het geloof zwak is of bijna geheel afwezig Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 68, moet het opnieuw levendig gemaakt worden. Een degelijke, geduldige instructie die het vuur van een levend geloof doet opvlammen en het voedt, kan niet achterwege gelaten worden. Vooral waar de omgeving heidens geworden is, zal het bijzonder raadzaam zijn een 'reis van geloof, die lijkt op het catechumenaat' aan te bieden H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 66, en de fundamentele christelijke waarden voor te stellen die de personen die een Huwelijk sluiten kan helpen de rijpheid van het geloof te verkrijgen of te versterken. Het zou wenselijk zijn als het gunstige moment van huwelijksvoorbereiding, als teken van hoop, omgezet zou kunnen worden in een nieuwe evangelisatie voor de toekomstige gezinnen.

Deze bijzondere aandacht wordt benadrukt door het onderricht van het Tweede Vaticaans Concilie 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 52, de richtlijnen van het pauselijk leergezag H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 66, de kerkelijke normen zelf Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1063 Wetboek, Codex van Canoniek Recht van de Oosterse Kerken, Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium (1 okt 1991), 783, de Catechismus-Compendium
Catechismus van de Katholieke Kerk
(15 augustus 1997), en andere documenten van het leergezag, waaronder het Pauselijke Raad voor het Gezin
Handvest van de Rechten van het gezin
(22 oktober 1983). De twee zeer recente documenten van het pauselijk leergezag - de Brief aan de gezinnen H. Paus Johannes Paulus II - Brief
Gratissimam sane
Brief aan de Gezinnen - Bij gelegenheid van het Internationaal Jaar van het Gezin
(2 februari 1994) en de encycliek H. Paus Johannes Paulus II - Encycliek
Evangelium Vitae
Over de waarde en de onaantastbaarheid van het menselijk leven
(25 maart 1995) - vormen een belangrijke hulp voor onze taak.

In antwoord op herhaalde verzoeken is, zoals we reeds zeiden, de Pauselijke Raad voor het Gezin begonnen na te denken over het onderwerp, door zich meer et richten op 'voorbereidingscursussen', in de lijn van de Apostolische exhortatie H. Paus Johannes Paulus II - Postsynodale Apostolische Exhortatie
Familiaris Consortio
Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd
(22 november 1981). Tijdens de voorbereiding heeft het onderhavige document het volgende redactionele proces doorlopen.

In 1991 wijde de Raad zijn Algemene Vergadering (30 september - 5 oktober) aan het thema van de voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk. Het Voorzittend comité van de Pauselijke Raad voor het Gezin en de echtparen die uitmaken van de Raad boden uitgebreid materiaal aan voor een eerste concept. Later, van 8 tot 13 juli 1992 is er een werkgroep gevormd van pastores, adviseurs en deskundigen die een tweede versie voorbereidden die aan de Bisschoppenconferenties gestuurd werd met het verzoek om bijdragen en aanvullende suggesties. Er kwam een groot aantal antwoorden met nuttige suggesties binnen, en deze werden bestudeerd en verwerkt in een volgende versie die in 1995 door een werkgroep werd voorbereid. De Raad presenteert nu dit richtsnoerdocument dat aangeboden wordt als basis voor het pastorale werk van de huwelijksvoorbereiding. Het zal vooral nuttig zijn voor de Bisschoppenconferenties in de voorbereiding van hun richtlijnen, maar ook voor een ruimer pastoraal gebruik in bisdommen, parochies en apostolische bewegingen Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 66.

De 'Magna Carta' voor gezinnen, de Apostolische exhortatie H. Paus Johannes Paulus II - Postsynodale Apostolische Exhortatie
Familiaris Consortio
Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd
(22 november 1981), waaruit reeds geciteerde werd, had al aangegeven dat '...de veranderingen in de schoot van bijna alle moderne maatschappijen eisen dat niet slechts het gezin doch ook de samenleving en de Kerk zich inspannen om de jongeren op passende wijze voor te bereiden op hun verantwoordelijkheid voor hun toekomt. (...) Daarom moet de Kerk betere en meer intensieve programma's van voorbereiding op het Huwelijk opstellen, om zoveel mogelijk de moeilijkheden uit de weg te ruimen waarmee zoveel echtparen te kampen hebben, en nog meer om het ontstaan en de groei van geslaagd huwelijken positief te bevorderen' H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 66.

De Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) stelt dat er een 'persoonlijke voorbereiding om in het Huwelijk te treden' zou moeten zijn, 'opdat de huwenden daardoor tot een goede gesteltenis gebracht worden met betrekking tot de heiligheid en de plichten van hun nieuwe levensstaat' Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1063. 2 Wetboek, Codex van Canoniek Recht van de Oosterse Kerken, Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium (1 okt 1991), 783. 1. Deze instructies kan men ook vinden in de Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten
Ordo celebrandi Matrimonium
Het Huwelijk (19 maart 1969). In zijn Toespraak H. Paus Johannes Paulus II - Toespraak
Tot de deelnemers aan de 9e Algemene Vergadering van de Pauselijke Raad voor het Gezin (4 oktober 1991) (4 oktober 1991) voegde de Heilige Vader daaraan toe: 'Hoe groter de moeilijkheden, veroorzaakt door de omgeving, om de waarheid van het christelijke Sacrament en van de instelling van het Huwelijk te kennen, des te groter moeten onze inspanningen zijn om de huwelijkskandidaten adequaat voor te bereiden op hun verantwoordelijkheden'. Vervolgens zei hij, met enkele concrete waarnemingen met betrekking tot de cursussen als zodanig: 'U bent in staat geweest waar te nemen dat, gezien de noodzaak van zulke cursussen in parochies en de positieve resultaten van de verschillende gebruikte methoden in aanmerking nemend, het passend lijkt criteria vast te stellen die moeten worden aangenomen, in de vorm van een gids of richtsnoer, om de afzonderlijke kerken een waardevolle hulp te bieden.' Dit temeer omdat in de bijzondere Kerken, voor velen van 'het volk van het leven en voor het leven', het gezin een beslissende verantwoordelijkheid heeft. Deze verantwoordelijkheid komt voort uit zijn eigen aard als een gemeenschap van leven en liefde, gebaseerd op het huwelijk, en uit zijn zending om 'liefde te bewaken, te openbaren en mee te delen' H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de encycliek Rerum Novarum, Centesimus Annus (1 mei 1991), 92 Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 17.

Met dit doel biedt de Pauselijke Raad voor het Gezin dit document aan, waarvan het onderwerp is de voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk en de viering ervan.

De richtlijnen die naar voren treden vormen een reistocht voor de verwijderde, naaste en onmiddellijke voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 66. Het materiaal dat hierin ter beschikking gesteld wordt is allereerst bestemd voor de Bisschoppenconferenties, de afzonderlijke bisschoppen en hun medewerkers in de pastorale zorg voor de huwelijksvoorbereiding, en het is ook gericht aan de verloofden zelf die het voorwerp van de pastorale zorg van de Kerk zijn.

Bijzondere pastorale aandacht moet gegeven worden aan de verloofden in bijzondere situaties zoals voorzien in de Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983), en in de Wetboek
Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium
Codex van Canoniek Recht van de Oosterse Kerken (1 oktober 1991). Als de richtlijnen die in dit document worden voorgesteld bij hen niet volledig kunnen worden toegepast, kunnen zij nog altijd nuttig zijn om hen op passende wijze te leiden en te begeleiden.

Trouw aan de wil en het onderricht van Christus, drukt de Kerk door haar eigen wetgeving haar pastorale naastenliefde uit in haar zorg voor alle situaties van de gelovigen. De criteria die worden aangeboden zijn middelen om op positieve wijze hulp te verschaffen en moeten niet begrepen worden als verdere, beperkende vereisten.

De achterliggende leerstellige motivatie van dit document komt voort uit de overtuiging dat het Huwelijk een waarde is die zijn oorsprong vindt in de Schepping en dat zij geworteld is in de menselijke natuur. 'Hebt gij niet gelezen, dat de Schepper in het begin en als man en vrouw gemaakt heeft en gezegd heeft: Daarom zal de man zijn vader en moeder verlaten om zich te binden aan zijn vrouw en deze twee zullen worden één vlees?' (Mt. 19, 4-5).

Daarom draagt wat de Kerk doet voor het gezin en het Huwelijk zeker bij aan het welzijn van de maatschappij als zodanig en aan het welzijn van allen. Bovendien drukt het christelijk Huwelijk, als uitdrukking van het nieuwe leven dat door de Verrezen Christus mogelijk gemaakt is, altijd de waarheid uit over de gehuwde liefde en is het als een profetie die duidelijk de echte behoeften van de mens verkondigt: dat man en vrouw vanaf het begin ertoe geroepen zijn in gemeenschap van leven en liefde te leven en dat deze complementariteit zal leiden tot een versterking van de menselijke waarde van de echtgenoten, het welzijn van de kinderen en van de samenleving zelf, door '...de verdediging en de bevordering van het leven (...) taak en verantwoordelijkheid van iedereen' H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de waarde en de onaantastbaarheid van het menselijk leven, Evangelium Vitae (25 mrt 1995), 91.

Daarom neemt het onderhavige document zowel de natuurlijke menselijke werkelijkheden die aan deze goddelijke instelling eigen zijn, als de specifieke werkelijkheden van het sacrament zoals dat door Christus is ingesteld in aanmerking. Het is opgedeeld in drie delen: