Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Hoe zou men als waarnemer niet onder de indruk komen van het feit, dat deze opvatting scherp naar voren komt op het theoretisch minst geschikte moment om de voorrang van de menselijke factor boven het product van de arbeid te bevestigen, op het moment namelijk dat de machine, die de opbrengst van de arbeid tot in het buitensporige vermenigvuldigt en de neiging heeft om de arbeid te vervangen, steeds meer ingang vindt. Volgens een abstracte kijk op zaken had het werk dat voortaan wordt verzet door de machine en de krachten daarvan, niet meer opgewekt door mankracht, maar door de formidabele, geheimzinnige krachten van een getemde natuur, in de achting van de hedendaagse wereld voorop moeten staan, zodat men er zelfs toe ZO!l worden gebracht om de werker, vaak bevrijd van de uit-

. puttende en vernederende last van een fysieke inspanning die in geen verhouding staat tot het te geringe rendement ervan, te vergeten. Welnu, dat is helemaal niet het geval. Op het moment zelf van de overwinning van de techniek en de reusachtige gevolgen daarvan op de economische productie weet de mens de volle aandacht van de filosoof, de socioloog en de politicus op zichzelf te trekken. Want er is uiteindelijk slechts sprake van één waarachtige rijkdom en dat is de mens. Welnu, aan wie zou het ontgaan, de invlechting van de techniek in het proces van de menselijke activiteit zou de mens schade doen, als de mens er niet altijd heer en meester over zou zijn en de ontwikkeling ervan niet in de hand zou houden. Al moet men 'in alle eerlijkheid bekennen, dat zowel de organisatie van de arbeid als de industrialisering een noodzakelijke bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling' H. Paus Paulus VI, Encycliek, Over de ontwikkeling van de volken, Populorum Progressio (26 mrt 1967), 26, u bent beter dan wie ook op de hoogte van het kwaad van hetgeen men de versnippering van de arbeid in de hedendaagse industriële samenleving heeft kunnen noemen. vgl. bijvoorbeeld G. Friedmann, Où va Ie travail humain?; en Le travail en miettes, Parijs, Gallimard, 1950 en 1956 In plaats van de mens te helpen méér mens te worden, ontmenselijkt het werk de mens; in plaats van de mens tot ontplooiing te brengen, verstikt het het menselijke onder een mantel van drukkende verveling. De arbeid blijft ambivalent en de 'organisatie van de arbeid loopt het risico degene die de arbeid verricht te depersonaliseren, als deze de slaaf ervan wordt, binnen die organisatie afstand doet van het gebruik van verstand en vrije wil, totdat zijn waardigheid erbij inschiet. Vgl. H. Paus Johannes XXIII, Encycliek, Moderne ontwikkeling van het sociale leven en de christelijke beginselen, Mater et Magistra (15 mei 1961), 83 Vgl. H. Paus Paulus VI, Encycliek, Over de ontwikkeling van de volken, Populorum Progressio (26 mrt 1967), 28 Wie weet het niet, de arbeid, bron van wonderbaarlijke vruchten, wanneer het gaat om echt creatief werk, kan daarentegen Vgl. Ex. 1, 8-14 , meegesleept in de vicieuze cirkelbeweging van willekeur, onrechtvaardigheid, hebzucht en geweld, een echte sociale plaag worden, zoals dat blijkt uit de dwangarbeidskampen, opgericht binnen systemen die de schande van de beschaafde wereld zijn geweest.