• Database vol kerkelijke documenten
  • Geloofsverdieping
  • Volledig in het Nederlands
  • Beheerd door vrijwilligers

Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

x
Na een korte uiteenzetting te hebben gegeven van de onlangs geregistreerde successen van de neuro-psychofarmacologie, beginnen we in dit tweede deel met het onderzoek van de zedelijke beginselen, die speciaal van toepassing zijn op de situaties, die u tegenkomt. Terwijl u de mens beschouwt als een voorwerp van wetenschap en op hem probeert in te werken met alle middelen waarover u beschikt, om zijn gedrag te wijzigen en zijn fysieke of mentale ziekten te genezen, beschouwen Wij hem hier als persoon, als een subject, dat verantwoordelijk is voor zijn daden, gebonden aan een bestemming die hij moet vervullen door trouw te blijven aan zijn geweten en aan God. Wij zullen dus de normen moeten onderzoeken, die de verantwoordelijkheid bepalen van de specialist in de neuro-psychofarmacologie en van ieder, die van haar uitvindingen gebruik maakt.
Een consciëntieuze dokter heeft er instinctmatig behoefte aan om op een medische plichtenleer te steunen en zich niet tevreden te stellen met empirische regels. In Onze toespraak van 10 april 1958 Paus Pius XII - Toespraak
Venus du monde entier - Over de menselijke persoonlijkheid in de psychologie
Tot het 13e congres van de Internationale vereniging voor toegepaste psychologie over het godsdienstig en zedelijk aspect van de menselijke persoonlijkheid in de psychologie
(10 april 1958)
wezen Wij erop, dat in Amerika een code van medische plichtenleer was verschenen: "Ethical Standards for Psychologists", die gebaseerd is op de antwoorden van 7.500 leden van de "American Psycological Association". Deze Code toont de overtuiging van de medici, dat er voor psychologen, onderzoekers en doctoren in de practijk, een geheel van normen bestaat, die niet alleen richtinggevend zijn, maar imperatieve indicaties geven. Wij zijn ervan overtuigd, dat u dit standpunt deelt en dat u het bestaan aanneemt van normen, die aan een objectieve zedelijke orde beantwoorden; overigens is de naleving van deze zedelijke orde volstrekt geen rem of hinderpaal om uw beroep uit te oefenen. Wij zullen gelegenheid hebben hierop straks terug te komen.

Na hetgeen Wij u in het eerste deel gezegd hebben, zou het overbodig kunnen schijnen, dat Wij u nog spreken over de waardigheid van de menselijke natuur. Dat komt, omdat Wij hier niet de oprechte, toegewijde, edelmoedige belangstelling bedoelen, die u de zieken toedraagt, maar iets, dat nog dieper ligt. Het gaat over de houding van uw dieper "ik" ten aanzien van de persoon van de andere mensen. Waarop is de waardigheid van de mens in zijn existentiële waarde gefundeerd? Welke houding moet men tegenover haar aannemen? Moet men ze eerbiedigen? Er geen rekening mee houden? Haar minachten? Ieder, die krachtens de uitoefening van zijn beroep in contact treedt met de persoonlijkheid van een ander, zal er noodzakelijk toe komen om een van deze drie houdingen aan te nemen.

Welnu, de zedelijke orde eist, dat men jegens de ander achting, waardering, eerbied heeft. De menselijke persoon is inderdaad de edelste van alle zichtbare schepselen; gemaakt naar het "beeld en de gelijkenis van de Schepper", beweegt ze zich naar Hem toe om Hem te kennen en lief te hebben. Bovendien is zij door de Verlossing in Christus ingelijfd als lid van Zijn Mystiek Lichaam. Op al deze titels steunt de waardigheid van de mens, welke ook zijn leeftijd en stand, zijn beroep of cultuur mogen zijn. Zelfs indien hij psychisch zo ziek is, dat hij onderworpen schijnt te zijn aan zijn instinct of zelfs tot beneden het dierlijke peil schijnt te zijn gezonken, toch blijft hij een persoon, door God geschapen en voorbestemd om Hem eens onmiddellijk te bezitten - en daardoor staat hij ontzaglijk veel hoger dan het dier, dat de mens het meest nabij komt.

Dit feit moet de houding bepalen, die u jegens hem aanneemt. En vooreerst dient u te overwegen, dat de mens onmiddellijk van zijn Schepper rechten heeft gekregen, die de openbare gezagsdragers zelf verplicht zijn te eerbiedigen. Menigmaal zijn Wij al in de gelegenheid geweest om hieraan te herinneren, in het bijzonder tijdens Onze toespraak van 14 september 1952 tot het eerste Internationale Congres voor Histopathologie van het Zenuwstelsel Vgl. Paus Pius XII, Toespraak, Tot de deelnemers aan het eerste internationale congres voor histopathologie van het zenuwstelsel, Ce premier congres - Over onderzoek en nieuwe mogelijkheden in de geneeskunde (13 sept 1952). We hebben toen de drie motieven uiteengezet en besproken, waarop men steunt om de methoden van onderzoek en behandeling van de moderne geneeskunde te rechtvaardigen: het belang van de wetenschap, dat van het individu en dat van de gemeenschap. Wij hebben eraan herinnerd, dat, al verdient over het algemeen het huidig wetenschappelijk researchwerk op dit terrein goedkeuring, men toch voor elk afzonderlijk geval moet nagaan, of de daden die men stelt, geen geweld aandoen aan hogere zedelijke normen. Het belang van de wetenschap, dat van het individu en dat van de gemeenschap zijn namelijk geen absolute waarden en garanderen niet noodzakelijk de eerbiediging van alle rechten. Wij hebben dezelfde punten opnieuw behandeld voor de leden van het Paus Pius XII - Toespraak
Venus du monde entier - Over de menselijke persoonlijkheid in de psychologie
Tot het 13e congres van de Internationale vereniging voor toegepaste psychologie over het godsdienstig en zedelijk aspect van de menselijke persoonlijkheid in de psychologie
(10 april 1958)
: ook daar ging het erom, of bepaalde methoden van onderzoek en behandeling verenigbaar waren met de rechten van de persoon, die er het voorwerp van is. Wij hebben geantwoord, dat men moest zien, of de betreffende werkmethode de rechten van de belanghebbende eerbiedigde en of deze er zijn toestemming toe kon geven. Wanneer het antwoord hierop bevestigend is, moet men zich afvragen, of de toestemming werkelijk en dan overeenkomstig het natuurrecht gegeven is, of er geen dwaling, onwetendheid of bedrog geweest is, of de persoon bevoegd was ze te geven, en tenslotte of men geen inbreuk maakt op de rechten van een derde. Wij hebben er duidelijk de nadruk op gelegd, dat deze instemming niet altijd de zedelijke geoorloofdheid van een ingreep garandeert, ondanks de rechtsregel: "violenti non fit injuria" Vgl. Paus Pius XII, Toespraak, Tot het 13e congres van de Internationale vereniging voor toegepaste psychologie over het godsdienstig en zedelijk aspect van de menselijke persoonlijkheid in de psychologie, Venus du monde entier - Over de menselijke persoonlijkheid in de psychologie (10 apr 1958). Wij moeten tegenover u wel hetzelfde herhalen, er weer op wijzend, dat de geneeskundige doeltreffendheid van een handelwijze niet noodzakelijk betekent, dat ze door de zedeleer wordt toegestaan.

Om kwesties uit te maken, die de feiten betreffen hierin heeft de theoloog geen rechtstreekse competentie, omdat ze afhangen van particuliere gevallen en van omstandigheden, waarover het uw taak is een oordeel te vellen - kunt u zich voor ogen houden, dat de mens het recht heeft zich van zijn lichaam en van zijn hogere vermogens te bedienen, maar niet als heer en meester over te beschikken, aangezien hij ze van God, zijn Schepper, heeft ontvangen, van Wie hij afhankelijk blijft. Het kan gebeuren, dat hij bij de uitoefening van zijn vruchtgebruik een deel van zichzelf heeft verminkt of vernietigd, omdat dit nodig is voor het welzijn van het gehele organisme. Hierin maakt hij geen inbreuk op de goddelijke rechten, aangezien het er slechts om gaat, een hoger doel veilig te stellen, bijvoorbeeld om het leven te behouden. Het welzijn van het geheel rechtvaardigt dan het prijsgeven van het deel.
Maar bij de ondergeschiktheid van de particuliere organen ten aanzien van het organisme en diens eigen doelgerichtheid, komt nog die van het organisme op de geestelijke finaliteit van de persoon zelf. Fysieke of psychische geneeskundige proefnemingen kunnen enerzijds bepaalde nadelen hebben voor organen of functies, maar anderzijds is het mogelijk, dat ze volkomen geoorloofd zijn, omdat ze in overeenstemming zijn met het welzijn van de persoon en ze de perken, die door de Schepper aan het recht van de mens om over zich zelf te beschikken gesteld zijn, niet te buiten gaan. Die beginselen zijn duidelijk van toepassing op de proefnemingen van de psychofarmacologie. Zo hebben Wij in de Ons overhandigde documenten het verslag kunnen lezen van een proef, waarbij kunstmatig delirium werd opgewekt en waaraan dertig gezonde personen en vierentwintig geesteszieken werden onderworpen. Hebben die vierenvijftig personen ingestemd met deze proef, en wel op een voor het natuurrecht voldoende en geldige wijze? Hier zowel als in andere gevallen moet de kwestie van het concrete feit aan een ernstig onderzoek onderworpen worden.
Juist de naleving van de zedelijke orde geeft waarde en waardigheid aan de menselijke handeling, houdt de diepere rechtschapenheid in de persoon in stand en handhaaft deze op de plaats die haar in het geheel van de schepping toekomt, d.w.z. ten opzichte van de stoffelijke wezens, de andere personen en God. Ieder heeft dus de plicht die zedelijke orde in zichzelf en in de anderen veilig te stellen. Dat is de verplichting, die Wij nu beschouwen op het terrein van het gebruik van de tegenwoordig zo verbreide psychotrope geneesmiddelen.
In Onze Toespraak van 24 februari 1957 Paus Pius XII - Toespraak
Le IXe Congres National - Over de anesthesie
Over drie godsdienstig zedelijke vraagstukken inzake anesthesie naar aanleiding van het Negende Nationaal Congres van de Società Italiana di Anestesiologia
(25 februari 1957)
, hebben Wij al een objectie ter zijde geschoven, die men zou kunnen opwerpen vanuit de katholieke leer over het lijden. Sommigen beroepen zich namelijk op het voorbeeld van Christus, die de Hem aangeboden wijn, met myrre vermengd, afwees, om dan te beweren, dat het gebruik van narcotica en tranquillizers niet in overeenstemming is met het ideaal van de christelijke volmaaktheid en heldhaftigheid. Wij hebben toen geantwoord, dat er in beginsel niets tegen is om geneesmiddelen te gebruiken, die dienen om te kalmeren of de pijn te stillen, maar dat het afzien van het gebruik ervan een teken kon zijn van christelijke heldhaftigheid, en het dit ook dikwijls was. Wij voegden er evenwel aan toe, dat het onjuist zou zijn te beweren, dat pijn een onontbeerlijke voorwaarde is voor deze heldhaftigheid. Wat de narcotica betreft, kan men dezelfde beginselen toepassen op hun pijnstillende werking; wat hun bedwelmende werking betreft, moet men er de motieven en de, al of niet bedoelde, gevolgen van onderzoeken. Als geen enkele godsdienstige of zedelijke verplichting zich ertegen verzet en er ernstige redenen zijn om ze te gebruiken, mag men ze zelfs aan stervenden geven, als zij erin toestemmen. De euthanasie, d.w.z. de wil om de dood te veroorzaken, wordt duidelijk door de moraal veroordeeld. Maar als de stervende erin toestemt, is het geoorloofd een matig gebruik te maken van de narcotica, die zijn pijnen zullen verzachten, maar die ook de dood zullen verhaasten; in dat geval wordt namelijk de dood niet rechtstreeks gewild, maar hij is onvermijdelijk en evenredige motieven wettigen maatregelen, die zijn komst bespoedigen.
Men hoeft niet bang te zijn, dat de eerbied voor de wetten van het geweten of, als men wil, van het geloof en van de zedeleer, de uitoefening van uw beroep kan belemmeren of onmogelijk maken. In de reeds aangehaalde Paus Pius XII - Toespraak
Venus du monde entier - Over de menselijke persoonlijkheid in de psychologie
Tot het 13e congres van de Internationale vereniging voor toegepaste psychologie over het godsdienstig en zedelijk aspect van de menselijke persoonlijkheid in de psychologie
(10 april 1958)
van 10 april 1958 hebben Wij enkele normen opgesomd, die de oplossing vergemakkelijken van kwesties, die de feiten betreffen, in bepaalde gevallen, die voor de psychologen van belang zijn en die gelijkenis vertonen met die, welke u aangaan (zo bijvoorbeeld het gebruik van de "leugen-detector", van de psychotrope producten met het oog op narco-analyse, hypnose enz.); Wij verdeelden toen de intrinsiek immorele handelingen in drie groepen: ofwel gaan hun constituerende elementen rechtstreeks tegen de zedelijke orde in, ofwel heeft de persoon die handelt het recht niet om dit te doen, ofwel veroorzaken ze ongerechtvaardigde gevaren. Ernstige psychologen met een goed gevormd zedelijk besef moeten namelijk gemakkelijk kunnen onderscheiden, of de maatregelen, die ze van plan zijn te nemen, binnen een van deze categorieën vallen.
U weet ook, dat het onoordeelkundig gebruik van psychotrope of soma trope geneesmiddelen tot betreurenswaardige en zedelijk ontoelaatbare situaties kan leiden. In verscheidene streken staan tal van deze geneesmiddelen ter beschikking van het publiek zonder enige medisch controle en trouwens de ervaring leert dat deze niet toereikend is om de excessen te verhinderen. Bovendien tonen sommige staten een moeilijk te begrijpen verdraagzaamheid ten aanzien van bepaalde laboratoriumproeven of bepaalde practijken in de inrichtingen. Wij willen hier geen beroep doen op het openbaar gezag, maar op de medici zelf, en vooral op degenen, die een bijzondere autoriteit bezitten in hun beroep. Wij zijn er namelijk van overtuigd, dat er een natuurlijke medische ethiek bestaat, welke gefundeerd is op het juiste oordeel en op het verantwoordelijkheidsgevoel van de medici zelf en Wij verlangen, dat haar invloed zich steeds meer zal doen gelden.

Document

Naam: VOUS N'AVEZ PAS VOULU - OVER NIEUWE METHODEN EN MIDDELEN IN DE NEURO-PSYCHO-FARMACOLOGIE
Tot het congres van het "Collegium Internationale Neuro-Psycho-Farmacologicum" te Rome, over de zedelijke normen bij het gebruik van nieuwe methoden en middelen
Soort: Paus Pius XII - Toespraak
Auteur: Paus Pius XII
Datum: 9 september 1958
Copyrights: © 1958, Katholiek Archief, jrg. 13, nr. 45
Bewerkt: 7 november 2019

Opties

Internetadres
Print deze pagina
Dit document bestellen
Startpagina van dit document
Inhoudsopgave van dit document
Referenties naar dit document
Referenties vanuit dit document
RK Documenten wordt mogelijk gemaakt door donaties van gebruikers.
© 1999 - 2025, Stg. InterKerk, Schiedam, test