Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Daarbij was deze toenadering allang aan de gang. De mysterievolle Godsnaam vanuit het brandende braambos, die deze God onderscheidt van de goden met de vele namen, en die van Hem eenvoudig het "Ik ben", het bestaan uitspreekt, is een bestrijding van de mythe, waarmee de Socratische poging de mythe te overwinnen en te overstijgen in een innerlijke analogie staat. Voor wat betreft deze veelbediscussieerde interpretatie van de braambos-scène mag ik hier verwijzen naar mijn "Einführung in das Christentum" (München 1968) pag. 84-102. Ik denk dat hetgeen daar is gezegd ondanks de verder gegane discussie nog steeds juist is.

Het bij het brandende braambos begonnen proces komt binnen het Oude Testament tot een nieuwe rijpheid gedurende de ballingschap, waar de nu land- en eredienstloos geworden God van Israël zich openbaart als de God van hemel en aarde en zich voorstelt met de eenvoudige, het braamboswoord verder ontwikkelende formule: "Ik ben het". Met dit nieuwe erkennen van God gaat ook een soort van verlichting hand in hand, die zich drastisch uitdrukt in het bespotten van de goden die slechts maakwerk van mensenhanden zijn Vgl. Ps. 115 .

Zo gaat, bij alle scherpte van de tegenstelling met de hellenistische heersers die de aanpassing aan de Griekse leefwijze en aan hun godenverering wilden afdwingen, het Bijbelse geloof ten tijde van de hellenistische periode het beste van het Griekse denken van binnenuit tegemoet voor een wederzijdse aanraking, zoals deze zich met name in de late Wijsheidsliteratuur voltrokken heeft. Tegenwoordig weten we dat de in Alexandrië ontstane Griekse vertaling van het Oude Testament - de Septuaginta - meer is dan alleen een (en misschien zelfs weinig positief te beoordelen) vertaling van de Hebreeuwse tekst, namelijk een zelfstandige tekstgetuige en een eigen belangrijke stap in de openbaringsgeschiedenis, waarin zich deze ontmoeting gerealiseerd heeft op een manier die voor het ontstaan en de verspreiding van het Christendom een beslissende betekenis heeft gekregen. Vgl. A. Schenker, L’Ecriture sainte subsiste en plusieurs formes canoniques simultanées, in: L’interpretazione della Bibbia nella Chiesa. Atti del Simposio promosso dalla Congregazione per la Dottrina della Fede. Città del Vaticano 2001 pag. 178 – 186. Ten diepste gaat het daarbij om de ontmoeting tussen geloof en rede, tussen juiste verlichting en godsdienst. Het is in werkelijkheid vanuit het innerlijke wezen van het christelijke geloof en tegelijk vanuit het wezen van het Griekse dat zich met het geloof had samengesmolten, dat Manuel II heeft kunnen zeggen: "Niet 'met de Logos' handelen, is strijdig met het wezen van God".