Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Als wij het 16e eeuwfeest van het Concilie van Constantinopel vieren, willen wij toch niet voorbijgaan aan een andere belangrijke herdenking die ook in dit jaar 1981 valt; in dit jaar valt ook de herdenking van de 1550e verjaardag van het Concilie van Efeze, dat namelijk in 431 plaats vond. Hoewel deze herdenking als het ware in de schaduw staat van het eerstgenoemde Concilie, is ze toch van groot belang voor ons geloof en verdient ze zeer waardig te worden gevierd.

Want in dezelfde geloofsbelijdenis spreken wij met de liturgische gemeente die zich op de viering van de goddelijke mysteries voorbereidt: "Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, et homo factus est: Hij heeft het vlees aangenomen door de Heilige Geest uit de maagd Maria, en is mens geworden." Het Concilie van Efeze had derhalve vooral christologische betekenis, omdat het de twee naturen in Jezus Christus definieerde, namelijk de goddelijke en de menselijke natuur, de ware leer van de kerk welke in het jaar 325 op het Concilie van Nicea naar voren was gebracht, nauwkeuriger te omschrijven, welke intussen tot een geschilpunt was geworden wegens alom verspreide en verschillende interpretaties van de waarheid van dat Concilie en vooral wegens bepaalde formuleringen die in de nestoriaanse beweging werden gebruikt. In samenhang echter met deze verklaringen had het Concilie van Efeze bovendien een soteriologische betekenis, omdat het een beginsel dat aan de vaders bijzonder dierbaar was in het daglicht stelde: "Wat niet is opgenomen, is ook niet verlost". Eveneens hangt met die dogmatische definities ook de waarheid nauw samen over de heilige maagd, die geroepen was tot de unieke en bijzondere waardigheid van moeder van God, "Theotokos", zoals zonneklaar blijkt vooral uit de brieven van de heilige Cyrillus aan Nestorius H. Cyrillus van Jeruzalem, Brieven aan Nestorius. Acta Conciliorum Oecumenicorum. I Concilium universale Ephesinum: ed. E. Schwartz, I, 1, blz. 25-28 en 223-242; vgl. ook Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bologna 197l, blz. 40-44; 50-61, alsook uit de vermaarde Formula unionis van het jaar 433 H. Paus Sixtus III, Overeenstemming tussen Cyrillus van Alexandrië en de Bisschoppen van de Kerk van Antiochië, Formula Unionis (1 mrt 433). Acta Conciliorum Oecumenicorum, I, 1,4, blz. 8 v. (A); vgl. ook Conciliorum Oecumenicorum Decreta, blz. 69 v.. Het geheel was een loflied dat die oude vaders zongen op de menswording van de eniggeboren Zoon van God volgens de volle waarheid van de twee naturen in één persoon; een loflied ook ter viering van het heilswerk dat de Heilige Geest in de wereld volbracht. Maar dat alles kon niet geschieden zonder tot eer van de moeder van God te strekken, de eerste namelijk die samenwerkte met de kracht van de allerhoogste, die haar ten tijde van de boodschap overschaduwde door de lichtende komst van de Geest Vgl. Lc. 1, 35 . Op deze wijze verstonden het onze broeders en zusters te Efeze, die op de avond van 22 juni, toen het Concilie in de kathedraal van de 'Moeder Gods' begon, juist onder die titel de maagd Maria verheerlijkten en de vaders na de eerste zitting triomfantelijk naar huis begeleidden.

Het lijkt ons derhalve alleszins passend dat ook dat oude derde Concilie in de geschiedenis van de Kerk door ons naar zijn volle theologische en kerkelijke inhoud wordt herdacht. Want de allerheiligste maagd is door de overschaduwing van de kracht van de Drie-eenheid met het werk van het heil van alle mensen ten nauwste verbonden. De menswording van het Woord geschiedde door de werking van de Heilige Geest in haar hart. In haar lichtte bovendien de dageraad van de nieuwe mensheid op, de mensheid namelijk die samen met Christus in de gemeenschap der mensen binnentrad om het oude plan van het verbond met God, dat door de ongehoorzaamheid van de eerste mens was geschonden, weer te herstellen. "Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine: Hij heeft het vlees aangenomen door de Heilige Geest uit de maagd Maria."