9 april 2002
Met de heldere en sobere taal van de catechese leert de Kerk: ’Het bestaan van geestelijke, niet lichamelijke wezens die de Schrift gewoonlijk engelen noemt, is een geloofswaarheid. Het getuigenis van de Schrift is even duidelijk als de eenstemmigheid in de Overlevering dit is’.Catechismus-Compendium, Catechismus van de Katholieke Kerk (15 aug 1997), 328
Volgens de Schrift zijn de engelen boodschappers van God, ’machtige uitvoerders van zijn bevel … trouwe knechten die doen wat Hij wil’ (Ps. 103, 20), in dienst van zijn heilsplan, ‘uitgezonden ten behoeve van hen voor wie het heil is weggelegd’ (Heb. 1, 14).
De gelovigen kennen heel goed de talrijke episoden uit het Oude en het Nieuwe Testament waarin de heilige engelen ingrijpen. Zij weten dat de engelen de poorten van de aards paradijs sluiten Vgl. Gen. 3, 24 , Hagar en haar kind Ismaël redden Vgl. Gen. 21, 17 , de hand tegen houden van Abraham die op het punt staat Isaak te offeren Vgl. Gen. 22, 11 , wonderbare geboortes aankondigen Vgl. Recht. 13, 3-7 , de schreden van de rechtvaardige bewaken (vgl. Ps. 91, 11), onophoudelijk de Heer prijzen Vgl. Jes. 6, 1-4 en de gebeden van de heiligen voor God brengen. Vgl. Openb.. 8, 3-4 Zij herinneren zich ook het ingrijpen van een engel ten gunste van de profeet Elia, op de vlucht en uitgeput Vgl. 1 Kon. 19, 4-8 ten gunste van Azarja en zijn gezellen die in de oven zijn geworpen (vgl. Dan. 3, 49-50), van Daniël die in de leeuwenkuil is opgesloten Vgl. Dan. 6, 23 ; zij zijn bekend met de geschiedenis van Tobias waarin Rafaël, ’een van de zeven heilige engelen die de gebeden van de heiligen opdragen en toegang hebben tot voor de heerlijke troon van de Heilige’ (Tob. 12, 15), veel diensten verricht ten gunste van Tobit, zijn zoon Tobias en zijn vrouw Sara.
De gelovigen weten ook dat het aantal episoden in het leven van Jezus niet gering is waarin de engelen een bijzondere rol spelen: de engel Gabriël kondigt Maria aan dat zij zwanger zal worden en de Zoon van de Allerhoogste zal baren Vgl. Lc. 1, 26-38 , en eveneens een engel onthult aan Jozef de bovennatuurlijke oorsprong van het moederschap van de Maagd. Vgl. Mt. 1, 18-25 De engelen brengen de herders van Bethlehem de blijde boodschap van de geboorte van de Heiland. Vgl. Lc. 2, 8-14 De ’engel van de Heer’ beschermt het leven van het kind Jezus dat door Herodes bedreigd wordt. Vgl. Mt. 2, 13-20 De engelen staan de Heer bij in de woestijn Vgl. Mt. 4, 11 en sterken Hem in zijn doodsstrijd. Vgl. Lc. 22, 43 Zij verkondigen aan de vrouwen die naar Juzus’ graf gegaan zijn, dat Hij ’verrezen is’ Vgl. Mc. 16, 1-8 en zij treden ook op bij de hemelvaart om de betekenis ervan aan de leerlingen te openbaren en te verkondigen dat ’Jezus … op dezelfde wijze zal wederkeren als gij Hem naar de hemel hebt zien gaan’ (Hand. 1, 11).
De gelovigen ontgaat de betekenis niet van de aansporing van Jezus om niet één van de kleinen te minachten die in Hem geloven, ’want zij hebben engelen in de hemel en dezen aanschouwen voortdurend het aangezicht van mijn Vader die in de hemel is’ (Mt. 18, 10). En van het troostend woord dat ‘er vreugde is bij de engelen van God over één zondaar die zich bekeert’ (Lc. 15, 10). Zij weten tenslotte dat ’de Mensenzoon komt in zijn heerlijkheid en vergezeld van alle engelen’ (Mt. 25, 31) om levenden en doden te oordelen en de geschiedenis te voltooien.
De Kerk, die bij het begin bewaakt en verdedigd werd door het dienstwerk van de engelen Vgl. Hand. 5, 17-20 Vgl. Hand. 12, 6-11 en die voortdurend hun mysterieuze en machtige hulp ondervindt’,Catechismus-Compendium, Catechismus van de Katholieke Kerk (15 aug 1997), 334 vereert deze hemelse geesten en vol vertrouwen en vraagt zij om hun voorspraak.
In de loop van het liturgisch jaar herdenkt de Kerk de deelname van de engelen aan de heilsgebeurtenissen, Zo bijvoorbeeld met het grootste hoogfeest, Pasen, en het hoogfeest van de Aankondiging (25 maart), Kerstmis (25 december), Hemelvaart, Onbevlekte Ontvangenis (8 december), de h. Jozef (19 maart), de heilige Petrus en Paulus (29 juni), Maria Tenhemelopneming (15 augustus) en Allerheiligen (1 november). en viert hun gedachtenis op enkele bijzondere dagen. Op 29 september die van de aartsengelen Michaël, Gabriël en Rafaël, op 2 oktober die van de engelbewaarders; aan hen wijdt zij een votiefmis, waarvan de prefatie verkondigt dat ’Gods heerlijkheid straalt in de engelen’, Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Editio typica tertio emendata 2002/2008, Missale Romanum (6 okt 2008). Praefatio de Angelis - Prefatie van de Engelen in de viering van de goddelijke mysteries voegt zij zich bij het gezang van de engelen om de heerlijkheid van de driewerf heilige God te verkondigen Vgl. Jes. 6, 3 Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Editio typica tertio emendata 2002/2008, Missale Romanum (6 okt 2008). Prex Eucaharistica, Sanctus en roept zij hun hulp in om de gaven van de Eucharistie ’te dragen tot op uw altaar in den hoge, voor [...] uw goddelijke majesteit’. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Editio typica tertio emendata 2002/2008, Missale Romanum (6 okt 2008). Prex Eucaharistica I, Supplices te rogamus In hun tegenwoordigheid viert men de dienst van lofprijzing. Vgl. Ps. 137, 1 Vgl. H. Benedictus van Nursia, Regel voor monniken, Regula monasticorum. 19, 5: CSEL 75, Vindonbonae 1960, p. 75 Aan het dienstwerk van de engelen vertrouwt zij de gebeden van de gelovigen toe Vgl. Openb. 8, 3 , de smart van de boetelingen, Vgl. Congregatie voor de Riten, Ordo van het Sacrament van Boete en Verzoening, Ordo Paenitentiae (2 dec 1973) de verdediging van de onschuldigen tegen de aanvallen van de Boze. Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Getijdengebed, Liturgia horarum (11 apr 1971). Die 2 octobris, Ss. Angelorum Custodum memoria, Ad Vesperas, Hymnus: "Custodes hominum psallimus angelos" Zij smeekt God op het einde van de dag zijn engelen te zenden om degenen die bidden, in vrede te bewaren. Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Getijdengebed, Liturgia horarum (11 apr 1971). Die 2 octobris, Ss. Angelorum Custodum memoria, Ad Completorium post II Vesperas Dominicae et Sollemnitatem, Oratio "Visita quaesumus" Zij bidt dat de hemelse geesten hen die gaan sterven, te hulp komen Vgl. Congregatie voor de Goddelijke Eredienst, De pastorale zorg rond de zieken en de ziekenzalving, Ordo unctionis infirmorum eurumque pastoralis curae (7 dec 1972). cit., 147 en bij de begrafenisritus smeekt zij dat de engelen de ziel van de overledene naar het paradijs begeleiden Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Ordo Exsequiarum Romani Pontificis (5 feb 1998). p. 50 en over zijn graf waken.
Eeuwenlang hebben de gelovigen hun geloofsovertuiging met betrekking tot het dienstwerk van de engelen vertaald in uitingen van godsvrucht. Zij hebben hen aangenomen als schutspatronen van steden en beschermers van gilden. Ter ere van hen hebben zij bekende heiligdommen opgericht zoals Mont-Saint Michel in Normandië, San Michele della Chiusa in Piemonte en San Michele al Gargano in Apulië en feestdagen vastgesteld. Zij hebben hymnen gecomponeerd en oefeningen van godsvrucht samengesteld.
In het bijzonder heeft de volksvroomheid de devotie tot de engelbewaarder ontwikkeld. Reeds de heilige Basilius de Grote (+ 379) leerde dat ’iedere gelovige een engelbewaarder en herder naast zich heeft om hem naar het leven te geleiden’.H. Paus Johannes Paulus II, Boodschap, Veertigdagentijd 2002, Voor niets hebben jullie gekregen, voor niets moet je geven (4 okt 2001) Deze oude leer werd steeds hechter in haar Bijbelse en patristieke fundamenten en deed verschillende uitingen van godsvrucht ontstaan, totdat zij in de heilige Bernardus van Clairveaux (+ 1153) een grote meester en vermaarde apostel vond van de devotie tot de engelbewaarders. Voor hem zijn zij een bewijs ’dat de hemel niets nalaat dat ons kan helpen’, waardoor hij ons ’die hemelse geesten ter zijde’ stelt ’om ons te beschermen, te onderrichten en te geleiden’. H. Basilius van Caesarea, Adversus Eunomium. III, 1: PG 29, 656
De devotie tot de engelbewaarder maakt ook een levensstijl mogelijk die gekenmerkt wordt door:
De gewettigde en heilzame volksvroomheid met betrekking tot de engelen kan echter ook aanleiding geven tot afwijkingen, bijvoorbeeld: