Als de Patriarch van Constantinopel de heilige Tarasius, die Nicea II voorzat, verslag uitbrengt aan Paus Hadrianus I over het verloop van het Concilie, schrijft hij hem: ’Nadat allen hadden plaatsgenomen, stelden wij Christus tot (ons) hoofd. Inderdaad werd het heilig Evangelie op een troon geplaatst, als uitnodiging aan alle aanwezigen om rechtvaardig te oordelen’. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XIII, 459C Er werd duidelijk benadrukt dat Christus de voorzitter was van de Concilievergadering, dat deze in zijn naam en onder zijn gezag bijeen kwam, en het was een welsprekend gebaar waarmee bevestigd werd dat de eenheid van de Kerk alleen tot stand kan komen in gehoorzaamheid aan haar enige Heer.

Keizerin Irene en keizer Constantijn VI, die het Concilie bijeen hadden geroepen, hadden mijn voorganger Hadrianus I uitgenodigd als ’de ware hogepriester die de leiding heeft op de plaats en de stoel van de heilige en zeer eerbiedwaardige apostel Petrus’. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 985 Hij had er zich laten vertegenwoordigen door de Aartspriester van de Romeinse Kerk en door de ’hygoumene’ (abt) van het Griekse Sint Saba-klooster te Rome. Wilde het Concilie een volledige afspiegeling zijn van de Kerk, dan moesten ook de Oosterse Patriarchaten aanwezig zijn. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 1007. 1086 and Monumenta Germaniae Historica (=MGH), Epistulae V (Epistulae Karolini Aevi, t. 3), p. 29, 30-33.5 Daar hun territoria reeds onder mohammedaanse overheersing waren, werd aan Tarasius door de Patriarchen van Alexandrië en Antiochië een gezamenlijke brief, en door de Patriarch van Jeruzalem een synodaal schrijven gezonden, welke beide op het Concilie werden voorgelezen. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 1127-1135 and 1135-1145

Men was het er over eens dat de besluiten van een Algemeen Concilie alleen rechtsgeldig waren als de Bisschop van Rome eraan had meegewerkt en als de Oosterse Patriarchen hun instemming hadden doen blijken. So said the priest John, representing the Eastern Patriarchs, Mansi XII, 990A and XIII, 4A In dit besluitvormingsproces werd de rol van de Kerk van Rome als onvervangbaar erkend. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 1134 Zo stemde Nicea II in met diaken Johannes, die uiteenzette dat de beeldenbestrijdende vergadering van Hieria in 754 onwettig was omdat ’de paus van Rome of de bisschoppen om hem heen er niet aan hadden meegewerkt, noch door middel van legaten noch door een encycliek, volgen de wet der synoden’ en omdat ’de Oosterse Patriarchen, dat wil zeggen van Alexandrië, Antiochië en de Heilige Stad, en ook de bisschoppen die tot hen horen, er niet mee hadden ingestemd. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 208-209

De Vaders van Nicea verklaarden overigens dat zij ’volgden, ontvingen en aanvaarden’ de brief die Hadrianus aan de keizers had gezonden, J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 1085 en ook de brief die bestemd was voor de Patriarch. De twee brieven werden in de Latijnse tekst en in een Griekse vertaling daarvan voorgelezen, en allen werden uitgenodigd om persoonlijk hun instemming te geven. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 1085-1111

Het Concilie begroette in de pauselijke legaten ’de Kerk van de Heilige Apostel Petrus’ J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 994, 1041, 1114 J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XIII, 157, 204, 366 en van ’de Apostolische Stoel’, J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XII, 1086 volgens de Romeinse formule; Vgl. Paus Adrianus I, Brief aan Karel de Grote, Epistulae Karolini Aevi. in: MGH, Epistulae III, (Epistulae Merowingici et Karolini Aevi, t. 1), p. 587, 5. en in een brief die hij uit naam van het Concilie aan mijn voorganger schreef, erkende Patriarch Tarasius in hem degene die ’de zetel heeft geërfd van de Heilige Apostel Petrus’, en die ’bekleed met het hogepriesterschap, wettig en uit kracht van Gods Wil het hoofd is van de religieuze hiërarchie’. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XIII, 463BC
Overigens, toen het Concilie unaniem het voorstel aanvaardde van de Romeinse legaten om in de vergadering een eerbiedwaardige icoon te laten binnenbrengen, opdat de Vaders daaraan hun eer zouden kunnen bewijzen, was dat, naar het schijnt, een van de beslissende momenten waarop het Concilie zich heeft uitgesproken voor het herstel van de beeldenverering. J.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima Collectio XIII, 200
Het laatste Algemeen Concilie dat door de Katholieke Kerk en ook door de Orthodoxe Kerk erkend wordt, is een opmerkelijk voorbeeld van ’synergie’ (harmonische samenwerking) tussen de Stoel van Rome en een Concilievergadering. Het stond in de lijn van de patristische kerkleer over de communio, een leer die wortelt in de overlevering, en die door het Tweede Vaticaans Concilie terecht weer naar voren is gebracht.