Hier volgen de voornaamste delen uit de toespraak, die de Paus op zaterdag 22 januari 1983 gehouden heeft tot de Nederlandse Bisschoppen ter afsluiting van hun vijfjaarlijkse bezoek "Ad Limina Apostolorum". De Paus heeft in het Nederlands gesproken.

..... De belangrijkste gebeurtenis die het leven van de Kerk in Nederland gekenmerkt heeft in de laatste periode is zonder twijfel de Bijzondere Synode van de Bisschoppen van Nederland (1980), welke nu drie jaar geleden is gehouden. Zij is de blijvende richtingwijzer voor een vernieuwing van het kerkelijk leven in uw land. U hebt zeker de ontroerende herinnering bewaard aan de sluitingsplechtigheid in de Sixtijnse Kapel, onder de ogen van de Christus van Michelangelo; en U herinnert zich nog het ogenblik waarop U zich in het geheim van Uw hart verbonden hebt door allen Uw handtekening te zetten onder de besluiten die een echt program van leven en van pastorale actie vormen; en dat terwijl ik in uw midden was om ze te bevestigen. U herinnert zich nog dat wij ons als doel van de Bijzondere Synode hadden voorgesteld: een duidelijke manifestatie van de kerkelijke verbondenheid .....

..... Ik zou mij nu met U willen bezinnen op enkele aspecten van de vernieuwing van het kerkelijk leven in het licht van de Synode, van de verbondenheid met de Wereldkerk en van de gemeenschap met de Stoel van Petrus. Die Synode is immers de weg, die de Kerk van Nederland moet volgen, want zij is de authentieke toepassing van het Tweede Vaticaanse Concilie en leidt daarom naar een waarachtige vernieuwing.

.... Zo is het in de Kerk vanaf de tijd van de Apostelen. De Handelingen van de Apostelen helpen ons om de leerlingen van Jezus duidelijk te herkennen, dank zij enkele kenmerken, waarvan het allereerste is dat "zij zich ernstig toelegden op de leer van de Apostelen" (Hand. 2, 42).

De gemeenschap in het geloof betekende voor de Apostelen dat zij de zending hadden om het Woord te verkondigen en om te onderrichten en voor de leerlingen dat zij aan dat onderricht trouw moesten zijn. Ook vandaag is deze verbondenheid fundamenteel; en zij houdt in, voor allen, de trouw aan het onderricht van Christus en van de Apostelen en voor U, herders, de opdracht om "Christus te prediken, de gekruisigde Christus" (1 Kor. 1, 23). Zij vereist, dat Christus volledig voorgehouden wordt, als "ware God, geboren uit de ware God .. en die voor ons mensen mens geworden is"; ook dat hij wordt voorgehouden met al zijn eisen, die soms radicaal zijn maar steeds het welzijn van de mens beogen. Dat houdt voor U, herders, de verplichting in uw gelovigen te helpen om goed te onderscheiden wáár zij zich met de gezonde leer kunnen voeden, en de taak om de catechese te organiseren en te leiden, vooral voor de jeugd. Bisschoppensynodes, Besluiten Bijzondere Synode van Bisschoppen van Nederland (31 jan 1980), 43.44.45 De gelovigen bleven ook trouw "in het breken van het brood en het gebed" (Hand. 2, 42).

Het geloofsleven uit zich vooral door deelname aan het liturgisch en sacramenteel leven, en ook door een leven van voortdurend gebed. Daarom moet er bij elke Kerkopbouw veel aan gelegen zijn, aan dit leven zijn volle kracht te geven, om het gevaar te vermijden een bureaucratische structuur te worden. De mensen hebben dorst naar de levende en ware God, naar contact, als persoon en in gemeenschap, met Hem, die Waarheid en Leven is.

Met vreugde denk ik er aan, dat ook in uw land het persoonlijk op-zoek-zijn naar God geleidelijk aan opleeft. U doet er goed aan deze aspiraties van geesten en harten te begeleiden, ze te verstaan, ze aan te wakkeren en er leiding aan te geven. Wat de liturgische, sacramentele en communitaire uitdrukkingsvormen betreft, hebt U tijdens de Bijzondere Synode een beroep gedaan op de documenten van het Concilie, en terecht het feit benadrukt, dat de Sacramenten zijn toevertrouwd aan de Kerk, die, vol eerbied voor de goddelijke geheimen, de bediening ervan regelt; zo hebt U duidelijk tot uitdrukking gebracht, dat de liturgie een gemeenschappelijk goed is dat aan heel de Kerk toekomt, en dat zij dientengevolge op geordende wijze gevierd dient te worden. Bisschoppensynodes, Besluiten Bijzondere Synode van Bisschoppen van Nederland (31 jan 1980), 20

..... Het hoeft niet te verwonderen, dat de Kerk er op staat, dat de viering van de Eucharistie in zulk een middel - de officiële liturgische boeken in zorgvuldige nauwkeurige vertalingen - haar richtlijnen vindt. Het waarborgt echt katholiek geloof en bevat de geestelijke rijkdommen die eigen zijn aan het "geheim van het geloof". De Eucharistie is inderdaad volgens het Tweede Vaticaanse Concilie: "bron en hoogtepunt van heel de Evangelieverkondiging ..

Deze gedachten over de Eucharistie voeren ons vanzelf naar een beschouwing over het priesterschap. Het onderscheid dat de Kerk maakt tussen ambtelijk of sacramenteel priesterschap en het algemeen priesterschap van alle gelovigen is direct van toepassing op de viering van de Eucharistie; het Tweede Vaticaans Concilie heeft de voortdurende leer van de Kerk in herinnering geroepen: "De ambtspriester, door de gewijde macht waarover hij beschikt . ....... voltrekt in de persoon van Christus het Eucharistisch offer, en draagt het in naam van geheel het volk aan God op". Er is geen Kerk zonder Eucharistie en er is geen Eucharistie zonder priester. Hoe zou er een Kerk kunnen bestaan zonder gewijde priesters? De Paus herinnert aan de twee brieven van kardinaal J. Willebrands over het ambtelijk priesterschap (1982) en over de priesterroepingen (1982)

.... Wanneer, in de bovengenoemde brief over het ambtelijk priesterschap, wordt vastgesteld dat er zonder de sacramentele wijding door de Bisschop geen waarachtig priesterlijk ambt is, vertolkt men zeer goed de authentieke katholieke leer. "Dit (de gave van de Geest) hebben wij van de Heer ontvangen door de apostelen. Wij hebben hiervoor geen alternatief".

Indien de Heer in de Kerk het ambtelijk priesterschap heeft gewild - met de kenmerken waarover wij spraken -, dan zal Hijzelf aan de gemeenschap van zijn gelovigen de priesters schenken die nodig zijn voor de verkondiging van het geloof en de bediening van de sacramenten, in het bijzonder voor de viering van de Eucharistie en voor de dienst van Zijn vergeving. .... Maar er moet veel gebeden worden, volgens het woord van Christus zelf: "Vraagt daarom de Heer van de oogst arbeiders te sturen om te oogsten" (Lc. 10, 2)(Mt. 9, 38).

Staat U mij toe in dit verband een dringend beroep te doen op U, dierbare broeders, maar ook op uw priesters en gelovigen, in de christelijke gemeenschappen en gezinnen veelvuldiger en vuriger te bidden, om van de Heer een groeiend aantal jongeren te verkrijgen, die zich geheel aan de dienst van de Heer verlangen toe te wijden. Daarnaast is het van belang dat van alles gedaan wordt om de psychologische en spirituele voorwaarden te scheppen, alsook de omgeving, waarin beginnende roepingen - door Christus voortdurend aan zijn Kerk gegeven - zich op juiste wijze kunnen ontwikkelen en tot rijpheid komen. De trouw aan Christus legt aan ieder van ons verplichtingen op. Bisschoppensynodes, Besluiten Bijzondere Synode van Bisschoppen van Nederland (31 jan 1980), 26.21....

Tijdens de Bijzondere Synode hebt U zich zeer bewust getoond van de belangrijke rol die de leken te vervullen hebben in diverse pastorale taken van de Kerk. Het is niet nodig om te wijzen op de perspectieven geopend door het Tweede Vaticaans Concilie ..... Het welzijn van het geheel eist, dat priesters niet de taken vervullen die eigen zijn aan de leken, en ook dat leken niet de ambtelijke functie van de priester uitoefenen.

.... Met heel mijn hart spoor ik U aan Uw geloofsmoed te bewaren en Uw moed om te handelen, om voort te kunnen gaan op de weg van vernieuwing, uitgezet in de Zaal van de Synode, die op sommige momenten leek op de Bovenzaal van het Pinksterfeest".

Tenslotte wees de Paus op de Z. Petrus Donders en op Titus Brandsma als voorbeelden van de levenskracht die Nederland altijd getoond heeft.

Ik vat samen door te herhalen wat ik al zo dikwijls verkondigd heb: "Opent de deuren voor de Verlosser!" H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, De Verlosser van de mensen, Redemptor Hominis (4 mrt 1979). Van harte geef ik U mijn zegen".