Wat is het beschouwende gebed? De heilige Teresia antwoordt: "Het innerlijk gebed is, naar mijn mening, alleen maar een vertrouwelijke omgang in vriendschap, waarin men zich vaak onder vier ogen onderhoudt met die God door wie men zich bemind weet". H. Teresia van Avila, Boek van mijn leven, Libro de la Vida. 8

Het beschouwende gebed is op zoek naar "mijn zielsbeminde" (Hoogl. 1,7). Vgl. Hoogl. 3,14 En dat is Jezus en in Hem de Vader. Hij wordt gezocht, omdat het verlangen naar Hem steeds het begin van de liefde is; Hij wordt gezocht in het zuivere geloof, dat ons geboren doet worden uit Hem en doet leven in Hem. Men kan ook mediteren tijdens het beschouwende gebed, de blik wordt evenwel op de Heer gewicht.

De keuze van het tijdstip en van de tijdsduur van het beschouwende gebed hangt af van een vastbesloten wil, die de geheimen van het hart blootlegt. Men doet niet slechts aan beschouwend gebed, wanneer men daarvoor de tijd heeft: men neemt de tijd om er te zijn voor de Heer, vastbesloten om Hem de tijd onderweg niet weer af te nemen, welke ook de beproevingen en de dorheid mogen zijn die men tijdens de ontmoeting ervaart. Men kan niet altijd mediteren, men kan altijd tot beschouwend gebed komen, onafhankelijk van de gezondheid, de werksituatie en de gevoelstoestand. Het hart is de plaats waar de zoektocht en de ontmoeting zich afspelen, in de geest van armoede en in het geloof.

Het begin van een beschouwend gebed is vergelijkbaar met het begin van de eucharistieviering: de aandacht van het hart concentreren, heel ons wezen verzamelen onder invloed van de heilige Geest, de verblijfplaats van de Heer bewonen die wij zelf zijn, het geloof opwekken om binnen te gaan in de aanwezigheid van Hem die op ons wacht, onze maskers laten vallen en ons hart opnieuw naar de Heer keren die ons bemint, om ons aan Hem over te geven als een offergave die gezuiverd en omgevormd moet worden.

Het beschouwend gebed is het gebed van het kind van God, van de zondaar die vergiffenis gekregen heeft en met instemming de liefde ontvangt, waarmee hij bemind wordt en daarop wil antwoorden door nog meer lief te hebben. Vgl. Lc. 7, 36-50 Vgl. Lc. 19, 1-10 Maar hij weet dat zijn antwoord de liefde is die de Geest uitstort in zijn hart, want alles is genade van God. Het beschouwend gebed is de overgave in nederigheid en armoede aan de liefhebbende wil van de Vader in een steeds diepere vereniging met zijn welbeminde Zoon.

Zo is het beschouwende gebed de meest eenvoudige uitdrukking van het geheim van het gebed. Het beschouwend gebed is een gave, een genade; het kan alleen ontvangen worden in de nederigheid en de armoede. Het beschouwende gebed is een verbondsrelatie die door God tot stand gebracht is in het diepst van ons wezen. Vgl. Jer. 31, 33 Het beschouwende gebed is gemeenschap: de heilige Drieëenheid bevestigt er de mens, als beeld van God, gemaakt "naar zijn gelijkenis".

Het beschouwende gebed is ook bij uitstek de sterke tijd voor het gebed. In het inwendig gebed "geeft" de Vader ons "dat ons diepste wezen machtig door zijn Geest wordt gesterkt, dat Christus door het geloof woont in ons hart en dat wij in de liefde geworteld en gegrondvest blijven" (Ef. 3, 16-17).

De beschouwing ("contemplatie") is een op Jezus gerichte blik vol geloof. "Ik kijk Hem aan en Hij kijkt mij aan", zei een boer uit Ars, toen hij voor het tabernakel in gebed was, ten tijde van de heilige pastoor. Deze aandacht voor Hem betekent verloochening van het "ik". Zijn blik zuivert het hart. Het licht van de blik van Jezus verlicht de ogen van ons hart; het leert ons om alles te zien in het licht van zijn waarheid en van zijn medelijden voor alle mensen. De beschouwing laat ook haar blik gaan over de geheimen van het leven van Christus. Zo leert de beschouwing ons "de Heer van binnen kennen" om Hem lief te hebben en Hem meer te volgen. Vgl. H. Ignatius van Loyola, Geestelijke Oefeningen. 104

Het beschouwende gebed is luisteren naar het woord van God. Dit luisteren is verre van passief, het is de gehoorzaamheid van het geloof, een onvoorwaardelijke aanvaarding door de dienstknecht en liefdevolle instemming van het kind. Het luisteren neemt deel aan het "ja" van de Zoon die dienstknecht geworden is, en aan het "fiat" van zijn nederige dienstmaagd.

Het beschouwende gebed is stilte, dat "symbool van de wereld die komen zal"H. Isaac van Ninive, Tract. myst. 66 of "zwijgende liefde".H. Johannes van het Kruis De woorden in het beschouwende gebed zijn geen uitgebreide redevoeringen maar kleine takjes die het vuur van de liefde voeden. In deze stilte, die voor een "uiterlijk" mens niet te verdragen is, vertrouwt de Vader ons zijn Woord toe, het Woord dat mensgeworden is, geleden heeft, gestorven en verrezen is; en in deze stilte laat de Geest van kindschap ons delen in het gebed van Jezus.

Het beschouwende gebed is vereniging met het gebed van Christus in de mate waarin het ons laat deelnemen aan zijn mysterie. Het mysterie van Christus wordt door de kerk gevierd in de eucharistie en de heilige Geest brengt het tot leven in het beschouwende gebed, opdat het door daadwerkelijke naastenliefde zichtbaar wordt.

Het beschouwende gebed is een gemeenschap van liefde die drager van leven is voor velen, in de mate waarin men bereid is in de nacht van het geloof te verblijven. De paasnacht van de verrijzenis loopt via de nacht van de doodstrijd en de nacht van het graf. Dat zijn drie sterke tijden van het uur van Jezus die we onder leiding van zijn Geest (en niet het "vlees, dat zwak is") beleven in het beschouwende gebed. Men moet ermee instemmen om "een uur met Hem te waken." Vgl. Mt. 26,40