De Kerk is één door haar oorsprong: "Het hoogste voorbeeld en de oorsprong van dit mysterie is de eenheid in de Drieëenheid van personen van de ene God: de Vader en de Zoon in de heilige Geest". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 2. vert. uit Lat. De Kerk is één door haar Stichter: "Want de mensgeworden Zoon, de Vredevorst, heeft door zijn kruis alle mensen met God verzoend door de eenheid van allen in één volk en in één lichaam te herstellen." 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 78. § 3, vert. uit Lat. De Kerk is één door haar ziel: "De heilige Geest die in de gelovigen woont en heel de Kerk vervult en bestuurt, brengt die wonderbaarlijke gemeenschap van gelovigen tot stand en Hij verbindt allen zo innig in Christus dat Hij het beginsel van de eenheid van de Kerk is". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 2 Het behoort derhalve tot het wezen van de Kerk één te zijn:

Wat voor een wonderlijk mysterie! Er is één Vader van het heelal, één Logos van het heel al en ook één Geest, overal dezelfde; er is ook één maagd die moeder geworden is, en ik noem haar graag de Kerk. H. Clemens van Alexandrië, De pedagoog, Paedagogos. 1,6, vert. uit Gr.

Deze ene Kerk laat vanaf het begin echter een grote verscheidenheid zien die zowel voortvloeit uit de diversiteit van Gods gaven als uit de menigvuldigheid van personen die ze ontvangen. In de eenheid van het volk van God verzamelt zich de verscheidenheid van volken en culturen. Onder de leden van de Kerk komt een verscheidenheid van gaven, taken, levensomstandigheden en levenswijzen voor; "in de gemeenschap van de Kerk bestaan op wettige wijze particuliere Kerken, die hun eigen tradities bezitten". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 13. vert. uit Lat. De grote rijkdom van deze verscheidenheid verzet zich niet tegen de eenheid. De zonde en de last van haar gevolgen bedreigen niettemin onophoudelijk de gave van de eenheid. Daarom moet de apostel ertoe aansporen "de eenheid des Geestes te behouden door de band van de vrede" (Ef. 4, 3).

Welke zijn deze banden van eenheid? "Voeg bij dit alles de liefde als de band der volmaaktheid" (Kol. 3, 14). Maar de eenheid van de pelgrimerende Kerk wordt ook door zichtbare banden van gemeenschap verzekerd:

• de belijdenis van het ene, van de apostelen ontvangen geloof;
• de gemeenschappelijke viering van de goddelijke eredienst, vooral van de Sacramenten;
• de apostolische opvolging door het Sacrament van de Wijding, die de broederlijke eensgezindheid binnen Gods familie handhaaft. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 2 Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 14 Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 205

"Dit is de enige Kerk van Christus (...) waarover onze Verlosser na zijn verrijzenis Petrus als herder heeft aangesteld. Aan hem en de andere apostelen heeft Hij de opdracht gegeven haar te verbreiden en te besturen (...). Deze Kerk, als een gemeenschap gesticht en geordend in deze wereld, verwezenlijkt zich (subsistit in) in de katholieke Kerk, die bestuurd wordt door de opvolger van Petrus en de bisschoppen die met hem in gemeenschap leven". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 8. vert. uit Lat.

Het 2e Vaticaans Concilie - Decreet
Unitatis Redintegratio
Over de oecumene
(21 november 1964) van het Tweede Vaticaans Concilie zegt uitdrukkelijk: "Immers, alleen door de katholieke Kerk van Christus, die het 'algemeen heilsmiddel' is, kan men toegang hebben tot de gehele volheid van de heilsmiddelen. Wij geloven namelijk, dat de Heer aan het ene apostelcollege, waarvan Petrus het hoofd is, alle goederen van het Nieuwe Verbond heeft toevertrouwd, en wel om op aarde één lichaam van Christus te vormen, waarbij allen die reeds op enigerlei wijze tot het volk van God behoren, volledig moeten worden ingelijfd". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 3. vert. uit Lat.

Inderdaad "zijn" in de ene en enige Kerk van God reeds vanaf het eerste begin enkele scheuringen ontstaan, die de apostel ernstig afkeurt; in latere eeuwen hebben zich echter grotere onenigheden voorgedaan en hebben zich omvangrijke gemeenschappen afgescheiden van de volle gemeenschap van de katholieke Kerk en dit soms niet zonder schuld van mensen aan beide zijden". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 3. vert. uit Lat. De breuken die de eenheid van het lichaam van Christus verwonden (men maakt hierbij een onderscheid tussen ketterij, afval en schisma), Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 751 komen niet zonder de zonden van de mensen tot stand:

Waar zonde is, daar is ook veelheid, schisma, ketterij, conflict; maar waar deugd is, daar is ook een eenheid die bewerkte dat alle gelovigen slechts één lichaam waren en één ziel. Origenes van Alexandrië, Preken over het boek van de Profeet Ezechiël, Homiliae in Exechielem. 9,1, vert. uit Gr.

"Zij die nu in gemeenschappen worden geboren die voortgekomen zijn uit dergelijke breuken" en die er het geloof in Christus in zich opnemen, kan men de zonde van afscheiding niet aanrekenen en de katholieke Kerk begroet hen dan ook met broederlijke eerbied en liefde (...). Zij die uit het geloof in het doopsel zijn gerechtvaardigd, worden in Christus ingelijfd en dragen daarom de naam christenen en zij worden door de zonen en de dochters van de katholieke Kerk terecht als broeders en zusters in de Heer erkend". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 3. vert. uit Lat.

Bovendien bestaan er "verscheidene elementen van heiliging en waarheid" 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 8 buiten de zichtbare grenzen van de katholieke Kerk: "het geschreven woord van God, het leven van de genade, geloof, hoop en liefde, en andere innerlijke gaven van de heilige Geest en ook zichtbare elementen". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 3. vert. uit Lat. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 15 De Geest van Christus bedient zich van deze kerken en kerkelijke gemeenschappen als heilsmiddelen waarvan de kracht komt van de volheid van de genade en de waarheid die Christus aan de katholieke Kerk heeft toevertrouwd. Al deze weldaden komen van en leiden naar Christus Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 3 en roepen op zich al op tot "katholieke eenheid". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 8

"Christus heeft vanaf het begin deze eenheid aan zijn Kerk geschonken; naar onze geloofsovertuiging leeft zij onverliesbaar voort in de katholieke Kerk, en wij hopen dat zij van dag tot dag blijft toenemen tot aan de voleinding van de wereld". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 4. vert. uit Lat. Christus schenkt aan zijn Kerk altijd de gave van de eenheid, maar de Kerk moet altijd bidden en werken om de eenheid die Christus voor haar wil, te behouden, te versterken en te vervolmaken. Daarom heeft Jezus zelf in het uur van zijn lijden voor de eenheid onder zijn leerlingen gebeden en Hij houdt niet op hiervoor tot de Vader te bidden: "opdat zij allen één mogen zijn, zoals Gij, Vader, in Mij en Ik in U: dat ook zij in Ons mogen zijn, opdat de wereld gelove dat Gij Mij gezonden hebt" (Joh. 17, 21). Het verlangen de eenheid onder alle christenen opnieuw te vinden is een gave van Christus en een oproep van de heilige Geest. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 1

Om hieraan op de juiste manier te beantwoorden is er vereist:

• een permanente vernieuwing van de Kerk door een grotere getrouwheid aan haar roeping. Deze vernieuwing is de drijfveer van de beweging naar eenheid; Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 6
• een innerlijke ommekeer om zuiverder "volgens het Evangelie te leven" Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 7 want het is de ontrouw van de leden aan de gave van Christus die scheiding teweeg brengt;
• het gemeenschappelijk gebed, want "deze innerlijke ommekeer en de heiligheid van leven tezamen met persoonlijke en openbare gebeden voor de eenheid van de christenen moeten worden gezien als de ziel van heel de oecumenische beweging en kunnen dan ook terecht een geestelijke, oecumenische beweging genoemd worden; 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 8. vert. uit Lat.
• een wederzijdse kennis van elkaar als broeders en zusters; Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 9
• een oecumenische vorming van de gelovigen en in het bijzonder van de priesters; Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 10
• een dialoog tussen de theologen en ontmoetingen tussen de christenen van de verschillende kerken en kerkelijke gemeenschappen; Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 4.9.11
• een samenwerking tussen de christenen op de verschillende terreinen van dienstverlening aan de mensen. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 12

De zorg om de eenheid tot stand te brengen "gaat de hele Kerk aan, gelovigen en herders". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 5 Maar men moet "er zich ook van bewust zijn, dat dit heilig voornemen alle christenen te verzoenen binnen de eenheid van de ene en enige Kerk van Christus de menselijke krachten en gaven te boven gaat". Daarom stellen wij al onze hoop op "het gebed van Christus voor de Kerk, op de liefde van de Vader voor ons en op de kracht van de heilige Geest". 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 24. vert. uit Lat.