Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Na over de rol van de maagd Maria in het mysterie van Christus en de Geest gesproken te hebben, dienen wij nu na te gaan wat haar plaats is in het mysterie van de Kerk. "Immers, de maagd Maria (...) wordt erkend en geëerd als de waarachtige moeder van God en van de Verlosser (...). Zij is ook werkelijk 'moeder van de ledematen (van Christus) (...), omdat zij in liefde heeft meegewerkt aan de geboorte van de gelovigen in de Kerk, die de ledematen zijn van het hoofd H. Augustinus, Over de heilige maagdelijkheid, De sancta Virginitate. 6; citerend, vert. uit Lat.". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 53 "...Maria, moeder van Christus, moeder van de Kerk". H. Paus Paulus VI, Toespraak, Sluiting van de Derde Zittingsperiode van het Tweede Vaticaans Concilie, Post Duos Menses (21 nov 1964), 29

De boodschap aan Maria luidt de "volheid van de tijd" (Gal. 4, 4) in, d.w.z. de vervulling van de beloften en de voorbereidingen. Maria wordt uitgenodigd Hem te ontvangen, in wie "de godheid in heel haar volheid lijfelijk" (Kol. 2, 9) aanwezig zal zijn. Het goddelijk antwoord op haar vraag: "Hoe zal dit geschieden, daar ik geen gemeenschap heb met een man?" (Lc. 1, 34), wordt door de kracht van de Geest gegeven: "De heilige Geest zal over u komen" (Lc. 1, 35).

De zending van de heilige Geest wordt altijd verbonden met en is gericht op de zending van de Zoon. Vgl. Joh. 16, 14-15 De heilige Geest wordt gezonden om de schoot van de maagd Maria te heiligen en deze van Godswege te bevruchten; Hij is "de Heer die het leven geeft" door ervoor te zorgen dat zij de eeuwige Zoon van de Vader ontvangt in een menselijke natuur die uit de hare voortkomt.

De eniggeboren Zoon van de Vader, die als mens in de schoot van de maagd Maria is ontvangen, is vanaf het begin van zijn menselijk bestaan "Christus", d.w.z. gezalfd met de heilige Geest, Vgl. Mt. 1, 20 Vgl. Lc. 1, 35 ook al openbaart Hij zich slechts geleidelijk aan de herders, Vgl. Lc. 2, 8-20 de wijzen, Vgl. Mt. 2, 1-12 aan Johannes de Doper Vgl. Joh. 1, 31-34 en de leerlingen. Vgl. Joh. 2, 11 Heel het leven van Jezus Christus zal daarom tonen "hoe God Hem gezalfd heeft met de heilige Geest en met kracht" (Hand. 10, 38).

Wat het katholiek geloof met betrekking tot Maria belijdt, is gebaseerd op hetgeen het belijdt met betrekking tot Christus, maar wat het over Maria leert, verheldert op zijn beurt het geloof in Christus.

"God heeft zijn Zoon gezonden" (Gal. 4, 4), maar om voor Hem "een lichaam te bereiden" (Heb. 10, 5) heeft Hij de vrijwillige medewerking van een schepsel gewild. Daartoe heeft God van alle eeuwigheid af een dochter van Israël uitverkoren om moeder van zijn Zoon te zijn, een jonge joodse vrouw uit Nazaret in Galilea, "een maagd die verloofd was met een man die Jozef heette, uit het huis van David; de naam van de maagd was Maria" (Lc. 1, 26-27).

Het was de wil van de Vader van barmhartigheid dat aan de menswording de instemming voorafging van haar die voorbestemd was moeder te zijn. Evenals een vrouw bijgedragen had tot de dood, zo zou nu een vrouw evenzeer bijdragen tot het leven. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 56. vert uit Lat Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 61

Gedurende het hele Oude Verbond is de zending van Maria voorbereid door die van heilige vrouwen. Geheel aan het begin staat Eva: ondanks haar ongehoorzaamheid ontvangt zij de belofte van een nageslacht dat over de Boze zal zegevieren Vgl. Gen. 3, 15 en de belofte dat zij de moeder zou zijn van alle levenden. Vgl. Gen. 3, 20 Op grond van deze belofte ontvangt Sara ondanks haar hoge leeftijd een zoon. Vgl. Gen. 18, 10-14 Vgl. Gen. 21, 1-2 Tegen iedere menselijke verwachting in kiest God uit wat als hulpeloos en zwak wordt beschouwd, Vgl. 1 Kor. 1, 27 om de trouw aan zijn belofte te tonen: Hanna, de moeder van Samuel, Vgl. 1 Sam. 1 Debora, Ruth, Judit, Ester en vele andere vrouwen. Maria "neemt de eerste plaats in onder de nederigen en armen van de Heer die vol vertrouwen het heil van Hem verwachten en het verkrijgen. Tenslotte komt met haar, de dochter van Sion bij uitstek, na een lang wachten op de vervulling van de belofte, de volheid der tijden en wordt er een nieuwe heilsorde gevestigd". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 55. vert. uit Lat.

Om Moeder van de Verlosser te zijn werd Maria "door God begiftigd met gaven die pasten bij een zo grote taak". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 56. vert. uit Lat. De engel Gabriël begroet haar op het ogenblik van de boodschap als "vol van genade". (Lc. 1, 28) Immers, om de vrijwillige instemming van haar geloof te kunnen geven bij de aankondiging van haar roeping moest zij geheel gedragen worden door Gods genade.

De Kerk is zich door de eeuwen heen ervan bewust geworden dat Maria, door God "begenadigd" Vgl. Lc. 1, 28 , vanaf haar ontvangenis verlost was. Dat belijdt het dogma van de onbevlekte ontvangenis, door Paus Pius IX in 1854 afgekondigd:

De gelukzalige maagd Maria is bij het eerste ogenblik van haar ontvangenis door een bijzondere genadegave en voorrecht van de almachtige God met het oog op de verdiensten van Christus Jezus, de Verlosser van het menselijk geslacht, gevrijwaard van elke smet van de erfzonde. Z. Paus Pius IX, Dogmatische Bul, Dogmaverklaring van Maria, Onbevlekt Ontvangen, Ineffabilis Deus (8 dec 1854), 22. vert uit Lat.

Deze "luister van een uitzonderlijke heiligheid" waarmee zij "vanaf het eerste ogenblik van haar ontvangenis gesierd is", 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 56. vert uit Lat. verkrijgt zij geheel van Christus: zij is "met het oog op de verdiensten van haar Zoon op een meer verheven wijze verlost". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 53. vert. uit Lat. Méér dan elke andere geschapen persoon heeft de Vader haar "in de hemelen in Christus gezegend met elke geestelijke zegen" (Ef. 1, 3). Hij heeft haar "in Hem uitverkoren vóór de grondlegging van de wereld, om heilig en vlekkeloos te zijn voor zijn aangezicht. Vgl. Ef. 1, 4

De Kerkvaders uit de oosterse traditie noemen de Moeder van God "de geheel heilige" (Panaghia) , zij vieren haar als "vrij van iedere zondesmet, als het ware gevormd door de heilige Geest en gemaakt tot een nieuw schepsel". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 56. vert. uit Lat. Door Gods genade is Maria heel haar leven lang vrij van iedere persoonlijke zonde gebleven.

Op de boodschap dat zij door de kracht van de heilige Geest "de Zoon van de Allerhoogste" zal baren zonder gemeenschap met een man te hebben, Vgl. Lc. 1, 28-37 heeft Maria geantwoord met "de gehoorzaamheid van het geloof" Vgl. Rom. 1, 5 , in de stellige zekerheid dat "voor God niets onmogelijk is": "Zie de dienstmaagd des Heren, mij geschiede naar uw woord" (Lc. 1, 37-38). Zo werd Maria, door in te stemmen met het woord van God, Moeder van Jezus en, door met geheel haar hart de goddelijke heilswil te volgen, zonder dat ook maar een enkele zonde haar weerhield, leverde zij zich geheel over aan de persoon en het werk van haar Zoon om afhankelijk van Hem en samen met Hem, door Gods genade, het mysterie van de verlossing te dienen. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 56

Zoals de heilige Ireneüs zegt: "door haar gehoorzaamheid is zij oorzaak van het heil geworden, zowel voor zichzelf als voor de gehele mensheid" H. Ireneüs van Lyon, Tegen de ketters, Adversus Haereses. 3, 22, 4. Ook zegt een niet gering aantal oude Kerkvaders met hem: "De knoop van Eva's ongehoorzaamheid werd ontward door de gehoorzaamheid van Maria; wat de maagd Eva heeft gebonden door haar ongeloof, heeft de maagd Maria ontbonden door haar geloof" H. Ireneüs van Lyon, Tegen de ketters, Adversus Haereses. 3, 22, 4. Maria met Eva vergelijkend noemen zij Maria "de moeder van de levenden" en verklaren herhaaldelijk: "de dood kwam door Eva, het leven door Maria". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 56. vert. uit Lat.

Maria, in de evangelies "de Moeder van Jezus" genoemd (Joh. 2, 1)(Joh. 19, 25), Vgl. Mt. 13, 55 wordt in de kracht van de Geest reeds voor de geboorte van haar zoon aangesproken als "de Moeder van mijn Heer" (Lc. 1, 43). Immers, Hij, die door haar als mens van de heilige Geest ontvangen is en die werkelijk haar Zoon naar het vlees geworden is, is niemand anders dan de eeuwige Zoon van de Vader, de tweede persoon van de heilige Drieëenheid. De Kerk belijdt dat Maria werkelijk Moeder van God (Theotokos) Vgl. Concilie van Efese, 2e Brief van Cyrillus van Alexandrië aan Nestorius - 1e Zitting van Cyrillianen op het Concilie van Efeze, Epistula II Cyrilli Alexandrini ad Nestorium (24 feb 430), 2 is.

Vanaf de eerste formuleringen van het geloof Vgl. DS 10-64 heeft de Kerk beleden dat Jezus alleen door de kracht van de Heilige Geest in de schoot van de maagd Maria ontvangen is, waarmee zij ook het lichamelijk aspect van dit gebeuren bevestigt: Jezus is ontvangen "van de Heilige Geest zonder mannelijk zaad". Synode van Lateranen, Sessio V (31 okt 649), 4. vert. uit Lat. De Kerkvaders zien in de maagdelijke ontvangenis het teken dat het werkelijk de Zoon van God is die een menselijke natuur, zoals de onze, aangenomen heeft.

Zo zegt de heilige Ignatius van Antiochië (begin tweede eeuw): "Gij zijt vervuld van een vast geloof in onze Heer die 'waarlijk uit het geslacht van David' is 'naar het vlees' (Rom. 1, 3), Zoon van God krachtens Gods wil en almacht, waarachtig geboren uit de Maagd, (...) waarachtig is Hij om ons, onder Pontius Pilatus en de viervorst Herodes, in het vlees vastgenageld (...); en Hij heeft waarachtig geleden, zoals Hij ook waarachtig zichzelf heeft opgewekt. H. Ignatius van Antiochië, Brief aan de Christenen van Smyrna, Epistula ad Smyrnaeos. 1-2, vert. Getijdenboek Lect II,4,125-126

De evangelieverhalen Vgl. Mt. 1, 18-25 Vgl. Lc. 1, 26-38 zien in de maagdelijke ontvangenis een werk van God dat ieder menselijk begrip en iedere menselijke mogelijkheid te boven gaat. Vgl. Lc. 1, 34 "Het kind in haar schoot is van de Heilige Geest", zegt de engel tot Jozef in verband met zijn verloofde Maria (Mt. 1, 20). De Kerk ziet hierin de vervulling van de goddelijke belofte bij monde van de profeet Jesaja gegeven: "Zie de maagd zal zwanger worden en een zoon ter wereld brengen", zoals de Griekse vertaling van Jesaja (Jes. 7, 14) in Matteüs (Mt. 1, 23) luidt.

Het stilzwijgen van het evangelie van Marcus en van de brieven van het Nieuwe Testament over Jezus' maagdelijke ontvangenis, heeft soms mensen in verlegenheid gebracht. Men heeft zich soms ook afgevraagd of het hier geen legendes of theologische constructies zonder historische pretenties betrof. Hierop dient het antwoord te zijn: het geloof in de maagdelijke ontvangenis van Jezus is bij niet-gelovigen, joden en heidenen, op fel verzet, spot of onbegrip gestuit: Vgl. H. Justinus, Dialoog met de Jood Tryphon, Dialogus cum Tryphone Judaeo. 99,7 Vgl. Origenes van Alexandrië, Contra Celsum. 1,32,69 het werd niet gemotiveerd door de heidense mythologie of door de een of andere aanpassing aan de ideeën van de tijd. De betekenis van deze gebeurtenis is slechts voor het geloof toegankelijk, dat haar ziet in "de samenhang tussen de mysteries onderling" Congregatie voor de Geloofsleer, Activiteiten en het gedrag van de Katholieken op het gebied van de politiek (24 nov 2002), 18. vert. uit Lat. in het geheel van de mysteries van Christus, van zijn menswording tot zijn Pasen. De heilige Ignatius van Antiochië getuigt reeds van deze samen hang: "Voor de vorst van deze wereld is de maagdelijkheid van Maria en haar baren verborgen gebleven, evenals de dood van de Heer: drie opzienbarende mysteries, die in de stilte van God tot stand gebracht werden". Vgl. H. Ignatius van Antiochië, Brief aan de Efesiërs, Epistula ad Ephesios. 19,1 Vgl. 1 Kor. 2, 8

De verdieping van het geloof in het maagdelijk moederschap heeft de Kerk ertoe gebracht de werkelijke en blijvende maagdelijkheid van Maria, Vgl. 2e Concilie van Constantinopel, 8e Zitting - Canones, Sessio VIII - Canones (2 juni 553), 7 zelfs bij het baren van de mensgeworden Zoon van God te belijden. Vgl. H. Paus Leo I de Grote, Over de Menswording van het Woord van God - Aan Bisschop Flavianus, Lectis dilectionis tuae - Tomus I Leonis (13 juni 449), 3.8 Vgl. Paus Pelagius I, Brief, Humani Generis (3 feb 557), 2 Vgl. Synode van Lateranen, Sessio V (31 okt 649), 4 Vgl. 16e Synode van Toledo, Symbolum - Geloofsbelijdenis, Credo (2 mei 693), 16 Vgl. Paus Paulus IV, Constitutie, Cum quorumdam hominum (7 aug 1555) Immers, de geboorte van Christus "heeft de maagdelijkheid van zijn moeder niet verminderd, maar geheiligd". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 57. vert. uit Lat. De liturgie van de Kerk viert Maria als de Aeiparthenos, "altijd maagd". Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 52

Soms brengt men hier tegenin dat de Schrift spreekt over broeders en zusters van Jezus. Vgl. Mc. 3, 31-35 Vgl. Mc. 6, 3 Vgl. 1 Kor. 9, 5 Vgl. Gal. 1, 19 De Kerk heeft deze passages altijd zo verstaan dat hier geen andere kinderen van de maagd Maria worden aangeduid: immers, Jakobus en Jozef, "broeders van Jezus" (Mt. 13, 55) zijn de zonen van een Maria, een leerlinge van Jezus, Vgl. Mt. 27, 56 die veelbetekenend aangeduid wordt als "de andere Maria" (Mt. 28, 1). Het betreft naaste verwanten van Jezus, overeenkomstig een uit het Oude Testament bekende uitdrukking. Vgl. Gen. 13, 8 Vgl. Gen. 14, 16 Vgl. Gen. 29, 15. enz.

Jezus is de enige Zoon van Maria. Maar het geestelijk moederschap Vgl. Joh. 19, 26-27 Vgl. Openb. 12, 17 van Maria strekt zich uit tot alle mensen die Hij is komen redden: "Zij baarde de Zoon, die God gemaakt heeft tot 'de eerstgeborene onder vele broeders' (Rom. 8, 29), d.w.z. gelovigen, aan wier geboorte en vorming zij met moederlijke liefde meewerkt". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 63. vert. uit Latijn

De blik van het geloof kan in het licht van het geheel van de openbaring de mysterieuze redenen ontdekken waarom God in zijn heilsplan gewild heeft dat zijn Zoon geboren werd uit een maagd. Deze redenen betreffen evenzeer de persoon en de verlossende zending van Christus als het aanvaarden door Maria van deze zending voor alle mensen.

De maagdelijkheid van Maria toont dat God bij de menswording geheel en al uit eigen beweging het initiatief genomen heeft. Jezus heeft slechts God als Vader. Vgl. Lc. 2, 48-49 "Nooit raakte hij door de menselijke natuur die Hij had aangenomen, vervreemd van de Vader. Van nature is Hij Zoon van God overeenkomstig zijn godheid, van nature is Hij de zoon van zijn moeder overeenkomstig zijn mensheid, maar eigenlijk de Zoon van de Vader in beide naturen." Synode van Friaul, Geloofsbelijdenis, Credo (30 nov 795), 4

Jezus wordt ontvangen van de heilige Geest in de schoot van de maagd Maria, omdat Hij de "Nieuwe Adam" is Vgl. Lc. 2, 48-49 die aan het begin staat van de nieuwe schepping: "De eerste mens, uit de aarde genomen, is aards; de tweede is uit de hemel" (1 Kor. 15, 47). De mensheid van Christus is vanaf de ontvangenis vervuld van de heilige Geest, want "zo mateloos schenkt God zijn Geest" (Joh. 3, 34). Het is uit "de volheid van Hem", hoofd van de verloste mensheid, Vgl. Kol. 1, 18 dat "wij genade op genade ontvangen" (Joh. 1, 16).

Jezus, de Nieuwe Adam, staat door zijn maagdelijke ontvangenis aan het begin van "de wedergeboorte" van de door het geloof in de heilige Geest aangenomen kinderen. "Hoe zal dit geschieden?" (Lc. 1, 34). Vgl. Joh. 3, 9 De deelname aan het goddelijk leven komt niet voort "uit bloed, noch uit de begeerte van het vlees of de wil van een man, maar uit God" (Joh. 1, 13). Het ontvangen van dit leven is maagdelijk, want het wordt geheel door de Geest aan de mens geschonken. Het bruidskarakter van de menselijke roeping in zijn verhouding tot God Vgl. 2 Kor. 11, 2 komt volmaakt tot vervulling in het maagdelijk moederschap van Maria.

Maria is maagd, omdat haar maagdelijkheid "het teken van haar geloof is", 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 63. vert. uit Lat. dat door geen enkele twijfel geschonden werd en het teken "van haar onverdeelde overgave aan de wil van God. Vgl. 1 Kor. 7, 34-35 Juist dit geloof laat haar de moeder van de Verlosser worden. "Maria is gelukzaliger omdat haar het geloof in Christus geschonken wordt dan omdat zij het vlees van Christus ontvangt". H. Augustinus, Over de heilige maagdelijkheid, De sancta Virginitate. 3, vert. uit Lat.

Maria is maagd èn moeder, want zij is het beeld en de meest volmaakte verwezenlijking van de kerk: Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 63. vert. uit Lat. "De Kerk wordt door het woord van God, dat zij in geloof aanvaardt, eveneens moeder, want door de prediking en het doopsel brengt zij, tot een nieuw, onsterfelijk leven, de kinderen voort die van de Heilige Geest zijn ontvangen en uit God zijn geboren. Ook zij is maagd; zij bewaart de aan haar bruidegom beloofde trouw gaaf en zuiver". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 64. vert. uit Lat.

Maria, de volmaakt heilige moeder van God, altijd maagd, is het meesterwerk van de zending van de Zoon en de Geest in de volheid van de tijd. Omdat zijn Geest Maria voorbereid heeft, vindt de Vader overeenkomstig het heilsplan voor het eerst de woning waar zijn Zoon en zijn Geest onder de mensen kunnen verblijven. Het is in deze zin dat de overlevering van de kerk dikwijls de mooiste teksten over de wijsheid toegepast heeft op Maria: Vgl. Sir. 24 Maria wordt in de liturgie bezongen en voorgesteld als de "troon van de wijsheid".
In haar beginnen de "wonderen van God" die de Geest tot stand zal brengen in Christus en de Kerk, zichtbaar te worden.

De heilige Geest heeft Maria voorbereid door zijn genade. De moeder van Hem in wie "de godheid in heel haar volheid lijfelijk aanwezig is" (Kol. 2, 9), moest "vol van genade" zijn. Zij is louter door genade zonder zonde ontvangen als de nederigste van alle schepselen, het meest in staat de onuitsprekelijke gave van de Almachtige te ontvangen. De engel Gabriël begroet haar dan ook terecht als "dochter van Sion": "Verheug u". Vgl. Sef. 3, 14 Vgl. Zach. 2, 14 Wanneer zij de eeuwige Zoon in zich draagt, doet zij in haar gezang in de heilige Geest de dankzegging van heel het volk van God, en dus van de Kerk naar de Vader opstijgen. Vgl. Lc. 1, 46-55

In Maria verwezenlijkt de heilige Geest de liefdevolle heilsbeschikking van de Vader. Het is van de heilige Geest dat de Maagd de Zoon van God ontvangt en ter wereld brengt. Haar maagdelijkheid wordt unieke vruchtbaarheid door de kracht van de Geest en het geloof. Vgl. Lc. 1, 26-38 Vgl. Rom. 4, 18-21 Vgl. Gal. 4, 26-28

In Maria maakt de heilige Geest de Zoon van de Vader, die Zoon van de Maagd geworden is, zichtbaar. Zij is de brandende doornstruik van de definitieve theofanie: vervuld van de heilige Geest toont zij het Woord in de nederigheid van zijn vlees en laat Hem aan de armen Vgl. Lc. 1, 15-19 en de eerstelingen van de volken Vgl. Mt. 2, 11 kennen.

Tenslotte begint de heilige Geest door Maria de mensen, als "het voorwerp van de welwillende liefde van God," Vgl. Lc. 2, 14 tot gemeenschap met Christus te brengen. De eersten die Hem ontvangen, zijn altijd de nederigen: de herders, de wijzen, Simeon en Hanna, het bruidspaar in Kana en de eerste leerlingen.

Aan het einde van deze zending van de Geest wordt Maria de "Vrouw", de nieuwe Eva, "moeder van de levenden", moeder van de "gehele Christus". Vgl. Joh. 19, 25-27 Als zodanig is zij met de Twaalf, "eensgezind volhardend in het gebed" (Hand. 1, 14), aanwezig bij de dageraad van de "eindtijd", die de Geest zal inluiden op Pinkstermorgen, wanneer de Kerk te voorschijn treedt.