Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

De geoorloofde zelfverdediging van personen en van maatschappijen vormt geen uitzondering op het verbod om onschuldigen te doden, wat gebeurt bij vrijwillige doodslag. "De daad van zelfverdediging kan een dubbel gevolg hebben: het ene is het behoud van zijn eigen leven, het andere de dood van de aanvaller. (...) Slechts het ene is gewild; het andere is dit niet". H. Thomas van Aquino, Summa Theologiae. II-II,64,7

De liefde voor zichzelf is en blijft een grondprincipe van de zedelijkheid. Het is dus geoorloofd zijn eigen recht op leven te laten eerbiedigen. Wie zijn leven verdedigt, maakt zich niet schuldig aan moord, zelfs niet als hij ertoe verplicht wordt om zijn aanvaller een dodelijke slag toe te brengen:

Indien men om zich te verdedigen meer geweld gebruikt dan nodig is, is dit niet toegestaan. Maar als men geweld op een gepaste wijze afweert, is het toegestaan (...). En het is niet vereist voor de zaligheid dat men deze daad van gepaste bescherming zou nalaten om te vermijden dat men de andere zou doden; want men is meer verplicht te waken over zijn eigen leven dan over dat van een ander. H. Thomas van Aquino, Summa Theologiae. II-II,64,7

Gewettigde zelfverdediging kan niet alleen een recht zijn, maar een zware plicht zijn voor iemand die voor het leven van anderen verantwoordelijk is. De verdediging van het algemeen welzijn vereist dat een onrechtvaardige aanvaller de mogelijkheid wordt ontnomen schade aan te richten. Op grond hiervan hebben degenen die wettelijke verantwoordelijkheid dragen ook het recht gewapend op te treden tegen de aanvallers van de burgergemeenschap waarvoor zij verantwoordelijk zijn.

De inspanning van de staat om de verspreiding van gedragingen te verhinderen die strijdig zijn met de rechten van de mens en met de grondregels van het maatschappelijk samenleven, beantwoordt aan de eis om het algemeen welzijn te beschermen. De wettige overheid heeft het recht en de plicht straffen op te leggen die in verhouding staan tot het ernst van het misdaad.

Straf heeft op de eerste plaats het doel de door overtreding veroorzaakte verstoring van de orde ongedaan te maken. Wanneer de straf door de schuldige vrijwillig wordt aanvaard, krijgt die de waarde van uitboeting. Straf beoogt dan, behalve verdediging van de openbare orde en de veiligheid van de mensen, een therapeutisch doel: ze moet er zo veel mogelijk toe bijdragen dat de schuldige zijn leven betert.

Onder voorwaarde dat de identiteit en de verantwoordelijkheid van de schuldige met absolute zekerheid vaststaan, sluit de overgeleverde leer van de Kerk niet uit dat men zijn toevlucht neemt tot de doodstraf, wanneer dit de enig mogelijke manier is om mensenlevens effectief tegen een onrechtvaardige aanvaller te verdedigen.

Wanneer echter onbloedige middelen volstaan om de veiligheid van personen tegen de aanvaller te verdedigen en te beschermen, moeten de gezagsdragers deze middelen toepassen, omdat deze beter aangepast zijn aan de concrete voorwaarden van het algemeen welzijn en ook meer in overeenstemming zijn met de waardigheid van de menselijke persoon.

Vanwege de mogelijkheden die de staat tegenwoordig ter beschikking staan om misdaden effectief te beteugelen door degene die een misdaad begaat onschadelijk te maken, zonder hem definitief de mogelijkheid te ontnemen zijn leven te beteren, komen gevallen waarin het noodzakelijk is de schuldige te executeren 'maar zelden' voor of bestaan ze 'zelfs praktisch niet meer'. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de waarde en de onaantastbaarheid van het menselijk leven, Evangelium Vitae (25 mrt 1995), 56

Zie ook:

Paus Franciscus bepaalt als tekst voor deze alinea bij Paus Franciscus - Rescript
Rescriptum ex Audientia SS.mi - Nieuwe redactie van nr 2267 van de Catechismus van de Katholieke Kerk over de doodstraf
(2 augustus 2018), ingaande 3 augustus 2018, onderstaand vervangende tekst ter wijziging van de eeuwenlange traditionele leer. De toevoeging van de titel bij deze alinea (onderstreept) is daar een onderdeel van.

Het beroep op de doodstraf, na een eerlijk proces, door een legitieme overheid werd geruime tijd beschouwd als een passend antwoord op de ernst van bepaalde misdaden en een aanvaardbaar, zij het extreem, middel om het algemeen welzijn te beschermen.

Tegenwoordig is er echter een toenemend besef dat de waardigheid van de persoon niet verloren gaat, zelfs na het plegen van zeer ernstige misdaden. Bovendien is er een nieuw begrip ontstaan over strafsancties die door de staat worden opgelegd. Er zijn meer effectieve detentiesystemen ontwikkeld die een passende bescherming van burgers garanderen, maar die de schuldige tegelijkertijd niet definitief de mogelijkheid op verlossing ontzeggen.

Daaruit volgt dat de Kerk leert, in het licht van het Evangelie, dat "de doodstraf ontoelaatbaar is, want het is een aantasting van de onschendbaarheid en waardigheid van de persoon" Paus Franciscus, Toespraak, Tot de deelnemers aan de ontmoeting georganiseerd door de Pauselijke Raad voor de Bevordering van de Nieuwe Evangelisatie, Doodstraf en "ontwikkeling van de geloofsleer" (11 okt 2017), 6 en met vastberadenheid zal zij werken aan de wereldwijde afschaffing ervan. N.v.d.r.: werkvertaling van de nieuwe tekst

Zie tevens de verklaring over de wijziging, geldend vanaf 3 augustus 2018, in de brief Congregatie voor de Geloofsleer
Aan de Bisschoppen betreffende de nieuwe redactie van nr 2267 van de Catechismus van de Katholieke Kerk over de doodstraf
(3 augustus 2018).